Morgunblaðið - 12.02.1984, Page 9

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. FEBRÚAR 1984
57
Hinn ungi stóðhestur Kórall frá Tungu á Svalbarðsströnd, sá stóðhestur
af Svaðastaðastofni, sem einna mestar vonir eru bundnar við að sögn
Jóns á Vatnsleysu.
Vantar afburðahest af
Svaðastaðastofni
En það má skilja þig svo að það
vanti góðan stóðhest af Svaða-
staðastofni um þessar mundir?
„Já, það er rétt. Það er að vísu
til mikið af ágætum hestum af
þessu kyni og fjölmörgum miðl-
ungshestum, en það vantar af-
burðahest í austanvatnaræktun-
ina nú. Ég tel þetta vera ákveðið
vandamál fyrir okkur hér á bæj-
unum og vandamálið brennur
einnig á mér heima á Hólum, því
ég er í stjórn hrossakynbótabúsins
þar, sem eins og kunnugt er rækt-
ar eingöngu austanvatnahross.
Menn mega því vita það, að sé ein-
hvers staðar á landinu til hestur
eða ungfoli af þessu kyni, sem ber
af öðrum, þá eru not fyrir hann
hér nyrðra. Lítil von er þó til að
svo sé, því Þorkell Bjarnason,
hrossaræktarráðunautur, er í
stjórn búsins og hann hefur nokk-
uð góða vitneskju um þessi hross,
alls staðar á landinu. — En í þessu
sambandi vil ég svo einnig taka
það skýrt fram, að þótt ég telji
vanta hest inn í kynið nú, þá fer
því fjarri að um einhverja kreppu
sé að ræða. Svo er ekki. Það er
mikið til af ágætum hestum eins
og ég sagði hér fyrr og menn mega
alls ekki verða óþolinmóðir eða
missa móðinn í ræktunarstarfi
sem þessu. Þá fyrst er voðinn vís,
enda er hér um að ræða starf sem
skilar árangri á áratugum en ekki
fáeinum árum eða misserum."
Kæktunin út af Lýsingi
Ef við víkjum um stund að
ræktun ykkar hér á Vatnsleysubú-
inu á hrossum út af Lýsingi 409
frá Voðmúlastöðum. Hvernig er
hún til komin og á sá hestur, ætt-
aður úr Rangárþingi, erindi
hingað í Skagafjörð?
„Um það má nú sjálfsagt deila,
hvert hestar eigi erindi, en víst er
að hér eru hross alls staðar af á
landinu og á öllu landinu finnast
einnig skagfirsk hross svo sem all-
ir vita. En við hrifumst af Lýsingi
og keyptum hann árið 1966, þegar
við hófum búskap í Ásgeirs-
brekku. Hesturinn var þá orðinn
19 vetra og átti sér talsverða sögu.
Hann fæddist á Voðmúlastöðum í
Austur-Landeyjum, og þar var
hann notaður fyrstu árin. Þaðan
er hann svo seldur austur á
Fljótsdalshérað, þar sem hann á
fjölda afkomenda. Jón Guð-
mundsson á Reykjum og Skúli
Kristjónsson, Svignaskarði, eign-
uðust hestinn síðan eftir lands-
mótið 1958 og síðar kemst Hrossa-
ræktarsamband Vesturlands yfir
hann og á hann allt til 1966, þegar
við Jón kaupum hann. Það er
margt, sem prýddi Lýsing, fas
hans og fótlyfting og ekki spilli
fyrir hinn sérstaki og fagri leir-
ljósi litur. Fyrst í stað tókum við
hryssur úr öllum áttum og leidd-
um til hans, en síðan urðu af-
kvæmi Lýsings uppistaðan í rækt-
uninni og smám saman er að
verða til all skyldleikaræktaður
stofn út af honum. Hrossin í þess-
ari ræktun eru smám saman að
tengjast meir og meir í honum
sem forföður.
Meðal hesta, sem við höfum not-
að í þessari ræktun seinni ár eru
Ringó 783 frá Ásgeirsbrekku og
Sleipnir 785 frá Ásgeirsbrekku,
sonur og sonarsonur gamla Lýs-
ings og hinn síðarnefndi leirljós
eins og ættfaðirinn.

Ljósm.: Matthías Gestsson.
Hinn frægi stóðhestur Hörður 591 frá Kolkuósi, hér setinn af Sigur-
björgu Jóhannesdóttur. Áhrif Harðar eru mest í Svaðastaðaræktuninni á
Vatnsleysu, að sögn Jóns Friðrikssonar.
Jón Friðriksson á Báru 4125 Lýsingsdóttur, sem stóð efst í flokki 5 vetra
hryssa á landsmótinu 1974. Bára er sammæðra stóðhestunum Sleipni
785 og Ringó 783.
Jón á Vatnsleysu sýnir kynbótahryssuna Brynhildi, sem er einn afkom-
enda Lýsings frá Voðmúlastöðum.
Jón Friðriksson og hin fallega gæðingshryssa Hátíð 5218 frá Vatnsleysu.
Síðastliðið sumar notuðum við
svo einnig stóðhestinn Mána 949
frá Ketilstöðum, en hann er í móð-
urætt talsvert skyldleikaræktaður
út frá Lýsingi. Óskyldan hest,
Greifa 929 frá Akureyri, notuðum
við í tvö ár á Lýsingshryssurnar,
það er frábær reiðhestur, en gefur
ekki nægilega falleg afkvæmi, þau
eru of stutt sýnist mér. En það er
eins með þessa ræktun og aðra,
þetta tekur tíma og ekki víst að
alltaf takist jafn vel til.
Það vilja skiptast á skin og
skúrir í þessu sem öðru.“
Mikil lyfting í
Lýsingshrossunum
En í hverju felst megin munur-
inn á Svaðastaðahrossunum og
hrossunum út af Lýsingi?
„Lýsingshrossin einkennast
fyrst og fremst af mikilli lyftingu
í reið, þau eru áræðin, kjarkmikil
og viljug og lyfta sér afar vel að
framan. Þetta er aðalsmerki Lýs-
inganna, sem vekur á þeim hrifn-
ingu. Það er einmitt þessi lyfting,
sem við erum að reyna að rækta
áfram í hrossunum.
Galli við þau er hins vegar að
sum eru ekki nægilega vel byggð
og svo er hitt, að viljinn er stund-
um svo mikill að það er eins og
þau megi ekki vera að því að læra
það sem farið er fram á. Þau flýta
sér of mikið.
Austanvatnahrossunum þarf ég
varla að lýsa, svo þekkt sem þau
eru, og það er ekki vafamál að
glæsilegri einstaklinga í allri
byggingu er þar að finna alla
jafna, en í Lýsingsafkomendunum.
Lyftingin er á hinn bóginn minni,
þó þar finnist vissulega undan-
tekningar, líkt og þekkt er í góð-
hestinum Kristal frá Kolkuósi og
Dömu 4976 frá Hólum.“
Varla ábatasöm atvinnugrein
Er það ábatasamt nú um þessar
mundir að leggja stund á hrossa-
rækt?
„Nei, því miður er það nú ekki,
og líklega væri best að láta þessari
spurningu ósvarað. Sannleikurinn
er sá að það ríkir alltaf fullkomin
óvissa um framtíðina í þessari at-
vinnugrein eða búgrein, enginn
getur fyrirfram sagt til um hver
markaðurinn verður. Hér innan-
lands erum við hrossabændur al-
gjörlega háðir efnahag fólks, og
dagþarfir ganga að sjálfsögðu
fyrir. En á utanlandsmarkaði eig-
um við að auki í höggi við verð-
bólguna, sem veldur óstöðugleika í
verði og sumareksem sem hefur
stórlega skaðað markaði okkar á
meginlandi Evrópu. Milliliða-
kostnaður og grunnverð á hross-
um er of hátt fyrir markaðinn
ytra en þó höldum við ekki í við
verðbólguna eins og hún hefur
verið.
En finnist eitthvað gegn eksem-
inu og verði verðlag stöðugra hér,
þá erum við ofan á í þessu efni.
Ég óttast ekki svo mjög ræktun-
ina erlendis, Þjóðverjarnir eru
vissulega góðir ræktunarmenn og
kunna þá list að auglýsa sig upp,
en þeir eignast aldrei landsins
bestu kynbótagripi. Og á lands-
mótinu 1982 og á Evrópumótunum
sást það glögglega að þeir stand-
ast okkur ekki snúning þrátt fyrir
allt.“
Og þú lifir eingöngu á hrossa-
ræktinni?
„Nei, ekki hefur það nú verið.
Ég hef stundað tamningar fyrir
aðra til að létta undir með þessu
hér. En nú í vetur er þó ætlunin að
fást eingöngu við tamningu eigin
hrossa, sem síðan verða sett á
sölulista þegar líður á veturinn.
Ég stefni að því, að vera með um
30 hross í tamningu í þessu skyni."
Ekkert kreppuhljóð?
„Ekki í mér, nei, nei, en það á
eftir að koma í ljós hvernig þetta
gengur. Væri bjartsýnin ekki fyrir
hendi væri eins gott að hætta
strax," sagði Jón Friðriksson að
lokum. Viðtalsefnið var að vísu
hvergi nærri tæmt, en mikilvæg-
ari verkefni biðu, Laufskálaréttir í
Hjaltadal og Jón tekinn að ókyrr-
ast. Hér verður því settur punktur
að sinni og þeim Jóni og konu
hans, Árdísi Björnsdóttur, þakk-
-aðar góðar móttökur.
Anders Hansen.