Morgunblaðið - 16.11.1983, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. NÓVEMBER 1983
35
„Fullyrða má að sálfræð-
ingar hafa almennt ekki
þörf fyrir að stimpla eitt
barn afbrigðilegt fremur
en annað — til þess eru
margir aðrir boðnir og
búnir — heldur beita sinni
fræðilegu þekkingu, þeim
aðferðum sem henni
fylgja og sínum persónu-
legu eiginleikum til þess
að leysa vandann, sé til
þeirra leitað.“
Hann virðist heldur ekki átta sig á
því hvað liggur að baki hugtaka
eins og „hversdagsleg íhugun" og
„reynsla kynslóðanna". Vitaskuld
er mannþekking sem af slíku er
sprottin ekki neitt sérstakt fyrir-
bæri sem er sálfræðinni framandi.
Reynsla kynslóðanna er ekki eitt-
hvað sem sálfræðinni er ókunnugt
um, heldur hefur hún leitast við
að færa þessa reynslu í fræðilegan
búning, þannig að hún skili áreið-
anlegri niðurstöðum og geti sagt
okkur eitthvað um eðli mannsins
sem sé hafið yfir hleypidóma og
slagsíðu persónulegs mats. Við er-
um auðvitað öll á vissan hátt sér-
fræðingar í mannlegum samskipt-
um og nauðsynlegt og sjálfsagt að
þau fræði haldist í hendur við
sálfræðina og vinni að sama
marki. Hvorugt getur án annars
verið. Gott fólk og góðhjartað,
áhugamenn um mannleg sam-
skipti, velferð skólabarna og geð-
vernd hafa miklu hlutverki að
gegna. Sálfræðin er ekkí í and-
stöðu við verk þeirra, en þau koma
ekki í stað hagnýtrar sálarfræði.
Þessir tveir þættir vinna saman
að sama marki, annar í hvers-
dagslífinu, hinn á faglegum
grunni. Þetta virðist blm. ekki
skilja.
Sálfræðiþjónusta
í skólum
1974 var lögfest að grunnskólar
skyldu eiga rétt á ráðgjafarþjón-
ustu. Ætla má að fyrir þessu hafi
verið ástæður, aðrar en dyntir
sálfræðihollra sjórnmálamanna.
Hlutverk skólans hefur breyst á
síðustu áratugum og svið hans
víkkað. Verkaskipting í þjóðlífinu
fer vaxandi og skólinn hefur tekið
að sér, auk beinnar fræðslu, það
hlutverk að ala börn upp til þess
að verða nýtir þjóðfélagsþegnar —
eins og það er kallað. Gengi ein-
staklingsins í skóla hefur orðið
nánast afgerandi þýðingu um það
hvaða sess honum hlotnast í sam-
félaginu þegar hann vex úr grasi.
Við þessu þótti rétt að bregðast
meðal annars með ráðgjafar- og
sálfræðiþjónustu. Menn geta verið
ósammála því að skólinn taki að
sér fyrrgreint uppeldishlutverk og
fundið allt til foráttu þeirri þjóð-
félagsþróun sem að baki liggur, en
þetta ástand er staðreynd og við
því verður að bregðast.
Eins og fram kemur í títt-
nefndri grein er verksvið þjónust-
unnar víðfeðmt, svo sem það er
skilgreint í lögum. Þar er — í sam-
ræmi við framangreint — m.a.
gert ráð fyrir að starfið beinist að
heildinni og kerfinu, þ.e. skólanum
sem stofnun. Reyndin hefur hins
vegar orðið að mestur tími fer í
aðstoð s.k. „erfiðra" nemenda,
greiningu á þeirra vanda, meðferð
hans, ráðgjöf við heimili oj; skóla
og tilhlutanir um úrbætur fyrir
hljóm, svo fjölbreytt áhrif, að
endist allan daginn.
Við getum nánast ósjálfrátt,
en samt af innri hvötum, gefið
orðunum sérstakan blæ lífs eða
ljóss, gremju eða myrkurs að
aldrei gleymist.
Þar eru augu og svipbrigði
þess, sem talar svo táknræn und-
irstrikun orðanna, að ekki sé nú
minnzt á raddbrigði og hljóm-
blæ. Og svo kemur umræðuefnið.
Oftast fyrst blessað veðrið
okkar, sem er svo margbreytt og
oft svo neikvætt í vitund á vör-
um og í veruleika.
Þar næst kemur dægurþrasið,
stjórnmálaerjurnar og bæjar-
slúðrið, kitlandi kjaftæði um
náungann og kunningjana.
En einnig það ber svip af
okkar innra manni í orðaspegli
— skuggsjá orðavalsins. Sumir
kunna að gera gott úr öllu, meira
að segja að slökkva blossandi
eiturloga baktals og níðs, sem
verið er að tendra. Aðrir æsa allt
slíkt unz ein fjöður er orðin að
fimm myndarlegum hænum.
Svo misjöfn er meðhöndlun
málsins töfrasprota, að mönnum
tekzt að beina þessu bulli, sem á
að sverta samferðafólkið, í allt
aðra átt, varpa nýju ljósi yfir
hversdagsleikann og opna sjón
út og „upp yfir hringinn
þröngva", skapa ný viðhorf, áður
óþekkt, opna hlið sannleikans til
hærri lífslista og manngöfgi.
Allt í einu getur einskisvert
eða illt slúður, sem átti að ræna
heiðri og heillum, orðið vanda-
samt og merkilegt viðfangsefni,
sem kallar á hugsun og mann-
gildi þeirra, sem tala og dæma,
og horfið þannig úr sögunni eða
bjargað frá áframhaldandi ill-
girni, fordæmingin horfið fyrir
skilningi og afsökunum.
Sem sagt, rétt valin orð í tíma
töluð hafa bætt um á vegum
samfélagsins, opnað ný viðhorf
yfir áður óþekkt svæði í sam-
skiptum manna.
Því mætti líkja við, að lostið
hefði niður eldingu frá himni
hins eilífa orðs hins sanna, fagra
og góða í senn. Ljóma frá lykli
sannleikans í höndu Alföður.
Og gegnum ys hversdagsins á
stræti eða í vagni fara ljúf orð
Meistarans mikla, sem sagði um
mátt slíkra orða:
„Sá, sem er sannleikans meg-
in, hlýðir minni röddu."
Þeir eða þær, sem þannig
varpa ljósi sannleikans og yl
elskunnar með orði, svip eða
leyndardómsfullri þögn yfir
viðfangsefni hversdagsins, eru
hinir sönnu, kristnu prestar og
predikarar, þótt aldrei hafi í há-
skóla né „kirkjupontu" komið.
Um slík orð af vörum vinar er
sagt:
„Hann hóf mitt líf upp í hærra
veldi."
t þeirri vissu, að orð eiga aldrei
að vera „innantóm" og fylla
stærð fölskum rómi, skulum við
hefja hvern dag með þeirri hugs-
un, að nota vel þennan spegil
okkar eigin sálar, sem um leið er
töfrasproti tilverunnar úr afl-
brunni alheims.
Látum umræðuefnið eignast
lit af hugsun og varma frá hlýju
hjarta um leið og við gefum orð-
unum sem fegurstan búning og
framsetningu.
Verum fáorð og gagnorð en
samt brosljúf og blátt áfram —
sönn.
Samt er bezt að vera viðbúinn
misskilningi og rangfærslum.
Aðalsmerki sannleikans hafa
mótast í deiglu andmæla, mis-
skilnings, ofsókna og fordóma.
Veljum samt sjónarhól sann-
leikans, hvað sem það kostar.
Njótum þaðan útsýnis vizkunn-
ar. Þannig munu hinir beztu og
göfugustu á vegi þínum, ekki slzt
börn, læra að meta orð þín, og
leiðsögn og sæti þitt verða pre-
dikunarstóll þess boðskapar,
sem án fordóma og bókstafs-
fjötra er hinn eini og sanni
kristindómur.
Rvík, 29. ág. 1983,
einstaka nemendur. Ástæðan er
sú að þetta verkefni hefur virst
mest aðkallandi i bráð og mikið
eftir slíkri aðstoð leitað. Ef vel er
að staðið skilar þetta starf ótví-
ræðum árangri, en ástæða þess að
„sumum finnst að við getum raun-
ar lítið gert", eins og haft er eftir
Kristni Björnssyni í viðtali, er
ekki síst sú að sálfræðideildirnar
hafa lengst af verið notaðar sem
eins konar slökkvilið sem ekki er
kallað til fyrr en húsið er orðið
alelda, en sjaldnar til þess að at-
huga eldvarnir áður en bálið
kviknar. Árangur af starfi sál-
fræðideilda ræðst því ekki ein-
göngu af þeirri vinnu sem þar er
unnin út af fyrir sig, heldur þeim
forsendum sem fyrir eru, áður en
máli er vísað og til þess að fylgja
aðgerðum eftir.
Blm. virðist álíta að ráðgjöf í
skólum sé að mestu einokuð af
sálfræðingum, sem er mikill mis-
skiiningur. Hins vegar vill svo til
að þær starfsstéttir aðrar sem
ráðgjöf sinna, s.s. sérkennarar og
sérmenntaðir kennarar, félags-
ráðgjafar og uppeldisfræðingar,
sækja stóran hluta af sínu námi í
þau „vafasömu vísindi", sálfræð-
ina og greinar henni skyldar. Þeg-
ar blm. óskar eftir „fjölskrúðugri
hópi“, ætlast hann kannski til þess
að við þessum störfum taki fólk
sem ekki hafi menntun sem þessa,
„venjulegt fólk“ sem byggi sínar
aðferðir á „hversdagslegri íhug-
un“? Gaman væri að sjá þessar
hugmyndir nánar útfærðar. Það
er mín skoðun að vafasamt sé að
hópa santan á sálfræðideildir
skóla fólki úr miklum fjölda
starfsstétta með starfssvið sem
e.t.v. er illa skýrgreint, þótt það
hafi góða menntun og sé „góð-
hjartað". Æskilegra væri að búa
betur að skólunum sjálfum í þessu
efni, þannig að þeir starfsliðs
vegna, aðstöðu og tíma, geti hlúð
betur að hverju einstöku barni.
Markmiðið með öllu þessu starfi
er að sjálfsögðu betri skólar og
betri þroskamöguleikar fyrir upp-
vaxandi kynslóð.
Ég hef hér að framan drepið á
nokkur atriði sem fram komu í
grein Guðmundar Magnússonar
um sálfræðiþjónustu í skólum,
reynt að svara nokkrum af þeim
spurningum sem þar voru settar
fram og sett fram vangaveltur um
meinta vanþekkingu blm. og yfir-
borðskenndar staðhæfingar. Um-
ræðuefnið er vitaskuld ekki tæmt,
en ef tilskrif þetta verður til þess
að einhverjir (GM meðtalinn!)
velta því fyrir sér hleypidóma-
laust og með opnun huga, er til-
ganginum náð.
Askell Örn Kárason er silfræding-
ur og rar um fjögurra ára skeid
forstöðumaður Ráðgjafar- og sál-
fræðideildar Fræðsluskrifstofu
i\orðurlands eystra, en starfar nú
rið Fjórðungssjúkrahúsið á Akur-
eyri.
Æskulýðs-
leiðtogi
Hjálpræðis-
hersins
heimsækir
*
Island
MAJÓRARNIR Svend og Sólveig
Björndal, sem veita forstöðu æsku-
lýðsstarfi Hjálpræðishersins í Nor-
egi, Færeyjum og íslandi, koma nú „
til íslands í fyrsta sinn. Þau munu
dveljast hér á landi frá 14. til 27.
nóvember. Fyrsta samkoman verður
í Reykjavík þriðjudaginn 15. nóv-
ember. Þann 16. og 17. verða sam-
komur á ísafirði, þann 18., 19. og 20.
á Akureyri og síðan verða samkom-
ur í Reykjavík auk þess sem sam-
koma verður í Hveragerðiskirkju 23.
nóvember.
Sólveig og Svend Björndal eru
norsk. Þau hafa í rúmlega tuttugu
ár starfað sem trúboðar í Afríku,
nánar tiltekið í Zimbabwe auk
þess sem þau störfuðu um skeið í
Suður-Afríku. Meðan á heimsókn
þeirra stendur hér mun efnt til
sérstakra kristniboðskvölda þar
sem þau hjónin munu segja frá
starfi sínu í Afríku í máli og
myndum.
KOMDU
KRÖKKUNUM Á OVART!
Rtrðutilþejrraumjolin
Mömmur, pabbar, systur, bræður, afar, ömmur, frændur,
frænkur, synir, dætur og vinir geta nú brugðið undir sig betri
fætinum og farið sjálf með jólapakkana og hangikjötið til
útlanda.
Ástæðan er auðvitað hin hagstæðu jólafargjöld sem Flug-
leiðir bjóða til Norðurlandanna.
Fargjöld báðar leiðir eru sem hér segir:
Kaupmannahöfn kr. 8.430.00
Osló kr. 7.688.00
Stokkhólmur kr. 9.611.00
Að auki er í boði sérstök jólaferð til Gautaborgar. Bjóðum
við einnig jólafargjald til Gautaborgar í þessa ferð, kr. 8.333.-
Brottför frá Reykjavík er 18. og 21. des. og heimkoma 4.
eða 8. janúar.
Ðarnaafsláttur er 50%.
Fargjöldin taka gildi 1. des.
Upplýsingar um skilmála og ferðamöguleika veita söluskrif-
stofur Flugleiða , umboðsmenn og ferðaskrifstofurnar.
FLUGLEIDIR ágV
Gott fólk hjó traustu télagi M