Morgunblaðið - 16.11.1983, Side 45

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. NÓVEMBER 1983
45
VELVAKANDI
SVARAR í SÍMA
10100 KL. 11—12
FRÁ MÁNUDEGI
TIL FÖSTUDAGS
Samsetta orðið öl-gerð aðeins
haldist í notkun hér á landi
Tómas Agnar Tómasson skrifar:
„Ágæti Velvakandi.
í tilefni af fremur frjálslegri, og
því auðmisskilinni tilvitnun í sím-
tal okkar sl. föstudag (Velvakandi
Mbl. 13. nóv. 1983), vil ég gjarnan
taka fram eftirfarandi:
Þótt merking og notkun orðsins
öl hafi haldið velli með öllum
norrænum þjóðum gegnum aldirn-
ar (jafnvel hjá Finnum, sem nota
samstofna orð, olut, er mun upp-
runalega fengið að láni), og geti
því, samkvæmt nútima skilningi
talist „samnorrænt", er ekki því
sama að heilsa með samsetta orðið
öl-gerð, sem aðeins hefur haldist í
notkun hér á landi. Er reyndar
alls ekki víst að það orð hafi
spannað nema eitt stig ölgerðar til
forna, þ.e. gerjunina, er þá hét að
fá „gerð“ í ölið. Fornrit tala um að
hita öl, ölhitu og ölhituhús, og
væri gaman að fá álit norrænu-
fræðinga á því, hvort þessara
orða, ölhita eða ölgerð, hafi í upp-
hafi spannað öll stig ölgerðar; þ.e.
þá merkingu sem við leggjum í
orðið í dag.
Um þýðingu orðsins öl fer
hinsvegar ekkert á milli mála; það
er samheiti allra gerjaðra drykkja
af möltuðu byggi, þ.e. maltkorni
— og skiptir áfengisinnihald þar
engu máli. Það, að þjóðin í dag
rugli saman þessu samheiti og
slanguryrðinu „gos“, sem spannar
gosdrykki, er íslenskri tungu
raunaleg afleiðing 70 ára sveltis á
þann drykk sem aðrar þjóðir telja
aðeins venjulegt öl — og er þá
enginn dómur á það lagður, þó
menn greini á um hollustu og
gagnsemi.
Ég vil hinsvegar biðja íslenska
fjölmiðla að staldra við, áður en
þeir falla í hina séríslensku minni-
máttargryfju gagnvart öllu út-
lendu, og tileinka sér flatyrðið
„bjórverksmiðjur“ um erlendar öl-
gerðir, til aðgreiningar frá ís-
lenskum. Það er sagt, að neyðin
kenni nakinni konu að spinna —
og hugtakið má gjarnan flytia yfir
á íslenska ölgerð sl. 70 ár. Áfeng-
ishámarkið í innlendu öli, 2,25%
vínandi að rúmmáli, hefur reynst
ölgerðarmönnum okkar hvatning
til að framleiða jafnbesta léttöl
fáanlegt á byggðu bóli — og það
hefur vissulega tekist. Erlend
áhrif skyldu þó alls ekki vanmetin;
t.d. hefur Hf. Ölgerðin Egill
Skallagrímsson haft þýska
ölgerðarmeistara að störfum hjá
sér frá árinu 1926, að undanskild-
um árum seinni heimsstyrjaldar-
innar og fram til ársins 1953, en
óslitið síðan — og Sana á Akur-
eyri sótti á sínum tíma ráðgjöf í
smiðju til Danmerkur. ölgerðar-
menn víða um heim, páfar minni-
máttarmanna, hafa lokið upp ein-
um munni um gæði hins íslenska
léttöls og talið það standa jafnvíg-
is hvaða erlendu öli sem væri, af
sama styrkleika — en raunhæf-
astur er samt dómur hins al-
menna íslenska neytanda; þrátt
fyrir frjálsan innflutning sl. 13 ár,
hefur innflutt öl lengst náð 7%
markaðsaðild (1979), og þeim dómi
verður ekki hrundið.
Um styrkleika íslensks öls höf-
um við aðeins við okkur sjálf að
sakast; íslenska löggjöf, setta af
okkur sjálfum gegnum kjörna
fulltrúa okkar á Alþingi. Og vart
getur það talist stórmannlegt, að
við sniðgöngum aldagamla
merkingu tungunnar til þess eins
að fela þá staðreynd — fyrir okkur
sjálfum.
Virðingarfyllst."
Velvakandi biður Tómas afsökunar
á þessum mistökum.
Þessir hringdu . . .
Snertum aldrei á
kvikmyndaverkum
sem okkur eru send
Hinrik Bjarnason hjá sjónvarp-
inu hringdi og hafði eftirfarandi
að segja: — Vegna fyrirspurnar
Skúla Helgasonar hér í dálkun-
um er rétt að taka fram að sjón-
varpið breytir aldrei myndum,
sem það kaupir. Til þess hefur
það hvorki rétt né löngun. Þar
mundi stofnunin ganga á verk
fjölmargra manna sem gæti orð-
ið dýrkeypt. Við kaupum myndir
af fjölmörgum dreifingaraðilum
og margar þeirra hafa áður verið
sýndar í kvikmyndahúsum. Ég
geri ráð fyrir að flestar mynd-
anna séu í sínu upprunalega
horfi. En í einstaka tilfellum
kann að vera um sjónvarps-
útgáfu mynda að ræða. Mér er
kunnugt um að rétthafar hafa
breytt myndum fyrir sjónvarps-
markaðinn og ég er ekki frá því,
að það hafi verið svo með mynd-
ina „Litli risinn". Hún er keypt
hjá Viacom í London og er sú
útgáfa sem boðin er fyrir sjón-
varpsmarkaðinn um víða veröld.
Við getum ekki ábyrgst, að
myndir séu í sínu upprunalega
horfi í öllum tilfellum en víst er
að við snertum aldrei á kvik-
myndaverki sem okkur er sent,
þ.e. að stytta það, fella úr eða
lagfæra.
Kvöldgestir verdi á
fimmtudagskvöldum
Málfríður Jörgensen hringdi og
hafði eftirfarandi að segja: —
Mig langar til að koma þeirri ósk
á framfæri til Ríkisútvarpsins
að þættirnir hans Jónasar Jón-
assonar, Kvöldgestir, verði færð-
ir yfir á fimmtudaga og hafðir
fyrr á kvölddagskránni en nú er.
Ég veit, að ég mæli fyrir munn
margra, þegar ég fer þessa á leit,
ekki síst eldri borgara okkar,
sem eiga í erfiðleikum með að
vaka eftir þessum ágæta þætti,
sem þeir svo gjarna vildu hlusta
á.
Aldrei nefndir
3149—7159 hringdi og hafði
eftirfarandi að segja: — Ég hef
oft furðað mig á því í sambandi
við Reykjalund í Reykjahverfi í
Mosfellssveit, sem er orðin mikil
heilsugæslustöð, vinnuheimili
ásamt fleiru, eins og flestir
landsmenn kannast við, að aldrei
eru nefndir þeir aðilar, sem ge-
rðu mögulegt að stofnunin gat
risið á þessum fallega stað. Það
voru þáverandi eigendur Suður-
reykja í Mosfellssveit, þeir
Bjarni Ásgeirsson, alþingismað-
ur og síðar ráðherra og sendi-
herra, og mágur hans, Guð-
mundur Jónsson skipstjóri, sem
létu landið af hendi. Og nú kem-
ur það sem ég furða mig mest á:
að það skuli aldrei koma fram,
að þeir mágar gáfu stóran hluta
af því landi. Það varð til þess að
hægt var að hefja byrjunarfram-
kvæmdir fyrir nýútskrifaða
berklasjúklinga af Vífilsstöðum.
Hvað er vínmenning?
Jón Óttar Ragnarsson skrifar:
„Hvað er vínmenning" spyr
Þorbjörg Björnsdóttir í Velvak-
anda sl. föstudag.
Velvakandi hvetur lesendur til
að skrifa þættinum um hvaðeina,
sem hugur þeirra stendur til —
eða hringja milli kl. 11 og 12,
mánudaga til föstudaga, ef þeir
koma því ekki við að skrifa.
Meðal efnis, sem vel er þegið,
eru ábendingar og orðaskipti,
fyrirspurnir og frásagnir, auk
pistla og stuttra greina. Bréf
þurfa ekki að vera vélrituð, en
nöfn, nafnnúmer og heimilisföng
verða að fylgja öllu efni til þátt-
arins, þó að höfundar óski nafn-
leyndar.
Sérstaklega þykir ástæða til að
beina því til iesenda blaðsins
utan höfuðborgarsvæðisins, að
þeir láti sinn hlut ekki eftir liggja
hér í dálkunum.
Er von að spurt sé? Hvar ættu
íslendingar að hafa kynnst þessu
fyrirbæri þegar allar aðstæður
miða að því að koma í veg fyrir að
menning af þessu tagi myndist.
Vínmenningu kalla ég það þegar
skynsamleg notkun þessa lögskip-
aða vímugjafa okkar er samgróin
siðvenjum viðkomandi þjóðar með
þeim hætti að allir þjóðfélags-
þegnar geri sér grein fyrir þessum
venjum.
Með skynsamlegri notkun á ég
við að áfengi sé notað í hófi sem
vímugjafi við sérstök tækifæri til
að auka félagslega samloðun og
krydda annars (oft) litlausa til-
veru.
Sem dæmi um vínmenningu vil
ég nefna það þegar maður getur
fengið sér glas af sérríi og látið
það vera að fá sér aftur í glas eða
drekka flöskuna í botn.
Sem dæmi um vínmenningu vil
ég nefna þegar fjölskylda fær sér
bjór eða borðvín með mat til að
gera máltíðina eftirminnilegri,
hátíðlegri og notalegri.
Sem dæmi um vínmenningu vil
ég nefna það þegar fólk þekkir í
hverju gæði góðs áfengs drykkjar
eru fólgin og kann að gera grein-
armun á góðu víni og slæmu.
Andstæðan við vínmenningu
eru þær áfengisvenjur sem tíðkast
hér á landi, þ.e. þú ferð á barinn
og sporðrennir nokkrum sjússum
til að komast í skjótfengna vímu.
Andstæðan við vínmenningu er
þegar áfengi er notað í opinberri
móttöku á þann hátt og eftir
skamma hríð er stór hluti gest-
anna orðinn drafandi í tali og
ósty.'kur á fótunum.
Andstæðan við vínmenningu er
þegar tólf ára ungmenni stendur á
vegarbrúninni á Þingvöllum, veif-
andi hálftómri flösku, og snýr sér
svo við til að æla yfir vegarkant-
inn.
Vonandi skilst hvað ég átti við.
Virðingarfyllst."
SKYRTUR
MELKA
G0LWIN
— er auðveld i þvotti 09 þarf j
strauja.
Bómullin er netnilega þlönduðH
með 30% polyster.H^H^^fl
Efni í skyrtunni er sérlega fallegt.J
smáköflótt, og skyrtan er meðBl
„Tab"-kraga.^HHHHH
Fæst í öllum helstu ■
herrafataverslunumB '
landsins.H ' .-v.:
J
Þig tvisvar um áður en
þú kaupir uppþvottavél.
Loksins höfðum við efni á að
eignast almennilega upp-
þvottavél.
Eldhúsið er helsti vinnustaður hússins. Þess
vegna þótti okkur mikilvægt a<
hljóðlát. Jafnframt var nauðsyn-
legt að hún sparaði rafmagn, því
gamla vélin eyddi óheyrilega.
Blomberg Rondotella vélin hefur
þessa kosti auk margra annarra.
Þess vegna varð hún fyrir valinu.
• 4 stillingar
• Þreföld skolun og yfirúðun
• Stillanlegur styrkur á neðri
armi
• Hljóðlát, aðeins 49 db.
Og það er tveggja ára ábyrgð á Blomberg, taktu
eftir því. V.
2Ara ábyrgð
Síontbi
/J
EINAR FARESTVEIT & CO. HF.
BERGSTAÐASTRÆTI I0A Sími 16995