Morgunblaðið - 09.03.1984, Blaðsíða 22

22 MORGUNBLAÐIÐ, PÖSTUDAGUR 9. MARZ 1984
Albert Guðmundsson, fjármálaráðherra:
Endurmat á ríkis-
fjármálum 1984
Hefði getað farið að eins og fyrri ráðherrar
að velta vandanum á undan mér til ársloka,
sagði fjármálaráðherra á Alþingi í gær
„ÁÐUR EN ÉG rek meginástæður fyrir hinum nýja vanda vil ég minna
hæstvirta alþingismenn á staðreyndir undanfarinna ára hvað varðar
svonefndar aukafjárveitingar innan fjárlagaársins. Árið 1981 námu auka-
fjárveitingar 546,0 millj. kr. sem eru 10% af gjaldatölu fjárlaga þess árs. Árið
1982 námu samþykktar aukafjárveitingar 1,1 milljarði króna, sem eru 14% af
gjaldatölu fjárlaga ársins 1982, en umframútgjöld námu 18,5% af gjaldatölu
fjárlaga 1982 og á árinu 1983 námu aukafjárveitingar 3,3 milljörðum króna
sem eru 25% af áætluðum gjöldum fjárlaga síðasta árs.“
ur farið fram á ríkisfjármálunum
á árinu 1984 var m.a. lagt mat á
• áhrif kjarasamninga á ríkis-
fjármálin,
• horfur um tekjur og gjöld og
• innlendar lántökur A-hluta rík-
issjóðs.
Áhrif hinna almennu kjara-
samninga og samninga ríkisins
við sína starfsmenn hafa verið
metin. Talið er að tekjur ríkissjóðs
muni aukast um 200—250 m.kr. á
árinu 1984 vegna aukins kaup-
máttar og meiri veltu innanlands
en forsendur fjárlaganna fólu í
sér. Útgjöld ríkissjóðs vegna launa
opinberra starfsmanna og hlið-
stæðrar hækkunar almannatrygg-
ingabóta eru aftur á móti talin
verða aHs 20 m.kr. hærri en tekju-
aukinn.
Þannig komst Albert Guð-
mundsson, fjármálaráðherra, að
orði er hann rakti aðdragandann
að fjárlagadæmi líðandi árs á Al-
þingi í gær. Fjármálaráðherra
sagði m.a. í ræðu sinni:
„Við það endurmat sem nú hef-
AIMnGI
Albert Guðmundsson
Áætlun um ýmsa þætti ríkis-
sjóðstekna á árinu 1984 hefur ver-
ið endurmetin. Heildartekjur rík-
issjóðs gætu orðið um 427 m.kr.
hærri fjárhæð en fjárlög ársins
gera ráð fyrir eða samtals 18.322
m.kr.
Endurskoðuð áætlun um útgjöld
A-hluta ríkissjóðs á árinu 1984
sýnir að heildarútgjöld nemi
20.299 m.kr. sem er 2.015 m.kr.
hærri fjárhæð en fjárlög ársins
1984 áforma. Þessum útgjöldum
má skipta í þrennt.
• í fyrsta lagi eru útgjöld sem ekki
var að fullu gert ráð fyrir við
afgreiðslu fjárlaga. Hér má
nefna almannatryggingar,
sýslumenn og bæjarfógeta,
grunnskóla o.fl. Til þessa flokks
má telja 500—600 m.kr.
• í öðru lagi eru útgjöld, sem alls
ekki voru þekkt við afgreiðslu
fjárlaga, alls 500—600 m.kr.
Hér má nefna lán vegna loðnu-
deildar Verðjöfnunarsjóðs frá
1981, sem fellur á Ríkis-
ábyrgðasjóð, útgjöld vegna
Straumsvíkurhafnar o.fl.
• í þriðja lagi útgjöld ríkissjóðs
sem áformað var við afgreiðslu
fjárlaga að kæmu til hækkunar
á árinu 1984, en óvíst er hvort
næst. Hér eru m.a. útgjöld
vegna almannatrygginga, alls
um 300 m.kr., Lánasjóður ísl.
námsmanna 100 m.kr. o.fl. Þá
eru horfur á að útflutnings-
uppbætur af landbúnaðaraf-
urðum geti reynst hærri en
nemur fjárveitingum í fjárlög-
um.
Alls gætu þetta orðið um 600
m.kr., en rétt er að vekja sérstaka
athygli á því að ríkisstjórnin hef-
ur ekki fallið frá þeirri stefnu sem
mörkuð var í fjárlögum varðandi
þessa þætti, en endanlegar
ákvarðanir liggja ekki fyrir um
nánari framkvæmdir þessara
áforma.
Áætlað er að opinberir aðilar
afli innanlands lánsfjár, alls tæp-
lega 800 m.kr., þ.e. til ríkissjóðs
358 m.kr. og 437 til húsnæðislána-
kerfisins. í þessari áætlun er hins
vegar gert ráð fyrir að 400—500
m.kr. aflist á innlendum markaði í
stað 800 m.kr. og er innlend fjár-
öflun ríkissjóðs lækkuð um 200
m.kr. vegna þessa.“
Ráðherra kvað tillögur af hálfu
ríkisstjórnar, hvern veg skuli
bregðast við, ekki fullmótaðar.
Ljóst væri þó að lausn verður ekki
fundin án þess að ríkið dragi veru-
lega saman útgjöld sín, eins og
hinn almenni borgari hafi orðið að
gera.
í upphafi ræðu sinnar gerði ráð-
herra grein fyrir skýrslu um af-
komu ríkissjóðs 1983. Greiðsluaf-
koma hafi verið áætluð jákvæð í
fjárlögum þess árs um 17 m.kr. en
reynst neikvæð um 1.260 m.kr.
Heildarútgjöld ríkissjóðs 1983
hafi verið áætluð 12.973 m.kr. en
reynst 16.263 m.kr. Umframfjár-
veitingar hafi reynzt 3.304 m.kr.
það ár. Aukafjárveitingar til sam-
neyzlu, þ.e. launa, rekstrargjalda,
viðhalds og vaxta hafi farið ná-
lægt 24% fram úr fjárlögum.
Ráðherra sagðizt heldur hafa
valið þann kost að skýra þinginu
frá, hvern veg ríkissjóðsdæmið
stæði, heldur en fara í fótspor
fyrri fjármálaráðherra, að semja
fjárlög frá hjá Alþingi frá degi til
dags, þ.e. afgreiða mál með auka-
fjárveitingum, en það vinnulag
væri bæði óviðunandi og óþing-
ræðislegt. „En ég hefði að sjálf-
sögðu getað viðhaft sömu vinnu-
brögð og tíðkast hafa á undan-
förnum árum og velt þessu á und-
an mér til ársloka og þá látið Al-
þingi standa frammi fyrir gjörð-
um hlut.“
„Fjárlagagatið“ rætt á Alþingi:
Vöntun upplýsinga og
síðari útgjaldaákvarðanir
skýringin á vanáætlun, sagði formaður
fjárveitinganefndar
Matthías Bjarnason, heilbrigðisráðherra,
boðar hækkun tryggingabóta frá 1. marz sl.
Albert Guðmundsson, fjármála-
ráðherra, flutti Alþingi í gær
skýrslu um afkomu ríkissjóðs 1983
og horfur í ríkisfjármálum 1984.
Stuttir kaflar úr ræðu ráðherra
eru birtir á þingsíðu Mbl. í dag.
Punktar úr ræðum annarra þing-
manna, efnislega eftir hafðir, fara
hér á eftir.
Steingrímur Hermansson, for-
sætisráðherra, minnti á, að ríkis-
stjórnin hefði náð veigamiklum
árangri í hjönðun verðbólgu,
vaxtalækkun og lækkun viðskipta-
halla við útlönd. Þrátt fyrir gerða
kjarasamninga stæðu vonir til að
verðbólga yrði ekki meiri en 14%
frá upphafi til loka árs 1984, og
12% í lok ársins. Útlán banka
hefðu hinsvegar reynzt töluvert
meiri en sem næmi verðþenslu í
landinu. Erfiðasti þröskuldurinn í
vegi áframhaldandi verðbólgu-
hjöðnunar væri þenslan í pen-
ingamálum, en ríkissjóðsdæmið
vægi þungt þar í. Staða ríkissjóðs
gagnvart Seðlabanka hafi versnað
um 857 m.kr. fyrstu tvo mánuði
ársins og gjaldeyrisstaðan um
1.340 m.kr.
Matthías Bjarnason, heilbrigð-
isráðherra, kvað ríkisstjórnina
hafa tekið ákvöðun um 7% hækk-
un almenns lífeyris úr trygg-
ingarkerfinu frá 1. marz sl. Lág-
markstekjur elli- og örorkulífeyr-
isþega munu hækka meira, eða um
15.5%, úr kr. 7.018 í kr. 8.106.-
fyrir einstakling á mánuði. Þá
munu mæðralaun, barnalífeyrir,
heimilisuppbót og svonefndir
vasapeningar aldraðra á stofnun-
um einnig hækka. Áætlað er að
útgjöld ríkisins vegna þessara
hækkana nemi um 343 m.kr. mið-
að við heilt ár,
Geir Gunnarsson (Abl.) minnti á
að fjármálaráðherra hefði lýst því
skorinort yfir að út fyrir fjárlaga-
rammann, sem var 17.246 m.kr.,
verði alls ekki farið. Nú sé stefnt
langt út fyrir þennan ramma, van-
áætluð heildarútgjöld nemi 2.000
m.kr., öll markmið ráðherra hafi
að engu orðið, „jafnvægi í ríkis-
fjármálum ekki í sjónmáli og fjár-
lögin hafi þegar reynzt marklaus".
Svo stórfelldur halli ríkissjóðs,
sem nú blasi við, sé sízt til þess
fallinn að styðja það markmið
efnahagsstefnunnar að draga úr
verðbólgu og viðskiptahalia, sem
verið hafi eitt meginmarkmið
fjárlaga í munni stjórnarliða.
Annað markmið hafi verið að gera
fjárlögin að raunhæfu og mark-
tæku plaggi. Allir sjái, hvern veg
það hafi tekizt. Þriðja markmiðið,
að draga úr umfangi ríkisins í
þjóðarbúskapnum, væri einnig úr
sögu. Ef ríkissjóðsútgjöldin fari í
20.299 m.kr., sem nú sýnist verða,
nemi þau 31,9% af þjóðarfram-
leiðslu, sem sé hæsta hlutfall
ríkisútgjalda.
Kjartan Jóhannsson (A) sagði
stjórnarliða ekki treysta sér til að
standa við hin „traustu" og
„marktæku" fjárlög, ramminn
væri brotinn, fjárlagastefnan
hrunin. Meginþáttur þess að kom-
ast út úr vandanum er sá að gera
ýmsar kerfisbreytingar, sem ekki
komast á í samvinnu við Fram-
sóknarflokkinn. Menn athugi að
ekki minna en hálfur annar millj-
arður króna fer í landbúnaðar-
dæmið. Kjartan gagnrýndi og að
fjármálaráðherra tíundaði engar
tillögur til úrbóta. Það myndi Al-
þýðuflokkurinn hinsvegar gera.
Þriðjung þessa vanda ætti að
leysa með sparnaði, þriðjung með
tekjuauka og þriðjung yrði að
geyma milli ára.
Kristófer Már Kristinsson (BJ)
kvað þá umræðu, sem nú færi
fram, ónýta, þegar af þeirri
ástæðu, að rikisstjórnin hefði eng-
ar ráðstafanir tíundað til að snúa
fjárlagadæminu til betri áttar.
Ríkisstjórn með slík fjárlög sem
þessi er ekki að stjórna landinu,
hún er að gera eitthvað allt annað.
Kristín Halldórsdóttir (Kvl.)
minnti á breytingartillögu
Matthías Bjarnason
Kvennalista um 100 m.kr.
viðbótarframlag til LÍN. Stjórn-
arliðið hefði fellt þá tillögu, einnig
varatillögu um 50 m.kr. viðbót. Nú
væri hinsvegar viðurkennt að 100
m.kr. vantaði til þessa útgjalda-
þáttar. Þetta væri dæmigert fyrir
ýmislegt annað í fjárlagadæminu.
Lárus Jónsson (S) kvað útgjöld
ríkissjóðs 1983 hafa farið 3.300
m.kr. eða 25% fram úr fjárlaga-
heimildum. Þegar fjárlög 1984
hafi verið til umfjöllunar hafi ver-
ið vant upplýsinga, sem nú hafa
komizt upp á yfirborð. „Fjárlaga-
gatið", sem svo sé nefnt, skýrist
m.a. af eftirfarandi:
1) Fyrir lágu í forsendum fjár-
laga upplýsingar um 650—700
m.kr. af því sem nú er nefnt „gat“.
Þar var um að ræða ráðgerðan
sparnað í tryggingarkerfi, fjár-
mögnun iánasjóðs námsmanna og
útflutningsbótum búvöru, sem
ekki komst í höfn.
2) Hinsvegar lágu ekki fyrir
upplýsingar, sem síðar komu
fram, um rekstrarkostnað emb-
ætta sýslumanna og bæjarfógeta,
né framlög til sjúkratrygginga,
sem samtals eru um 500 m.kr.
3) Aðrir liðir, sem ekki vóru upp-
lýsingar um, vóru lán til Loðnu-
deildar verðjöfnunarsjóðs fisk-
iðnaðarins og ákvarðanir, síðar
teknar af ríkisstjórn, sem hafa út-
gjöld í för með sér, s.s. vegna hlið-
arráðstafana með samningi ASl
og VSÍ.
Karvel Pálmason (A) sagði
skýrslu fjármálaráðherra stað-
festingu á því að allt það sem
stjórnarandstaðan hefði haldið
fram í gagnrýni sinni á fjárlaga-
gerð hafi verið reist á rökum.
Eiður Guðnason (A) tók í sama
streng, sagði fullyrðingar um
„raunhæf" og „marktæk" fjárlög
út í hött. Hann ræddi vanda hús-
næðislánakerfis ítarlega og krafði
félagsmálaráðherra upplýsinga
um, hvern veg hann ætlaði að
standa við marggefin loforð um
50% hækkun lána til húsbyggj-
enda 1984.
Ragnar Arnalds (Abl.) sagði
halla á ríkissjóði 1983 fyrst og
fremst tilkominn vegna ákvarð-
ana nýrrar ríkisstjórnar, sem
hefði skert áætlaðar tekjur, m.a.
með skattalækkunum, eins og
niðurfellingu skatts á ferðagjald-
eyri, og niðurfellingu tolla í vöru-
verði. Samtals næmi þessi skerð-
ing 400—500 m.kr. Án aðgerða
nýrrar ríkisstjórnar hefði fjár-
lagadæmið 1983 nokkurn veginn
gengið upp.
Fleiri tóku til máls í umræðunni
þó ekki verið lengra rakið.