Morgunblaðið - 29.04.1984, Síða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. APRÍL 1984
ER
STURLA SIGHVATSSON
HJARTAGOSM?
mundarsonar um samtímagildi Harðar
sögu og Hólmverja. Hann gefur okkur kost
á að þreifa á einu trénu, en ævintýri skóg-
arins eru okkur samt enn einungis eftir-
væntingarfull tilhlökkun. Við verðum að
gæta okkur á fullyrðingum, sem eru
byggðar á takmarkaðri þekkingu og til-
tölulega litlum skilningi. Við þreifum
okkur áfram í blindu okkar og vísindalegu
myrkri. Það er út af fyrir sig heillandi og
þroskavænlegt, meðan við reynum að átta
okkur á umhverfinu. Af reynslu vitum við
þó, að sögurnar eru skrifaðar með svipuð-
um hætti og leikrit Shakespears: þ.e. með
skáldlegri andagift höfundar, sem styðst
við ritaðar heimildir, t.a.m. Plútark og
munnlegar frásagnir; þ.e. þær eru ritstýrð
sagnfræði, eins og Halldór Laxness hefur
kallað skáldsögur eins og Guðsgjafaþulu
og Innansveitarkroniku. Skáldsögur hans
ættu öðru fremur að kenna okkur að lesa
íslendinga sögur. Jafnvel Islandsklukkan,
sem á að gerast fyrir 300 árum, fjallar í
raun og veru um samtíð skáldsins og er
varnaðarorð vegna erlendrar ásælni eftir
að landið var hersetið í síðustu styrjöld;
varðstaða um íslenzka tungu, arf og þjóð-
erni. En þannig eru raunverulega flest
skáldverk samin, með rætur í sögulegum
heimildum, hvort sem þær eru gamlar eða
nýjar, ritaðar eða munnlegar, og meira að
segja er nú komið í ljós, að Nóra átti sér
fyrirmynd í norskri skáldkonu, sem giftist
til Danmerkur, var allnáin Ibsen á tíma-
bili, en leiðir þeirra skildu þegar skáldið
notaði líf hennar og bitra reynslu í þessu
fræga tímamótaverki sínu, Brúðuheimil-
inu.
VII
Konrad Maurer má kaila upphafsmann
bókfestukenningarinnar, þar sem gert er
ráð fyrir því, að sögurnar séu samdar af
rithöfundum, eins og við þekkjum, en ekki
bókfestar eftir nákvæmum munnlegum
sögusögnum, sem varðveittust mann fram
af manni. Bókfestukenningin átti erfitt
uppdráttar á sínum tíma, ekki sízt meðal
Norðmanna. Hún fjallar um viðkvæman
þátt söguritunar, og margir Islendingar
hafa talið hana hættulega sannfræði ís-
iendinga sagna. Nú munu þó fiestir þeirrar
skoðunar, aö íslendinga sögur séu samdar
eins og hver önnur skáldverk, en þó með
einhverjum rótum í sannfræðilegum jarð-
vegi, bóklegum eða munnlegum heimild-
um; þ.e. að þær séu ritstýrð sagnfrædi. Is-
ienzkir söguritarar urðu að sjálfsögðu
fyrir margvíslegum áhrifum, ekki sízt út-
lendum, enda hafa íslendingar ávallt sótt
efnivið út fyrir landsteinana og mótað
hann í deiglu innlendrar reynslu.
Einar Ólafur Sveinsson hélt því fram, að
Njáls saga væri fyrsta skáldsagan með
dramatískum persónum, sem rituð hefur
verið. Persónur Islendinga sagna eru að
vísu ekki allar jafn merkilegar og falla
mjög í skuggann, þegar þær eru bornar
saman við heimsfrægar leikbrúður Shake-
speares. Eitt er að skrifa um Sesar og
brezka kónga, en annað um íslenzka
sveitakarla. Grunnavíkur-Jóni þótti ekki
meira til efnis íslendinga sagna koma,
þegar hann var að fást við þær í Kaup-
inhavn um 1700 undir handarjaðri Árna
Magnússonar, en svo, að hann afgreiddi
þær með þremur orðum: Bændur flugust
á.(!) Þannig má einnig lýsa Harðar sögu og
Hólmverja og þá ekki síður sögu Sturlu
Sighvatssonar og þeirra höfðingja ann-
arra, sem mótuðu Sturlungaöld.
VIII
Engum þarf að koma á óvart, að íslend-
ingar sóttu til fanga í útlöndum, þegar
þeir mótuðu menningarverðmæti sín úr
þekkingu sinni og reynslu. Sveitakarlarnir
íslenzku hafa aldrei verið við eina fjöl
felldir. Þeir hafa aldrei haft asklok fyrir
himin. Þeir hafa ávallt siglt eftir stjörnum
þess himins, sem kenna má við heims-
menninguna. Hér er vert að hafa í huga
það sem danskur ráðherra sagði að loknu
ferðalagi um ísland á sjötta áratugnum:
Munurinn á dönskum bændum og íslenzk-
um, sagði hann, er sá, að danskir bændur
vita allt um landbúnað en íslenzkir bænd-
ur vita aftur á móti allt um heimsmálinj!)
En kjarni málsins er þó sá, að íslenzkar
fornsögur, hvort sem þær eru sagnfræði
eða skáldskapur, eru merkasta og sérstæð-
asta framlag þessarar litlu þjóðar til svo-
kallaðrar heimsmenningar. Og þá um leið
sá bakfiskur íslenzkrar samtíðar, sem við
þurfum mest á að halda í baráttu okkur
fyrir þjóðlegri menningu á örtölvuöld, í
senn hvatning til að varðveita þennan
mikilvæga arf og endurnýja hann. Án
ræktunar tungunnar glötum við honum —
og sjálfum okkur. En átök, jafnvel deilur
um upptök þessarar sérstæðu menningar
eru af hinu góða og geta engan skaðað.
Málstaðurinn stendur af sér öll slík átök,
því að kjarninn er heill, ef að er gáð. Slík
átök um fornar íslenzkar sagnir hafa verið
ofarlega á baugi um aldar skeið, og þó enn
lengur, án þess list þeirra ætti nokkurn
tíma um sárt að binda þess vegna. Um-
burðarlyndi í deilum og átökum um upp-
haf og vöxt fornrar íslenzkrar menningar
er í anda þeirra kristnu listamanna, sem
rituðu hálfheiðnar sögur, svo að úr urðu
heimsbókmenntir. En efni rita þeirra er af
' öðrum toga en umburðarlynd og sáttfýsi
kristninnar og helzt í ætt við forna heiðni.
En því skulum við ekki gleyma að fornar
sagnir íslenskar geta einnig verið lýsingar
á hryðjuverkum samtímamanna og ill-
ræðismönnum, sem sett hafa meira mark
á 20. öldina með meiðingum sínum og
pyntingum en nokkra öld aðra. Að því leyti
eru Islendinga sögur nútímalegri en allar
þær bókmenntir, sem skrifaðar hafa verið
um okkar daga. Islandsklukkan var rituð í
heimsstyrjöldinni. Hún var mitt stríð, hef-
ur Halldór Laxness sagt. Stríð höfunda
Islendinga sagna var háð á Sturlungaöld,
hvað sem öllum kenningum líður að öðru
leyti.
, ERT ÞÚ
HUSBYGGJANDI?
EOA EtQANDI HÚSNÆÐIS
SEM ÞARFNAST VIOHALDS?
ÞÁ LIGGUR LEIÐIN TIL OKKAR.
ÞVÍ A 300 FERMETRA GRUNN-
FLETI SÝNUM VIÐ HINAR
VIOURKENNDU
KALMAR-INNRÉTTINGAR
ASAMT FJÖLDA ANNARRA
VÖRUFLOKKA SEM TENGJAST
HÚSBYGGINGUM OG VIOHALDI
HÚSNÆDIS ÞÍNS.
Kalmar-eldhúsiö hefur löngum veriö í öndvegi haft
Úrvaliö er mtkiö og veröiö kemur þér á óvart.
Perstorp-gótfiö fer slgurför um heiminn. Þægilegt aö
leggja, viöhaldslaust og níösterkt. 9 tegundir.
Viftuháfar, hvftlr, svartir og úr kopar. Fáanlegir á
vegg eöa frítt hangandi. Margar geröir.
Kalmar-fataskáparnir eru fáanlegir í mörgum geröum
og stæröum, sem aölaga má hvaöa rými sem er.
Múrsteinaklæöningin frá Kalmar er einstök klæöning
sem gefur húsinu sérstakt útlit. Viöhaldslaus, einföld
oa einangrandl klæöning__________________________
Kalmar-baöinnréttingar eru fáanlegar I þremur mis-
munandi geröum Skemmtileg hönnun og létt yflr-
bragö. Hér kemur veröiö þér einnig þægilega á óvart.
Nú bjóöum vlö tréstiga frá stærstu stigaverksmiöju á
Noröurlöndum, Trðtrappor, i Noröur-Svíþjóö. Stigar
sem standast hæstu gæöakröfur á veröi sem þú
ræöur viö.
WeJand-hringstigarnir eru framleiddir af stærsta
hringstigaframleiöanda i Evrópu og eru fáanlegir í
mörgum mismunandi geróum til notkunar innanhúss
og utan.
Kalmar
Perstorp System 080 er eitt hentugasta veggjakerfiö
til þess aö stúka af snyrtiaöstööu. búningsklefa og
ýmislegt fleira í stærri byggingum og félagsaöstöóu.
System Flex-innréttlngar fyrir hreyflhamlaóa eru viö-
urkennd vara sem uppfyllir allar kröfur sem geröar
eru tH slíkra Innréttlnga.
SKEIFAN 8 - 108 REYKJAVÍK - SlMI 82011
Foreldrafundur í
Breiðholti krefst
bættra strætis-
vagnasamgangna
FUNDUR Foreldrafélags skólanna í
Breiðholti samþykkti eftirfarandi á
fundi sínum í Ölduselsskóla 26.
mars:
— Að félagsaðstaða grunn-
skólanema og almennings í hverf-
inu verði efld, en húsnæðisskortur
hamlar félagsstarfsemi eins og er.
— Að sundlaug verði byggð við
Ölduselsskólann, eins og fyrirhug-
að var.
— Að nýta beri íþróttahús
Seljaskóla til hagsbóta fyrir
hverfisbúa.
— Að strætisvagnasamgöngur
verði bættar milli Breiðholts-
hverfa, og er þá einkum átt við
tengsl milli Seljahverfis og
Breiðholts III.
Sinfóníuhljómsveit
íslands
Tónleikar í Háskólabíói 3. maí kl. 20.30.
Verkefni: J.S. Bach: Svíta nr. 5
Áskell Másson, Consert fyrir
lágfiölu og hljómsveit.
Antonin Dvorák: Sinfónía nr. 9 í
e-moll, op. 95 (úr nýja heiminum).
Stjórnandi: Jean-Pierre Jacquillat.
Einleikari: Unnur Sveinbjarnardóttir.
Aögöngumiöar í bókaverslunum Lárusar
Blöndals og Sigfúsar Eymundssonar og í
ístóni, Freyjugötu 1.
Sinfóníuhljómsveit íslands.
I 1 ínlllh'
a £ Metsölublad á hverjum degi!