Morgunblaðið - 18.04.1984, Qupperneq 30

80
MORGlrNBLAÐIÐ; MIÐVIKUDttCtIR'18. APRÍL 1984
Landssamband sjálfstæöiskvenna
Tillaga þingmanna Sjálfstæðisflokksins
Meðal fyrstu þingmálanna á yfirstandandi þingi var
þingsályktunartillaga frá þingmönnum Sjálfstæðis-
flokksins um afvopnun og takmörkun vígbúnaðar.
Þar segir: „Alþingi ályktar að brýna nauðsyn beri til
að þjóðir heims, og ekki síst kjarnorkuveldin, sameinist
um raunhæfa stefnu í afvopnunarmálum, sem leitt geti
til samninga um gagnkvæma og alhliða afvopnun þar
sem framkvæmd yrði tryggð með alþjóðlegu eftirliti.
Jafnframt ályktar Alþingi að fela utanríkisráðherra
að láta gera úttekt á þeim hugmyndum, sem nú eru uppi
um afvopnun og takmörkun vígbúnaðar, með sérstöku
tilliti til legu íslands og aðilar þjóðarinnar að alþjóð-
legu samstarfi. Á grundvelli slíkrar skýrslu verði síðan
leitað samstöðu meðal stjórnmálaflokkanna um sam-
eiginlega stefnu í þessum málum."
V
Gagnkvæm alhliða afvopn
un eina von mannkynsins
llalldóra Kafnar, formaður
Landssambands sjálfstæðis-
kvenna, fulltrúi sambandsins á
ráðstefnu um friðar- og örygg-
ismál í llelsinki, Kinnlandi, 3.
og 4. mars sl. Var ráðstefnan
haldið á vegum kvennasam-
taka flokkanna sem eiga aðild
að finnska þjóðþinginu. Til
hennar var boðið 78 fulltrúum
frá 43 kvennahreyfingum í 17
löndum Vestur- og Austur-
Kvrópu. Samskonar ráðstefnur
voru haldnar 1973 og 1980 og
voru þá samþykktar áskoranir
til þjóða heims um að bæta
samskipti sín á milli og voru
þær sendar fundum er fjölluðu
um öryggismál og bætta sam-
búð þjóða (Helsinki 1975 og
Madrid 1980—1983). Krá ís-
landi sótti einnig Sjöfn Sigur-
björnsdóttir frá Sambandi al-
þýðuflokkskvenna þessa ráð-
stefnu.
Fyrri dag ráðstefnunnar
voru þrjú erindi flutt. Það
fyrsta hét „Hvað er hægt að
gera til að bæta sambúð
þjóða og koma á afvopnun",
annað „Mikilvægi og ábyrgð
fjölmiðla og menningar við
að vinna að friði" og það
Frá ráöstefnu
um friðar-
og öryggis-
mál í Helsinki
þriðja „Hlutur Sameinuðu
þjóðanna og hinna ýmsu
stofnana þeirra í starfi til að
kom í veg fyrir kjarnorku-
stríð". Allir framsögumenn-
irnir lögðu áherzlu á ógn
kjarnorkuvopna og ófriðar-
hættu og veltu fyrir sér leið-
um til að tryggja frið.
Að því loknu fóru fram
umræður. Mjög margir full-
trúar frá Austur-Evrópu og
skoðanasystur þeirra frá
Vestur-Evrópu tóku til máls
og fluttu tilbúnar ræður um
ágæti friðartillagna Rússa og
fyrirkomulags almennt í
Áustur-Evrópu.
Þrjár hægri konur, Marie
Elisabeth Klee frá Þýzka-
landi, Pus Nybö frá Noregi og
Halldóra frá íslandi, tóku til
máls. M.E. Klee fjallaði um
skiptingu Evrópu með Járn-
tjaldi". Lagði hún áherzlu á
nauðsyn aukinna samskipta
og aukins skilnings milli
þjóða. P. Nybö ræddi um til-
lögur um kjarnorkuvopna-
laus svæði og skýrði hvers
vegna Norðmenn gætu ekki
stutt tillögur um kjarnorku-
vopnalaus Norðurlönd, sem
Finnarnir og fulltrúarnir frá
Austur-Evrópu fjölluðu
ítrekað um í ræðum sínum.
Ilalldóra ræddi um nauðsyn
þess að eyða tortryggni og
efla samskipti milli þjóða.
Standa þyrfti við samþykktir
Helsinki-fundarins 1975, sem
gerði ráð fyrir auknum
menningartengslum, ferða-
frelsi og skoðanaskiptum
milli þjóða. Lagði hún
vegna fréttaöflunar og
fréttadreifingar er síðan réði
miklu um skoðanir almenn-
ings. Þá ræddi hún áhrif inn-
rásar Rússa í Afganistan sem
hefði haft mjög slæm áhrif á
„detente„-stefnuna á sínum
tíma. Hvetja þyrfti Rússa til
að halda frá Afganistan og til
þess að setjast að samninga-
borðinu í Genf. Friðarviljann
Halldóra Rafnar
þyrfti að sýna í verki, —
gagnkvæm, alhliða afvopnun
væri eina von mannkynsins.
Þess vegna væri mikilvægt að
öryggisráðstefnan í Stokk-
hólmi (CSCE) tækist vel. Að
lokum minnti hún á það, að
skilyrði raunverulegs friðar
væri að grundvallarmann-
réttindi væru virt um allan
heim.
Sjöfn Sigurbjörnsdóttir
tók einnig til máls og lýsti
meðal annars stuðningi
flokks sins við veru íslands í
Atlantshafsbandalaginu.
Kjarnorkuvopn —
hvorki í né beint
að Evrópu
Síðari dag ráðstefnunnar
voru tvær ályktanir sam-
Friður — Frelsi
— Mannréttindi
Káöstefna LS og Hvatar um friöarmálefni
Land.ssainband sjálfstæð-
iskvenna og Hvöt, félag sjálf-
stæðiskvenna í Reykjavík,
gengust fyrir ráðstefnu um frið-
armálefni í Valhöll 22. mars sl.
undir yfirskriftinni Kriður —
Krelsi — Mannréttindi. Kru
þessi hugtök tengd órjúfanleg-
um böndum.
Menningarsamtök Samein-
uðu þjóðanna — UNESCO —
samþykktu sl. haust að skora
á aðildarþjóðirnar að helga
22. mars 1984 framlagi til
friðar og viðleitni til að auka
mannréttindi, útrýma kyn-
þáttahatri og auka skilning
manna á milli. Samtök
sjálfstæðiskvenna urðu við
þessari áskorun fyrir sitt
leyti og var ráðstefnan vel
sótt.
Sú fullvissa er fædd með oss öllum
að frelsið sé líf hvers manns.
Jafn einfait og eðlisbundið
sem andardráttur hans.
Þannig orti Nordal Grieg
og vitnaði Halldóra Rafnar,
formaður Landssambands-
ins, í þetta Ijóð við setningu
ráðstefnunnar. f erindum
framsögumannanna kom það
hins vegar skýrt í ljós að
frelsið er hvorki einfalt né
eðlisbundið.
Gunnar Gunnarsson,
starfsmaður öryggismála-
nefndar, fjallaði um frið i
sögulegu ljósi. Hann ræddi
m.a. afrakstur friðarvið-
ræðna og sagði að tilkoma
kjarnorkuvopna hefði haft
afgerandi áhrif á afvopnun-
arviðræður milli þjóða.
Hernaðarjafnvægi eitt sér
tryggði ekki friðinn, í milli-
ríkjasamskiptum yrði að
leita annarra leiða. Menn
yrðu að huga betur að póli-
tískum samskiptum austurs
og vesturs í umræðum sínum
um frið.
Matthías Johannessen
skáld og ritstjóri fjallaði um
frelsið, margvíslega
merkingu frelsis og takmark-
anir sem það er háð. Hann
ræddi m.a. um lýðræði og
einkenni þess og alræðisrík-
in. f lýðfrjálsu ríkjunum færi
umræðan fram um mann-
réttindi, kjarnorkuvá og um-
hverfisvernd svo dæmi væru
nefnd, þ.e. þar sem aðhald
væri mest. Einkenni alræðis-
ins væri hins vegar þögnin.
Jónatan Þórmundsson
lagaprófessor fjallaði um
mannréttindi. Hann ræddi
um gildi friðarins til verndar
frelsi og mannréttindum og
skilgreindi mannréttindi sem
réttinn til frelsis og jafnræð-
is, og vitnaði í Mannréttinda-
yfirlýsingu Sameinuðu þjóð-
anna. Þá fjallaði hann m.a.
um stjórnarskrár ríkja, hin
svokölluðu frelsisréttindi og
uppruna þeirra.
Sigurður A. Magnússon
rithöfundur greindi m.a. frá
stofnun friðarhreyfingar
listamanna.
Auður Eir Vilhjálmsdóttir
sóknarprestur talaði um frið,
frelsi og mannréttindi í Ijósi
kristinnar trúar. Kvað hún
það vera beinlínis skipun
drottins að menn skyldu lifa
við frið, frelsi og mannrétt-
indi og ástunda réttlæti. Það
væri hlutverk kirkjunnar að
boða frið Krists. Kirkjan yrði
að berjast fyrir því að þessi
heimur verði áfram til —
með því að berjast fyrir friði,
frelsi og mannréttindum.
Sigurður Magnússon
kjarneðlisfræðingur fjallaði
um áhrif kjarnorkuvopna.
Eðli þeirra, reynsluna af
notkun þeirra í síðari heims-
styrjöldinni og vistfræðileg
áhrif kjarnorkusprengingar.
Síðasti framsögumaðurinn
var Elín Pálmadóttir blaða-
maður og fjallaði hún um
friðarhreyfingar. Sagði hún
m.a. að margir væru óánægð-
ir með störf friðarhreyfing-
anna, ekki síst erlendis.
Vegna þess aðallega að
ákveðin öfl innan hreyf-
inganna höfnuðu öllum sjón-
armiðum en sínum, sem gerði
allt samstarf ómögulegt.
Ennfremur næðu þessar
hreyfingar engu sambandi
við friðarhreyfingar austan-
tjalds, nema opinberar hreyf-
ingar sem töluðu aðeins máli
stjórnvalda. Það hlyti því að
verða næsta verkefni frið-
arhreyfinganna að ná sam-
bandi við samsvarandi hreyf-
ingar austan járntjalds.
Að loknum framsöguerind-
um voru pallborðsumræður
undir stjórn Sólrúnar Jens-
dóttur sagnfræðings. Þátt-
takendur i þeim umræðum
voru Björg Einarsdóttir
skrifstofumaður, Gunnar Jó-
hann Birgisson háskólanemi,
Halldóra Rafnar kennari,
Kjartan Gunnarsson fram-
kvæmdastjóri, og Salome
Þorkelsdóttir alþingismaður.
Voru umræðurnar fróðleg-
ar. Fjallað var nánar um
gildi friðarhreyfinga, annars
vegar friðarhreyfinga, sem
ynnu að alhliða og gagn-
kvæmri afvopnun stórveld-
anna og hins vegar þær sem
einblína aðeins á varnarvíg-
búnað Vesturlanda. Þær síð-
arnefndu væru ekki til þess
fallnar að stuðla að friði. Það
væri gegn öllum skynsemis-
rökum að Evrópa afvopnaðist
einhliða — friðarlíkurnar
væru bundnar við gagn-
kvæma afvopnun. Með sam-
eiginlegu afli lýðræðisríkj-
þykktar. Snarpar umræður
höfðu farið fram um efni
þeirra, m.a. um breytingar-
tillögur frá hægri konum.
Fór svo að lokum að sam-
komulag varð um orðalag,
sem allir gátu sætt sig við.
í ályktununum er áhyggj-
um vegna vaxandi vígbúnað-
ar lýst, bæði hvað varðar
hefðbundin vopn og kjarn-
orkuvopn. Lögð er áherzla á
að Stokkhólmsráðstefnan og
ríkisstjórnir viðkomandi
ríkja stefni að alhliða af-
vopnun með því að 1. taka af-
stöðu gegn notkun kjarn-
orkuvopna, 2. styðja að komið
verði á kjarnorkuvopnalaus-
um svæðum þegar og þar sem
viðkomandi ríki hafa orðið
sammála um slíkt, 3. einsetja
sér að ekki verði nein kjarn-
orkuvopn í Evrópu né verði
kjarnorkuvopnum beint að
Evrópu, 4. að fram fari
„frysting" kjarnorkuvopna,
sem skref í átt til alhliða af-
vopnunar. Verði þetta gert á
jafnréttisgrundvelli þar sem
öryggis allra aðila verði gætt.
Þá segir ennfremur að kon-
ur um allan heim vonist til
þess að Stokkhólmsráðstefn-
an leiði til aukins skilnings
manna í milli og efli öryggi
og frið.
Voru þessar ályktanir
sendar ráðstefnunni og ríkis-
stjórnum CSCE-landanna.
anna á sviði hernaðar væri
e.t.v. hægt að knýja Sovét-
menn til að draga úr vígbún-
aði sínum í áföngum og koma
af stað gagnkvæmri afvopn-
un. En máttlaus Evrópa ætti
ekki möguieika á að semja
við Sovétmenn um eitt né
neitt.
Mikil þörf væri á umræðu
og fræðslu um NATO og þýð-
ingu aðildar íslands að Atl-
antshafsbandalaginu sem
80% þjóðarinnar styðja.
Þá var fjallað um fæl-
ingarmátt kjarnorkuvopna,
en beiting þeirra í síðari
heimsstyrjöldinni hefði
opnað augu manna fyrir
ógnvekjandi eðli þeirra. E.t.v.
væru það önnur riki en stór-
veldin tvö, sem væru líklegri
til að beita slíkum vopnum.
Fjallað var um það hvað
gera ætti við þau kjarnorku-
vopn sem til eru ef til gagn-
kvæmrar afvopnunar kæmi.
Erfiðast yrði e.t.v. að ná sam-
komulagi um eftirlitið með
hvorum aðila um sig og hins
vegar um hvað gera ætti við
birgðirnar sem til eru. Ýmsar
hugmyndir hafa verið rædd-
ar um þessa hlið mála t.d. í
Bandaríkjunum, m.a. að ein-
faldast sé að taka þessi vopn
í sundur. Nýta mætti jafnvel
hluta þeirra í friðsamlegum
tilgangi.
I lokin var rætt um það
m.a. að ekki hefði komið til
styrjaldar milli tveggja
raunverulegra lýðræðisþjóða
og nauðsyn aukinna sam-
skipta milli þjóðanna.
— Meistari, verður
stríð?
— Nei, en svo ákaft
verður barist fyrir friði,
að ekki stendur steinn yf-
ir steini hér á jörðinni.
V
J
Umsjón: Sótrún Jenidótör, Björg Einartdóttir, Áidís J. Rafnar