Morgunblaðið - 12.02.1984, Side 8

56 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. FEBRÚAR 1984
Kynbótahryssan Hrafntinna 3234 frá Vatnsleysu, setin af Kynbótahryssan Orka 3803, undan Lýsingi 409. Knapi er Árdís Björnsdóttir, húsfreyja á Vatnsleysu, á reiðhesti sínum
Einari Höskuldssyni. Hrafntinna er móðir stóðhestsins Björn Jónsson á Vatnsleysu. Blakk, sem er af austanvatnastofni.
Grams 688 frá Vatnsleysu og amma Glaðs 852 frá Reykjum.
Útlendingar standast okkur
ekki snúning í hrossarækt
Á bænum Vatnsleysu í Við-
vfkurhreppi í Skagafirði hafa
löngum verið úrvalshross, og
á undanförnum árum og ára-
tugum hafa þekktir kynbóta-
gripir og gæðingar komið frá
búinu, fyrst í tíð H.J. Hólm-
járns, sem þar bjó og nú síð-
ustu ár frá Jóni Friðrikssyni,
sem stundar hrossarækt á
Vatnsleysu. Á ferð um
Skagafjörð í haust hitti
blaöamaður meðal annarra
að máli Jón Friðriksson á
Vatnsleysu, og hann var
spurður um tildrög þess að
hann hóf hrossarækt á þess-
um stöðum.
Bjuggu fyrst í
Asgeirsbrekku
„Upphaf þessa búskapar hér má
rekja aftur fyrir þann tíma er við
komum að Vatnsieysu," sagði Jón.
„Því við bjuggum fyrst í Ás-
geirsbrekku hér í sömu sveit. Þar
hófum við hjónin búskap árið 1966
í félagi við Jón Steingrímsson,
starfsmann hjá Rannsóknarstofn-
un landbúnaðarins. í Ásgeirs-
brekku vorum við með blandað bú,
kýr, sauðfé, nokkrar hryssur og
stóðhestinn Lýsing 409 frá Voð-
múlastöðum, sem við áttum síð-
ustu æviár hans 1966—1969. Sjálf
erum við hins vegar upp alin í
næstu sýslu.
Við hjónin erum frá Akureyri,
ég að vísu skagfirskrar ættar en
Jón Steingrímsson er frá Dalvík.
Það er svo árið 1973 að við fær-
um okkur um set að Vatnsleysu.
Við nafnar kaupum jörðina 1971
af Hólmjárni, sem þá var orðinn
aldraður. Með jörðinni fylgdu 17
hryssur úr stóði Hólmjárns, sem
þó var aðeins brot af hrossum
hans. Hin voru seld annað. Þetta
voru allt hryssur af Svaðastaða-
stofni eða austanvatnastofni. Ég
held að segja megi að þær hafi
verið úrtak frá Svaðastöðum,
Hofstöðum og Vatnsleysu. Þar
Jón á Vatnsleysu að draga hross sín í Laufskálarétt í Hjaltadal.
Ljósm.: Sig. Sigm.
Rætt við Jón Friðríksson
stóðbónda á Vatnsleysu í Skagafirði
með byrjum við á ræktun austan-
vatnahrossa en að auki tókum við
með okkur Lýsingshrossin frá
Ásgeirsbrekku og höfum ræktað
þetta hér hlið við hlið, en þó al-
gjörlega aðskilið. Nú erum við með
10—12 hryssur af hvorum stofni."
Stígandi 625 fremstur
í sinni ætt
Byggir þessi ræktun frá Hólm-
járn á einhverjum sérstökum
greinum Svaðastaðastofnsins, eða
eru hér notuð hross af öllum
greinum hans?
„Hans hugsjón var að rækta það
fegursta og mýksta sem íslenskir
hestar eiga í fari sínu, og varaði
hann mjög við sundurgerð í rækt-
un þeirra.
Það var laust eftir 1950 sem
Hólmjárn hóf búskap hér á
Vatnsleysu. Hóf hann þá strax að
draga saman hross hingað og hygg
ég að hann hafi valið það sem best
Stóðhesturinn Lýsingur 409 frá Voðmúlastöðum. Út af hestinum er nú
verið að hreinrækta hross á Vatnsleysu.
fékkst af Svaðastaðastofni eða
austanvantastofni eins og viö köll-
um hann nú.
í okkar ræktun höfum við svo
reynt að færa sömu leið, notað það
sem við höfum talið gott í stofnin-
um, ekki farið út fyrir hann en
heldur ekki bundið okkur við af-
kvæmi einhvers eins hests eða
hross frá einum einstökum bæ.
Við höfum til dæmis verið með
hesta frá Kolkuósi, Brimnesi, Hól-
um og víðar. Auk stóðhesta hef ég
svo fengið góðar hryssur að, frá
öðrum bæjum, fékk til dæmis eitt
sinn að velja fimm hryssur úr
stóði Sigurmons Hartmannssonar
í Kolkuósi. Ein þeirra er dóttir
Léttis, Yngri Mósa, móðir gæð-
ingsins Kristals á Akureyri og
móðurmóður landsmótsstjörnunn-
ar Þráar 5478 frá Hólum. Sjálfur
hef ég fengið undan henni fimm
folöld en orðið fyrir þeim áföllum
að missa undan henni tvær hryss-
ur.“
En hvaða stóðhestar hafa verið
mest áberandi í ykkar ræktun af
S vaðastaðastof n i ?
„Þeir eru margir hestarnir sem
við höfum notað, en líklega eru
áhrif Harðar 591 frá Kolkuósi
einna mest ef taldir eru einstakir
hestar. Við eigum margt hrossa út
af Herði, þótt hér hafi hann aldrei
verið notaður í okkar tíð. En með-
al hesta sem við eigum afkomend-
ur frá má nefna Stíganda 625 und-
an Herði, Byl 892 undan Stíganda,
Kulda 927 frá Brimnesi, og Rauð
618 frá Kolkuósi undan Létti frá
Kolkuósi en hann var sonur Hólm-
járnsbrúns frá Vatnsleysu.
Allt eru þetta góðir hestar en þó
finnst mér sem vanti einhvern
herslumun. Elgur 965 frá Hólum,
sonur Rauðs 618, er til dæmis
feikna mikill reiðhestur en hann
gefur tæplega nógu falleg af-
kvæmi. Bylur 892 er líka mikill
hestur en ekki fullreyndur enn.
Líklega er Stígandi 625 frá Kolku-
ósi mestur þessara hesta. Stígandi
fór því miður til Þýskalands og
það er eftirsjá í honum. Hann er
sennilega nú fremsti hestur sinn-
ar ættar í kynbótalegu tilliti.
Ég get svo ekki skilið við þetta
tal, án þess að geta þriggja vetra
fola, sem við notuðum hér síðast-
liðið sumar. Það er Kórall frá
Tungu, brúnn foli undan Herði 591
og Hrefnu frá Kolkuósi. Þessi foli
lofar mjög góðu, hvað sem síðar
verður."