Morgunblaðið - 19.02.1984, Blaðsíða 43

Morgunblaðið - 19.02.1984, Blaðsíða 43
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. FEBRÚAR 1984 43 Alls hafa fjórir íslendingar farið utan til mergskipta • Tveir þeirra hafa látist. Unnið að undirbúningi farar þess fimmta. • Tekist hefur að lækna um helming barna með bráðahvítblæði. • Rætt við Sigmund Magnússon, yfirlækni. „EINAR Stefánsson kom til mín í byrjun desember 1982 og greindist sjúkdómur hans strax. Þegar var augljóst að hann þjáðist af krónísku hvítblæði. Ég hafði þá nýlega séð þrjár greinar um merggjöf; tvær í The Lancet og eina í Blood. I*að vildi svo til, að ég fór til Rómaborgar á ráðstefnu um bráðahvítblæði aðeins tveimur eða þremur dögum eftir að Einar kom til mín. Þar hitti ég dr. Goldman og spurði hvort hann gæti tekið Einar og tók hann strax vel í það,“ sagði Sigmundur Magnússon, yfirlæknir á blóðrann- sóknardeild Landspítalans, í samtali við Mbl. vegna fréttar í blaðinu í fyrradag um Einar Stefánsson, sem fór til Lundúna þar sem skipt var um blóðmerg í honum vegna krónísks hvítblæðis. „Þegar heim kom var Einar sett- ur í hefðbundna lyfjameðferð þar sem ekki er hægt að gera nauðsyn- legar vefjaflokkanir nema færa blóðkornafjöldann í eðlilegt horf. Ég hafði því samband við Blóð- bankann, Alfreð Árnason, erfða- fræðing, og hann sá um vefjaflokk- unar- og erfðafræðirannsóknir. Al- freð sendi sýni frá Einari og systk- inum hans til Danmerkur til rann- sókna, sem ekki er unnt að gera hér á landi. í Ijós kom að vefjaflokkar Einars og systur hans voru eins í öllum meginatriðum, sem er alveg einstakt." Drepa þarf illkynja frumur Mergskipti í þeirri mynd sem við þekkjum voru fyrst viðhöfð til lækninga á bráöahvítblæði og blóð- leysi, þegar beinmergur starfar ekki. Það er einkum tvennt sem þarf til þess að merggjöf heppnist. I fyrsta lagi þarf að gera ónæmis- kerfi líkamans óvirkt til þess að fyrirbyggja að það eyðileggi að- komumerginn og í öðru lagi þarf að drepa hinar illkynja frumur. Til þess eru notuð lyf og í kjöl- farið geislun á allan líkamann. Að því loknu er mergurinn gefinn. Mergurinn er tekinn úr mjaðma- kambi merggjafa, um 700 til 800 nvHlilítrar af merg eru dregnir úr beininu. Þessi mergur er síðan gef- inn beint í æð. Hann sest að í beinmergnum og skýtur rótum. Mörg Ijón í veginum Vandamál eru tiltölulega auðveld úrlausnar ef merggjafi og mergþegi eru eineggja tvíburar. Fæstir eru eineggja tvíburar og þvf þarf að leita til venjulegra systkina. Þá er samræmi vefjaflokka ekki eins al- gjört og því hefur aðkomumergur- inn tilhneigingu til þess að ráðast á vefi gestgjafans, ef svo má að orði komast, einkum lifur, húð og melt- ingarfæri og getur það leitt til dauða. Merggjafar hafa hingað til orðið að vera úr systkinahópi, en ekki eru allir svo lánsamir að eiga systkini sem geta gefið merg. Blóðfrumur eru þurrkaðar út og ónæmiskerfi líkamans gert óvirkt og því er hætta á bakteríusýkingu, jafnvel af völdum baktería, sem undir venjulegum kringumstæðum gera engum mein. Einnig er hætt við veirusýkingu, sérstaklega cyto- megalo-veira eða annarra örvera, sem valdið geta lungnabólgu. Það tekur ónæmiskerfi líkamans nokk- ur ár að ná sér á strik á nýjan leik. Þá hefur ekki alltaf tekist að upp- ræta hvítblæðið. Það á frekar við um bráðahvitblæði en króniskt hvitblæði. Loks er að nefna að stundum hafnar likami mergþega aðkomumergnum, þó það komi oftar fyrir þegar mergur er fluttur vegna blóðleysis fremur en hvft- blæðis. Það eru því ýmsir fylgikvill- ar sem geta komið fram og eru hættulegir, og enn sem komið er deyja alltaf einhverjir eftir að hafa þegið beinmerg af þeim sökum. Af 21 létust 4 og 4 fengu fylgikvilla Dr. Goldman skýrir frá því, að í janúar 1983 hafi hann verið búinn að flytja merg í 21 sjúkling. Af þeim eru 17 ennþá lifandi. Fjórir létust af völdum fylgikvilla. Og fjórir af þeim 17 sem lifandi eru, hafa sýnt merki þess að nýi merg- urinn eða ónæmiskerfið, sem hann kemur með, hafi ráðist á vefi merg- þegans. Að sjálfsögðu er unnið að mergflutningi á mörgum öðrum stöðum í heiminum en á Hammer- smith-sjúkrahúsinu i Lundúnum, enda nefndi ég áðan, að ég hefði séð þrjár greinar um mergflutning við þessum sjúkdómi haustið '82. Fjórtan lifa sem sagt góðu lífi og engum þeirra hefur slegið niður eft- ir að hafa verið i meðferð við krón- ísku hvitblæði. Til skýringar er rétt að það komi fram, að skipta má þróun hvítblæðis í þrjú stig; hæg- fara stig, en við tekur hraðfara þróun sjúkdómsins og loks er bráðahvítblæði. Það hefur gefist illa að skipta um merg eftir að sjúkdómurinn hefur verið kominn á síðasta stigið. Menn hafa reynt að hefja læknismeðferð á miðstiginu. Eins og sakir standa er of fljótt að draga ályktanir um endanlegan ár- angur mergskiptanna í þessari teg- und hvítblæðis. Fimm til tíu ár þurfa að líða áður en marktæk niðurstaða hefur fengist. Erfíðara að skipta um merg í eldra fólki Mergskipti við krónísku hvít- blæði voru fyrst gerð árið 1974 og þá einungis milli eineggja tvíbura. Næsta stigið var að þróa meðferð- ina þannig að önnur systkini gætu gefið beinmerg. Á því stigi erum við í dag en einn hængur er á; læknum hefur gengið erfiðlega að lækna sjúklinga, sem eru eldri en um fer- tugt. Því eldri sem sjúklingar eru, því meiri hætta er á fylgikvillum. Besti aldur til mergskiptingar er á fólki um og undir tvítugu. Það er því ljóst að ekki geta allir notið hjálpar gegn sjúkdóminum en krón- ískt hvítblæði leggst mest á mið- aldra fólk og eldra. Einar er ein- staklega heppinn að því leyti að systir hans er í sama vefjaflokki. Mörg vandamál eru óleyst. Frum- ur nefndar T-Lymphochyctar ráð- ast á frumur, sem eru þeim ókunn- ar, og þannig getur likaminn hafn- að mergnum eða eins og fyrr segir að nýi mergurinn ráðist á vefi þeg- ans, sem gerist oftar. Því er mikil- vægt að merggjafi hafi sams konar vefjaflokka og mergþegi. Nákvæm- lega hið sama gerist þegar líkaminn hafnar nýju hjarta eða nýra. 15—16 hvítblæðitilfelli greinast árlega — Hve mörg hvítblæðitilfelli greinast hér á ári hverju? „Árlega greinast um 7 tilfelli per 100 þúsund íbúa — eða 15 til 16 tilfelli. Af þessum eru um 20% til- fella krónískt hvítblæði af sömu gerð og Einar var með. Segja má að flokkun hvítblæðis — hvort heldur það er krónískt eða bráðatilfelli —byggist á frumugerðinni. I bráða- hvítblæði höfum við frumstæðar frumur, en þroskaðri frumur í krónískum tilfellum. I aðalatriðum eru svo tveir undir- flokkar hvítblæðis, annars vegar hvítblæði sprottið frá forfeðrum gleypifruma og hins vegar forfeðr- um kúlufruma, lymphocyta. Það skiptir meginmáli að greina þar á milli, því meðferð er mismunandi." Einar þriðji sjúklingurinn sem er sendur utan — Er Einar eini Islendingurinn, sem hefur þegið beinmerg? „Nei, það hafði tvívegis áður ver- ið reynt að senda fólk utan, í bæði skiptin í bráðahvítblæðitilfellum, en viðkomandi dóu. Einar er þriðji íslendingurinn sem fær merggjöf og sá fyrsti, sem útlit er fyrir að nái fullum bata. Einar þjáðist af krón- ísku hvítblæði og mergskipti voru eini möguleiki hans til þess að lifa sjúkdóminn af. Meðal æviskeið krónískra hvítblæðisjúklinga er 3'Á ár eftir að sjúkdómurinn er greind- Sigmundur Magnússon, yfírlæknir i blóórannsóknardeild Landspítalans. ur. Hingað til hefur meðferð falist í því að gera þeim lífið bærilegt, en þeir hafa allir látist. Tekist aö lækna 50% barna sem þjáðust af bráöahvítblæði Hins vegar er það misskilningur að hvftblæði sé ólæknandi. Það er hægt að lækna bráðahvítblæði með lyfjagjöfum. Tekist hefur að lækna um 50% barna, sem þjáðst hafa af bráðahvítblæði með lyfjameðferð einni saman. Þá hefur tekist að lækna um 15% fullorðins fólks, sem þjáðst hefur af bráðahvítblæði. Við teljum að við höfum nú þegar nokkurn hóp tslendinga, sem tekist hefur að lækna á þennan máta. Ein- ar er því ekki fyrsti íslendingurinn sem læknast af hvítblæði þó hann verði vonandi sá fyrsti sem læknast af krónísku hvítblæði. Mergskiptum hefur verið beitt með árangri í bráðahvítblæðitilfell- um, en vegna þess árangurs, sem náðst hefur með lyfjameðferð, hafa orðið miklar umræður um hvenær skipta skuli um merg, sem er alls ekki hættulaust. Það hefur sýnt sig, að mergskipti gefast best þegar sjúkdómurinn liggur niðri, annars illa. Þriðji sjúklingurinn að fara utan Við erum ákaflega þakklát dr. Goldman fyrir hjálpsemi hans. Hann hefur verið mjög önnum kaf- inn, en samt gefið sér tíma til að sinna sjúklingum héðan. Þess má geta að nú er annar sjúklingur úti nýbúinn að fá merg úr bróður sín- um og undirbúningur er hafinn að því að senda þann þriðja," sagði Sigmundur Magnússon, yfirlæknir. HH. MUNU ÞAU FORSTJÓRINN LÖGFRÆÐINGURINN ARKITKKTINN SÆTTA SIG VIÐ LAGAR TEKJURI ELLINNI? Fáir hugsa um ellina, þegar þeir eru ungir, á meðan góð heilsa og háar tekjur gerír þeim kleift að njóta lífsins, — en ellin verður ekki umflúin. Frjálsi lífeyríssjóðurínn getur tryggt góða afkomu í ellinni, vegna þess að verðtryggður lífeyrír fyrír ellilífeyrísþega er sérgrein Frjálsa lífeyríssjóðsins, sem fjárfestir iðgjaldstekjur í traustum og arðhærum verðbréfum hverju sinni. Þannig getur Frjálsi lífeyríssjóðurínn aukið fjárhagslegt öryggi á efrí árum. Frjálsi lífeyríssjóðurínn, sem er séreignarsjóður, starfar í tveimur deildum: Deild A — sem er grunnsjóður: Félagar i sjóAnum geta orðid allir einstaklingar, er leggja stund á atvinnurekstur i eigin nafni eða annarra eða eru ekki lógskyldaðir til að vera i óðrum lifeyrissjóðum. I)eild B — sem er umframsjódur: I honum geta allir orðid félagar, sem vegna hárra launa fá ekki að greiða fullt ið&jald til lifeyrissjóðs sins né njóta fulls mótframlags atvinnurekenda. Frjálsi lífeyrissjóðurinn er í umsjá Fjárfestingarfélags íslands hf. Frjálsi llfeyrissjódurinn Skólavörðustíg 11 101 Reykjavík Sími 28466 Ef óskað er eftir ítarlegum upplýsingum um Frjálsa lífeyrissjóðinn þá góðfúslega fyllið út þennan miða og sendið okkur. X NAFN: HEIMILISFANG: STAÐUR:

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.