Morgunblaðið - 17.12.1983, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. DESEMBER 1983
Minning:
Guðbjörg Jóns-
dóttir Syðra-Velli
Faedd 30. júní 1892
Díin 7. desenber 1983
Því fækkar nú óðum þessu svo-
kallaða aldamótafólki, þ.e. því
fólki sem lifði sín bernsku- og
manndómsár um og eftir síðustu
aldamót. Þessu fólki sem átti sér
stóra drauma, sem lifði í þeirri trú
að landið væri gott og gjöfult, hér
mætti lifa góðu lifi, bæði til lands
og sjávar. Trúði að ef það sjálft
ekki brygðist landinu myndi land-
ið ekki bregðast því. Þetta fólk
átti draum um betri afkomu og
betra mannlíf. Þetta fólk dreymdi
líka um frjálst land og fullvalda.
En fleiri strik átti það til að stýra
eftir, sem öll lágu til sólaráttar.
Af vanefnum hófst það handa við
að rækta jörðina, taðan óx, garð-
ávextir líka, flæðiengi voru mynd-
uð, skip voru byggð og allt horfði
til framfara. Skepnum fjölgaði og
afkoma batnaði.
En hvað með fólkið sjálft? Þar
var ekki síðri breyting, skólar
komust upp, ungmennafélög og
kvenfélög voru stofnuð víðast hvar
og aðrar menningarstofnanir risu
upp, en stærsta málið, fullveldið,
komst á 1918 og þetta sama fólk
stofnaði svo lýðveldið 1944. Það
hlýtur að hafa verið gaman að
vera ungur fyrstu tugi aldarinnar,
þá var starfað af eldlegum áhuga,
af háleitum hugsjónum, sem að
lokum komust heilar í höfn. Við,
sem svo tókum við þessari miklu
arfleifð, hefðum betur meira lært
af þeim eldri. Nú eiga ekki allir
sér stóran draum eða háleit
markmið að keppa að, en nóg um
það.
Guðbjörg Jónsdóttir var ein
þeirra sem var ung þessi ár og tók
af eldlegum áhuga þátt í öllu sem
til framfara horfði. Hún gekk í
ungmennafélagið og kvenfélagið
og starfaði mikið í þeim báðum.
ótalin eru leikritin sem hún lék í
fyrir ungmennafélagið og í kven-
félaginu var hún formaður mörg
ár. Hún lærði fatasaum og matar-
gerð á unga aldri, og kenndi öðr-
um ungum stúlkum hvorutveggja.
Man ég eitt sinn um tug ungra
stúlkna við nám í matreiðslu. Þá
var glatt á hjalla í kringum Guð-
björgu, sjálf var hún ætíð allra
kátust og skemmtilegust og kom
öllum jafnan í gott skap. Má ég
þar gerst um vita, því ég man
hana frá fyrstu tíð og æ síðan.
Alltaf í minningunni er hún síkát
og með gamanyrði á vörum. Það er
eins og jafnan hafi verið sólskin í
kringum hana hvar sem hún fór,
eða svo birtast mér bernskuminn-
ingarnar um hana.
Og þá kem ég að því sem átti að
vera aðaltilgangur þessara lína.
Ég kom því aldrei að fullu í verk á
okkar löngu ævi að þakka fyrir
mig og mína, en það er svo margt
að til þess þyrfti meira pláss ef
allt ætti til að tína, því verður fátt
eitt nefnt. Það er þá fyrst að
þakka fyrir jólakortið, sem hún
sendi mér fyrir 66 árum, en þá var
hún við nám í Reykjavík, það á ég
enn. Þar þakkar hún mér fyrir
alla kossana á liðnum sumrum.
Nokkrum árum seinna bað hún
mömmu um að fá að fara með mig
á barnaskemmtun. Ég efast um
hvort okkar hafði meira gaman af
því, ég eða hún. Þetta er mér ein
sú minnisstæðasta samkoma sem
ég hef verið á, þó ég svæfi í fang-
inu á henni um tíma. Þetta sýnir
hve annt henni var um okkur
krakkana, og hafði sjálf verulega
ánægju af að gleðja okkur.
Oft undrast ég umburðarlyndi
systkinanna í austurbænum gagn-
vart okkur vesturbæjarkrökkun-
um. Samgangur milli bæjanna var
mikill, þar sem þeir stóðu saman,
en aldrei man ég eftir að hastað
væri á okkur eða sagt styggðar-
yrði, ég man aldrei að neitt þeirra
systkinanna amaðist við okkur á
nokkurn hátt, það er sannarlega
bjart yfir bernskuminningunum
frá þessum tíma.
Þau austurbæjarsystkinin lifðu
svo sannarlega eftir orðunum sem
standa í stóru bókinni sem þau
gáfu mér í fermingargjöf. Þar
stendur: „Leyfið börnunum að
koma til mín og bannið þeim það
ekki.“ En síðast en ekki síst vil ég
þakka Guðbjörgu allar heimsókn-
irnar sem hún fór til mömmu, eft-
ir að hún fatlaðist. Mér var sagt
að hún hafi komið daglega í vest-
urbæinn til að tala við gömlu kon-
una. Þessar stundir glöddu
mömmu mikið og talaði hún oft
um hvað Guðbjörg væri sér góð.
Fyrir þetta þökkum við vestur-
bæjarsystkinin alveg sérstaklega.
Um ætt og uppruna Guðbjargar
skrifa sjálfsagt aðrir, svo ég sleppi
því. Hún var fædd í Kaldaðar-
neshverfi 30. júní 1892. Fluttist
síðan að Syðra-Velli 8 ára, þar
sem hún átti heima síðan. Hún dó
á sjúkrahúsi Suðurlands 7. des-
ember síðastliðinn eftir alllöng
veikindi. Hún bjó lengst af með
bræðrum sínum tveim og systur,
en nú síðast með Guðmundi eftir
að hin dóu. Hann er nú einn eftir
af níu systkinum, aldinn að árum,
og sendum við vesturbæjarbörnin
honum samúðarkveðjur. Að síð-
ustu vil ég gera orð Guðmundar
skólaskálds Guðmundssonar sem
SíXTAN ÞÆTTIR
. UNL
ÞJOÐSKORUNG
Bjarni Benediktsson crtti stœrri hlut
aó því en ílestir aðrir að móta svip
íslenskrar stjórnmálasögu á því
tímabili sem einna viðburðaríkast
heíur orðið á íslandi.
Bók sú sem hér birtist um hann
er œvisaga rituð aí sextán
höfundum sem allir þekktu hann
náið og störíuðu meó honum
að ákveðnum viðfangsefnum.
Ritar hver um þann þátt í œvi og
starfi Bjama sem hann þekkti best.
hann kvað um aðra konu að mín-
um:
Þú ert frjáls, sem frelsi unnir lengi,
frelsi systra þinna, sofðu rótt.
Englar drottins sterka gígjustrengi
stilli við þitt hjarta, góða nótt.
Nigursteinn Ólafsson
Blessuð sértu sveitin mín
sumar, vetur, ár og daga.
Engið, fjöllin, áin þín
yndislega sveitin mín.
(Sigurður Jónsson frá Arnarvatni).
Það eru rúmlega fjörutíu og
þrjú ár síðan. í aprílmánuði kom
formaður kvenfélags Gaulverja-
bæjarhrepps, Sigríður á Fljótshól-
um, í heimsókn til móður minnar.
Forvitinn unglingur reyndi að
fylgjast með því hvað Sigríður var
að tala við móður mína. Sigríður
var að segja henni að kvenfélagið
ætlaði að koma á vefnaðarnám-
skeiði og hvort ekki væri hægt að
veita því húsaskjól í Seljatungu,
en foreldrar mínir höfðu þá fyrir
tveimur árum tekið til brúks nýtt
íveruhús sem bauð upp á rúm
fyrir slíka starfsemi.
En hvað ég gladdist þegar ég
heyrði móður mína segja að þetta
væri hægt. Nú yrði mikil til-
breytni framundan. Margar konur
myndu koma á námskeiðið og
kennarinn, hann hlyti að vera sér-
stakur. En því er ég að bera þessa
löngu liðnu persónulegu atburði á
torg?
Það er vegna þess að vefnaðar-
kennarinn, sem ég minntist á var
Guðbjörg Jónsdóttir á Syðra-
Velli. Hún er nú látin i hárri elli
og hugur minn staldrar ögn við
minninguna um þessa ágætu vin-
konu mína, sem forsjónin gaf mér
tækifæri til þess að vinna með í
hinum margvíslegu þáttum fé-
lagsmála. Fyrir það er ég óendan-
lega þakklátur.
Guðbjörg fæddist í Magnúsfjós-
um í Sandvíkurhreppi 30. júní
1892, þar sem foreldrar hennar þá
bjuggu. Foreldrar hennar voru
Jón Arnason og Rannveig Sigurð-
ardóttir, bæði ættuð úr Rangár-
þingi. Þau fluttust f Gaulverja-
bæjarhrepp að Rútstaða-Norður-
koti og bjuggu þar til þess er þau
höfðu ábúðaskipti á jarðnæði við
þáverandi hreppstjóra Gaulverja-
bæjarhrepps, Guðmund Þorkels-
son, og fluttust að Syðra-Velli árið
1900. Systkini Guðbjargar komu
mjög við sögu í Gaulverjabæj-
arhreppi, ekki síst bræður hennar
Árni í Gegnishólaparti sem lengi
var mikilsvirtur í sveitarstjórn og
Guðmundur á Syðri-Velli, sem enn
lifir í hárri elli en var um bestu
tíma starfsævi sinnar mikilvirkur
í sveitarstjórn og öðrum félags-
stjórnum. Ekki var sá trúnaður
alltaf dans á rósum og máttu þau
systkin marga orustuna heyja
bæði af mínum völdum og ann-
arra. Oftast höfðu þau þó sigur,
stundum yfir mér en líka hin síð-
ari ár með mér. Ég horfi nú á
vegamótum yfir sviðið og þakka
baráttuna á hvorn veginn, sem
hún féll.
Það fullyrði ég hiklaust, að fé-
lagsleg kynni okkar Guðbjargar
hófust þarna í Seljatungu á vefn-
aðarnámskeiðinu. í hálfan mánuð
stjórnaði hún níu nemendum í
vefnaðarlist. Stöku sinnum skaust
unglingur af öðru kyni inn í skóla-
stofuna og reyndi að gera nemend-
um þær glennur, sem honum voru
á stundinni hugkvæmar. Aldrei
siðaði Guðbjörg mig með hörðum
orðum, en kannski lét hún mig
skilja að ég hefði ekki rétt á
hverju sem mér dytti í hug.
Allar götur síðan kunni ég að
meta Guðbjörgu á Syðra-Velli.
Okkar leiðir lágu síðan saman á
vettvangi ungmennafélagsins, í
fundastarfi og leiklistarstarfi. í
hvoru tveggja var Guðbjörg frá-
bær þátttakandi. Hún var mjög
vel máli farin og gat hvenær sem
upp á bar sagt skoðanir sínar í
ræðuformi. Hún var sér vel með-
vitandi um þessa gáfu sína og
sparaði hana hvergi þegar við átti.
Guðbjörg var frá æskudögum til
elliára virkur þátttakandi í félags-
starfi ungmennafélagsins Sam-
hygðar. Hún helgaði starf sitt að-
allega leiklistarstarfi félagsins en
einmitt um miðbik ævi hennar
vann félagið mest að þeim málum.
Á þeim starfsvettvangi varð sam-
starf okkar Guðbjargar mest og
aldrei lét hún mig gjalda aldurs-
munar. Hún setti sig jafnan í spor
unga fólksins. Skildi það betur en
nokkurn gat rennt grun í.
Og nú er skilnaðarstund upp
runnin. Drottni þóknaðist að
slökkva á lífsvél Guðbjargar á
Syðra-Velli. Enginn deilir við
dómarann. Við sem áttum því láni
að fagna að vinna með Guðbjörgu
hefjum hugann í þökk fyrir gott
samstarf. Þökkum fyrir góðan vin,
hæfileikamikla persónu, persónu
sem vissi hvað hún vildi, vissi
hvað hún gat og skildi sín tak-
mörk í lífinu.
Góður Guð gefi samfélagi okkar
áfram slíkar persónur.
(>unnar Nigurðsson,
Neljatungu.
Jóhanna Kristjáns-
dóttir — Minning
Fædd 19. júní 1910.
Dáin 6. descmbcr 1983.
í dag, laugardaginn 17. desem-
ber, verður jarðsungin frá Garða-
kirkju, ástkær amma okkar, Jó-
hanna Kristjánsdóttir, frá Bakka-
seli í Öxnadal, sem lést þriðjudag-
inn 6. desember á Borgarspítalan-
um í Reykjavík.
Alltaf kemur kallið jafn mikið á
óvart, þó að við vitum að þetta er
hið eina örugga í lífi okkar og allir
eiga eftir að mæta. Við vitum að
elsku amma okkar hefur það gott
núna, laus við kvalirnar sem hún
hefur orðið að þola í gegnum tíð-
ina. Við trúum á eilíft líf og að
hún muni alltaf vera hjá okkur og
fylgjast með og leiðbeina á ein-
hvern hátt. Við þökkum ömmu
okkar alla þá alúð og ást sem hún
gaf okkur alla tíð.
Biðjum guð að styrkja afa okkar
í allri sinni sorg.
Jóhanna, Rósa, Hrönn
og llildur.