Morgunblaðið - 17.12.1983, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. DESEMBER 1983
Stórglœsileg kristalsglvs frá hinu heims-
þekkta fyrirtœki SPIEGELAU. Vid bjód-
um 17 ólkar framleidslulínur og ótal
möguleika á sérpöntunum. Við vekjum á
því athygli að framleiðsla Spiegelau er
sérstæð, mjög vönduð og afar falleg.
I 7
/spk^^u./
Laugavegi 53, sími 19080
Búseta?
Raunhæf leið í húsnæðis-
málum eða draumsýn?
— eftir Pétur
H. Blöndal
Draumurinn
Að undanförnu hafa birst grein-
ar í dagblöðum, sem hljóta að
vekja bjartsýni og von í hugum
þess unga fólks, sem núna er að
basla við að koma sér upp heimili
og fær hvergi næga lánafyrir-
greiðslu til þess að kaupa sér íbúð
né á þess kost að fá hentugt hús-
næði til leigu. Lausnarorðið er
Búseti. Búseti er fólginn í því að
samvinnufélag byggir og leigir út
íbúðir, en leigjendurnir eru aðilar
að samvinnufélaginu og því eig-
endur sem ein heild. Við inngöngu
í samvinnufélagið er greidd stofn-
upphæð, menn tala um 5% af
byggingarkostnaði íbúðar, sem
veitir rétt til þess að búa í íbúð-
inni um aldur og ævi. Þessum rétti
má svo skila til samvinnufélagsins
og fæst þá stofnframlagið endur-
greitt með verðtryggingu. Að öðru
leyti greiða menn bara leigu.
Þetta virðist ekki vera óskynsam-
leg lausn á húsnæðisvandanum.
En þeir, sem um þetta hafa rit-
að, hafa komið fram með tölur,
sem gefa mjög ranga mynd af
kostnaði við þessa nýju leið. Talað
er um að heildarleigukostnaður sé
tæpar 3.700 kr. á mánuði fyrir
3—4 herbergja íbúð. Er þá miðað
við verðlag í mars 1983. Innifaldar
eru greiðslur í hússjóð. Þessar töl-
ur komu fram í Leigjandanum,
málgagni Leigjendasamtakanna,
nýverið. f grein, sem Franz Gísla-
son kennari skrifaði í DV og bar
yfirskriftina „Loksins skynsamleg
lausn í húsnæðismálum" koma
fram mikið hærri tölur og er þar
talað um að kostnaðurinn sé tæp-
ar 7.000 kr. á mánuði fyrir fjög-
urra herbergja íbúð, enda vænt-
anlega miðað við verðlag dagsins í
dag. f báðum tilfellum er miðað
við að lán verði 95% af bygg-
ingarkostnaði til 30 ára og með
0,5% vöxtum allan þann tíma.
Talar Franz um það, að búseti (sá,
sem þátt tekur í ofangreindu sam-
vinnufélagi) greiði varlega áætlað
helmingi minna á mánuði en leigj-
andi. Samkvæmt því er leiga fyrir
slíka íbúð vfir 14.000 á mánuði!
Forsendurnar
En hér er maðkur í mysunni.
Bið ég lesendur, og þá sérstaklega
unga fólkið, sem þátt tók í Sig-
ROWENTA
TILBOÐ
Kaffivélar
frá kr 1.584.
Öll Rowenta-raftæki með 10% sérstökum
afslætti til jóla.
Vörumarkaðurinn hf.
ÁRMÚLA 1A, SÍMI 86117.
túnsfundinum, að líta svolítið á
forsendurnar, sem þetta bjartsýna
fólk gefur sér.
í fyrsta lagi er það lánsupphæð-
in. Gert er ráð fyrir að 95% af
byggingarkostnaði fáist lánuð. Á
meðan er þjóðin að burðast við að
veita unga fólkinu lán, sem er
langt undir helmingi byggingar-
kostnaðar. Fái þessi hópur sínu
fram er ég hræddur um að þeir,
sem eru að basla við að koma sér
upp eigin húsnæði, fái enn minna
af því takmarkaða lánsfé, sem
þjóðin hefur til ráðstöfunar, og
jafnvel ekki neitt.
í öðru lagi er það lánstíminn, 30
ár. Hvernig dettur mönnum í hug
að unnt sé að veita lán til þetta
langs tíma, þegar ekki fást lán til
lengri tfma en nokkurra mánaða í
bankakerfinu og til 20—25 ára hjá
lífeyrissjóðum og húsnæðisstjórn.
Enn mundi kreppa að húseigend-
um.
Og í þriðja lagi eru það vextirn-
ir, hálft prósent. Hvernig dettur
bjartsýnismönnunum sú tala í
hug? Spariskírteini með yfir 4%
vöxtum seljast ekki. Bygginga-
sjóður fær lán frá lífeyrissjóðun-
um með yfir 4% vöxtum, sem
hann endurlánar húsbyggjendum
með 2,25% vöxtum (meira að
segja 0,5% til verkamannabú-
staða). Vaxtamunurinn, um tvö
prósent, er niðurgreiddur af ríkis-
sjóði, þ.e. þjóðinni allri, þar á
meðal unga fólkinu, sem ekki kem-
ur til með að fá nein lán. Ef
bjartsýnisfólkið greiddi 2,25%
vexti á 95% lánið sitt, eins og
vextir eru hjá byggingasjóði,
myndi ofangreind leiga þeirra
hækka um ca. 17%. Ef það yrði að
greiða 4% (að ekki sé talað um
10%) vexti á yfir 50% af verði
íbúðarinnar, myndi leigan hækka
um ekki minna en 27%. En þá er
leigan fyrir fjögurra herbergja
íbúð líka komin upp í kr. 8.900 á
mánuði í stað kr. 7.000.
Ef bera á húsnæðissamvinnufé-
lagið saman við leigumarkaðinn,
vantar enn tvær forsendur. Ekki
er reiknað með að ríkið hirði af
þessum eignum eignaskatt (tæpt
prósent) og ekki er reiknað með að
það skattleggi leiguna sem tekjur.
Hversvegna skyldu þessar íbúðir
sleppa undan hrammi ríkisins?
Eignamyndunin er umtalsverð,
því eftir 30 ár er íbúðin skuldlaus.
Ef þessi tvö atriði eru tekin með í
útreikninginn er ekki ólíklegt að
leigan yrði að hækka um 30% til
50% til þess að dæmið gangi upp.
En þá er leigan komin upp í kr.
11.500 að minnsta kosti. Og bú-
seturétturinn kostar tæp 81 þús.,
sem þætti nokkuð myndarleg fyr-
irframgreiðsla.
Að láta aðra borga
búsetuna sína
Að mínu áliti kemur sú leið, sem
bent er á með Búseta, vel til
greina sem ein leið af mörgum í
húsnæðismálum þjóðarinnar.
Húsnæðismálunum ætti að vera
þannig skipað, að meginþorri fólks
búi í eigin húsnæði, en einnig
verða að vera til íbúðir til leigu,
bæði á vegum einstaklinga og
samvinnufélaga (Búsetaíbúðir).
Þessar íbúðir ættu að eiga jafnan
aðgang að lánsfé, þannig að fólki
sé ekki beint gegn vilja sínum í
íbúðarform, sem það ekki kærir
sig um. Þá ber nauðsyn til, að
skattalög hindri ekki ákveðið
íbúðarform, eins og nú á sér stað
með frjálsar leiguíbúðir. Auðvitað
verða einnig að vera til félagslegar
íbúðir fyrir þá, sem hafa orðið
undir í lífsbaráttunni. íbúðir, þar
sem sveitarfélögin gefa leiguna
meira og minna eftir og leigan
þannig greidd af öllum almenn-
ingi. En það er heldur ógeðfelld
hugsun, að meginþorri lands-
Pétur H. Blöndal
„Ef Búsetafólkið fær
sínu fram, mun lítill
hluti þess fá góðar og
ódýrar íbúðir, sem
skattgreiðendur munu
greiða að nokkru leyti,
en meginþorri þeirra,
sem eru að koma yfir
sig þaki, mun sitja eftir
í kuldanum með víxlana
sína og magasár.“
manna sé svo hjálpar þurfi, að
þeir geti ekki komið sér upp eigin
húsnæði. Enda er málum ekki
þannig varið. Unga fólkið verður
að fá nægileg lán, þá getur það
spjarað sig og byggt sér sínar eig-
in íbúðir. Enda held ég að það sé
vilji flestra. Eða hversu margir
þeirra, sem búa í verkamannabú-
stöðum, myndu ekki hafa keypt
sér íbúð á frjálsum markaði ef
þeir hefðu fengið 90% verðsins
lánuð? Aðsóknina að Búseta má
skýra með sama hætti. Fólkið ber
saman draumsýn og hráslaga-
legan raunveruleikann með fall-
andi víxlum og ófrágengnu eld-
húsi, svo árum skiptir.
Ef Búsetufólkið fær sínu fram,
mun lítill hluti þess fá góðar og
ódýrar íbúðir, sem skattgreiðend-
ur munu greiða að nokkru leyti, en
meginþorri þeirra, sem eru að
koma yfir sig þaki, mun sitja eftir
í kuldanum með víxlana sína og
magasár. Og eftir 30 ár eru allar
íbúðir á góðri leið með að verða
eign einhverra ópersónulegra
samvinnufélaga, þvi Búsetafólkið
á jú bara búseturéttinn og fær
hann endurgreiddan, ef það hættir
í félaginu. Enginn á íbúðirnar.
Ekki veit ég til að slíkur sé vilji
íslendinga.
Allir ættu að skilja þá augljósu
staðreynd, að það er alveg sama
hvort íbúðir eru reistar sem eigin
húsnæði, leiguhúsnæði, verka-
mannabústaðir eða með húsnæð-
issamvinnusniði, þær eru alltaf
greiddar af þjóðinni í heild. Og fái
einhver sína íbúð með hagstæðari
kjörum en aðrir, þá verða hinir að
greiða íbúðina fyrir hann að hluta.
Það er alvarlegur hlutur að
koma fram með þær óraunhæfu
tölur, sem birst hafa, og miða við
gamalt verð á íbúðum, óeðlilega
hátt lánahlutfall, óraunhæfa vexti
og skattleysi og lokka þannig fólk
til fylgis við búsetustefnu, sem
hugsanlega nyti ekki fjöldafylgis,
ef spilin væru lögð á borðið. Þeir,
sem um húsnæðissamvinnufélög
hafa fjallað á opinberum vett-
vangi, hafa réttilega bent á vanda
þeirra, sem eru að koma yfir sig
þaki, en þeir hafa ekki bent á leið-
ir til að auka það lánsfé, sem til
ráðstöfunar er. Þeir vilja bara fá
forréttindi fyrir sig. Það er ákveð-
in lífsstefna að leigja sitt húsnæði
hjá sjálfum sér eða öðrum og
menn mega hafa þá lífsstefnu mín
vegna. En ég frábið mér að ég
verði notaður til þess að borga
niður húsnæðiskostnað annarra
fullfrískra manna, svo ég tali nú
ekki um að ég verði neyddur með
rangri lánastefnu til þess að taka
upp þessa lífsstefnu.
Pétur H. Ulöndal er stærðírKðing-
ur og formaður Húseigendafélags
Reyhjaríkur.