Morgunblaðið - 16.06.1984, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 16. JÚNÍ 1984
Sjávarútvegur
í Reykjavík
í tilefni Reykjavíkurbréfs 10. júní
— eftir dr. Ágúst
Einarsson
I Reykjavíkurbréfi 10. júní síð-
astliðinn er m.a. fjallað um útgerð
og fiskvinnslu í Reykjavík af slíkri
vanþekkingu gagnvart því fólki,
sem vinnur við sjávarútveg í höf-
uðborginni, að ekki verður hjá
komist að upplýsa lesendur Mbl.
um staðreyndir mála.
Reykjavík er ein stærsta ver-
stöð landsins og hefur undanfarin
ár verið í efsta sæti, ofan við Vest-
mannaeyjar, Grindavík, Þorláks-
höfn og fleiri staði, sem eru stórir
í fiskvinnslu.
Samt er sú spurning vakin upp í
fullri alvöru, „hvort það sé yfir-
leitt nokkurt vit í því að nota alla
þá fjárfestingu, sem liggur í tog-
urum og frystihúsum Reykvíkinga
til þess að veiða og vinna aðallega
karfa.“
Mesta verðmætið er
í Reykjavík
Ef teknir eru fyrstu 4 mánuðir
þessa árs, þá sýnir eftirfarandi
tafla heildarafla togara í Reykja-
vík og heildarverðmæti þess afla.
15 togarar eru gerðir út frá
Reykjavík og af þeim var tveimur
BÚR-skipum lagt á tímabilinu.
Taflan sýnir samanburð við aðra
landshluta.
Fjöldi Afli í Heildarverð-
togara þús. tonna mæti í m. kr.
Reykjavík 15 16 239
Austfiróir 14 13 166
Akureyri Norðurland 4 6 58
utan Akureyri 20 16 187
Vestfiröir 14 17 182
Vesturland Suóurland og 7 9 83
Vestmannaeyjar Suöurnes og 7 8 86
Hafnarfjöröur 17 12 135
Eins og skýrt kemur fram í töfl-
unni er meira aflaverðmæti á tog-
urunum í Reykjavfk, en til að
mynda á öllum Vestfjörðum, öll-
um Austfjörðum og reyndar meira
en í nokkru öðru kjördæmi.
Við veiðar og vinnslu starfa um
það bil 1.500 manns í Reykjavík.
Höfundi Reykjavíkurbréfs er hollt
að hafa í huga, að starf konu, sem
vinnur við að snyrta fisk í Hrað-
frystistöðinni í Reykjavík, er jafn
mikils virði og sama starf hjá
konu til að mynda á Raufarhöfn.
Þessir 1.500 einstaklingar í
frumvinnslu sjávarútvegs í
Reykjavík eru orðnir langþreyttir
á þeirri sífelldu fyrirlitningu á
störfum þeirra, sem fram kemur í
opinberri umræðu.
Við í sjávarútvegi í Reykjavík
skilum drjúgum hluta gjaldeyris-
tekna þessarar þjóðar og slíkt ætti
að vera hægt að virða.
Mikilvægi sjávarútvegsins í
gjaldeyrisöflun þjóðarinnar er
ómetanlegt eða um % af öllum
gjaldeyrinum.
Mönnum ætti að vera ljóst, að
það eina sem skiptir máli, er að
þessa gjaldeyris sé aflað á hag-
kvæman hátt og annarleg byggð-
arsjónarmið eiga ekkert heima í
sjávarútvegi.
Byggðarsjónarmið geta alþing-
ismenn leyst á sínum fjárlögum ef
þeir vilja, en látið vera að íþyngja
heilli atvinnugrein með óskum
sínum.
Siglingar
í umræddu Reykjavíkurbréfi
kemur einnig fram mikill ókunn-
ugleiki á siglingum togara til
Vestur-Þýskalands. Þar segir
meðal annars: „enda fá skipin
stundum hærra verð fyrir aflann,
en ef þau leggðu hann upp í frysti-
húsi hér. Þess eru jafnvel tiæmi,
að verð á ferskum fiski, sem siglt
hafi verið með, hafi verið hærra
en verð, sem fengist hefur fyrir
unninn frystan fisk.“
Til upplýsingar má nefna, að
fiskverð er alltaf hærra úti en hér,
og í langflestum tilvikum mun
hærra en fyrir unninn frystan fisk.
Ferskfiskmarkaðurinn úti er
allt annar markaður en markaður
fyrir frystan fisk. Þessi fersk-
fiskmarkaður borgar mjög hátt
verð, sem Islendingar hafa nýtt í
áratugi. Einnig njóta sjómenn
góðs af þessu háa verði, eða er það
ef til vill skoðun höfundar Reykja-
víkurbréfs, að sjómenn á skipum
frá Reykjavík séu of hátt launaðir,
Ágúst Einarsson
„Við veiðar og vinnslu
starfa um það bil 1.500
manns í Reykjavík. Höf-
undi Reykjavíkurbréfs
er hollt að hafa í huga,
að starf konu, sem vinn-
ur við að snyrta fisk í
Hraðfrystistöðinni í
Reykjavík, er jafn mik-
ils virði og sama starf
hjá konu til að mynda á
Raufarhöfn.“
þegar talað er um „hvort það sé
nokkuð fjárhagslegt vit í sigling-
um togaranna til markaðsland-
anna.“
BÚR
Höfundi Reykjavíkurbréfs læt-
ur sér tíðrætt um Bæjarútgerð
Reykjavíkur, sem vonlegt er. Þetta
fyrirtæki nýtur algerrar sérstöðu
á Islandi.
BÚR fær frá eigendum sínum,
þ.e. borgarbúum, 60 milljónir í ár.
Þessi fjárhæð nægir langleiðina
til að greiða alla olíu á togara
Bæj arútgerðarinar.
Önnur útgerðarfélög í Reykja-
vík njóta engra slíkra framlaga,
þótt störf þeirra séu jafn mikil-
væg borginni og væntanlega sams
konar Reykvíkingar, sem vinna
hjá þeim fyrirtækjum.
Samkvæmt einföldum hlutfalla-
reikningi þá ætti það fyrirtæki,
sem undirritaður starfar við að fá
úr borgarsjóði í ár 20 milljónir og
fsbjörninn 30 milljónir til að
standa jafnfætis Bæjarútgerðinni.
Það ætti að vera hverjum manni
augljóst, að slík mismunun innan
sama sveitarfélags er með öllu
óréttlætanleg.
Þess má geta, að á meðan borg-
arstjórn færir 60 milljónir til
BÚR, þá er eytt á þessu ári af
hálfu borgarinnar í rekstur leik-
skóla 45 milljónum, til íþrótta-
mála 32 milljónum og til listamála
27 milljónum.
Slíkrar velvildar nýtur ekkert
útgerðarfyrirtæki á landinu. Ekki
man undirritaður eftir neinum
umræðum um að breyta þessum
niðurgreiðslum úr borgarsjóði og
ekki þótt nýr meirihluti fari með
málefni borgarinnar.
Reyndar er undirritaður þeirrar
skoðunar, að fyrirtæki eins og
BÚR, sem er vel rekið stórfyrir-
tæki, hafi lítið gott af slíkum ölm-
usugjöfum.
Að slá skjaldborg
Það á að vera markmið í sjálfu
sér fyrir forsvarsmenn Reykjavík-
ur, hvort sem er í borgarstjórn eða
á Alþingi, að slá skjaldborg um
allan sjávarútveg í Reykjavík.
Mikilvægi sjávarútvegsins í
Reykjavík er ómælt. Fjölmörg
fyrirtæki f þjónustu, viðgerðum,
veiðarfærum, orkusölu o.fl. o.fl.
eiga allt sitt undir, að sjávarút-
vegurinn í Reykjavík skipi áfram
þann stóra sess, sem hann hefur
gert hingað til.
Dr. Ágúsl Einarsson er fram-
kvæmdastjóri Hradfrystistöðvar-
innar hf. í Reykjavík.
Sjötugur:
Lúðvík Jósepsson
fyrrum ráðherra
Fyrst kynntumst við Lúðvík
Jósepsson lítillega í skóla norður á
Akureyri fyrir rúmri hálfri öld.
Kynnin urðu meiri þegar hann
varð þingmaður og dvaldi lang-
dvölum hér í Reykjavík en þá var
ég í Viðskiptaráði. Allar götur síð-
an höfum við haft samstarf en
mest þó og nánast eftir að ég varð
aðstoðarmaður hans 1971 þegar
hann varð ráðherra í síðara skipt-
ið.
Lúðvík hefur mestan part
ævinnar unnið að þjóðmálum.
Hann var bæjarfulltrúi í Nes-
kaupstað 1938—70, alþingismaður
1942—79, sjávarútvegs- og við-
skiptaráðherra 1956—58 og
1971—74. Þá hefur hann verið
stjórnarformaður í atvinnufyrir-
tækjum, setið í stjórn Samlags
skreiðarframleiðenda, í stjórn
Framkvæmdasjóðs og Atvinnu-
jöfnunarsjóðs, í bankaráðum Út-
vegsbankans og Landsbankans og
er margt enn ótalið af því sem
hann hefur haft fyrir stafni — því
víða hefur maðurinn komið við
sögu.
Lúðvík er ákaflega vinnusamur
maður og getur ef svo ber við verið
hin mesta hamhleypa til verka.
Það liggur því í augum uppi að
hann hefur komið mikiu í verk á
ævinni. Nokkrar ákvarðanir hans
hafa veriö ákaflega örlagaríkar
fyrir þjóðarheildina.
Þegar huganum er rennt yfir
starfsferil Lúðvíks á undanförn-
um áratugum þá er Ijóst að hann
hefur verið farsæll verkmaður.
Honum hefur auðnast að taka
réttar ákvarðanir á örlagastund-
um þjóðarinnar, ákvarðanir sem
hafa haft mikil áhrif á framvindu
þjóðarsögunnar.
Tvennt er mér einkum í huga
þegar ég segi þessi orð. Þátt hans í
sigri sósíalista í Neskaupstað þeg-
ar þeir fengu hreinan meirihluta í
bæjarstjórninni og í öðru lagi þátt
hans í útfærslu fiskveiðilögsög-
unnar 1956 og 1971.
Á fjórða tug aldarinnar var
heitt í kolunum í Neskaupstað, þar
var kreppuástand, atvinnuleysi og
hálfgerð örbirgð. Þá stjórnuðu
þrír ungir menn baráttu verka-
lýðsins þar í bæ. Þessir þremenn-
ingar voru þeir Lúðvík, Jóhannes
Stefánsson og Bjarni Þórðarson.
Þegar flokkur þeirra hlaut meiri-
hlutaaðstöðu í bæjarfélaginu urðu
mikil umskipti. Atvinnuuppbygg-
ing hófst af miklum krafti og al-
þjóð er kunnugt um árangurinn.
Landhelgismálið hafði mikið
verið til umræðu áður en Lúðvík
varð sjávarútvegsráðherra 1956,
enda engin furða því erlendir tog-
arar höfðu um langt árabil stund-
að fiskveiðar af miklu kappi hér
við land og stundum togað allt úpp
í landsteina. Eitt árið öfluðu Bret-
ar því nær sama magn af þorski
og landsmenn sjálfir.
Islensk stjórnvöld höfðu sem
von var haft af þessu miklar
áhyggjur en höfðust lítið að. Þeg-
ar Lúðvík varð ráðherra tók hann
til hendinni. I Öldinni okkar 1957
segir svo: „Dagana 12. og 13. apríl
var að frumkvæði Lúðvíks Jósefs-
sonar sjávarútvegsráðherra hald-
in í Reykjavík ráðstefna um að-
gerðir í landhelgismálinu ... Á
fundinum var einkum rætt um
stækkun landhelginnar í 12 míl-
ur...“ .
Þessi fundur varð upphafið að
aðgerðum Islendinga en þeim lauk
með því að Lúðvík undirritaði 30.
júní 1958 reglugerð um útfærslu
landhelginnar í 12 milur, Eins og
alþjóð veit beittu Bretar einir
allra þjóða Islendinga feikilega
miklum þvingunarráðstöfunum,
sendu herskip á íslandsmið og
dráttarbáta, og æ ofan í æ voru
gerðar tilraunir til að sökkva
varðskipum okkar íslendinga.
Þessu fyrra þorskastríði lauk eins
og allir vita með því að Bretar
urðu að láta í minni pokann.
Síðara þorskastríðið hófst 1971
þegar Islendingar vildu enn færa
út fiskveiðilögsöguna, að þessu
sinni í 50 mílur. Bretar beittu aft-
ur herskipaflota sínum en án
árangurs. Urðu þeir að lúta I
lægra haldi og höfðu lítinn sóma
af.
f báðum þessum þorskastríðum
stóð þjóðin einhuga að baki
stjórnvöldum sínum. Mikið mæddi
á Lúðvík á meðan á baráttunum
stóð, enda var hann í forsvari þar
sem hann var sjávarútvegsráð-
herra. Var þá vel að hann er ró-
lyndur maður að eðlisfari en um
l.eíð skjótráður og harður í horn að
taka. Enginn má skilja orð mín
svo að hér hafi verið um að ræða
einleik Lúðvíks, því fer víðs fjarri,
en hann bar mikið af hita og
þunga dagsins. Ég vil í þessu sam-
bandi geta þess að miklar kempur
voru forsætisráðherrar á um-
ræddum árum, þeir Hermann Jón-
asson og ólafur Jóhannesson, báð-
ir þéttir í lund.
Það sem mér finnst einkenna
Lúðvík mest er hversu raunsær
hann er, hann er svo yfirmáta
glöggur á að gera greinarmun á
veruleika annars vegar og hugar-
burði eða ímyndun hins vegar.
M.ö.o. hann er óvenju hlutlægur í
hugsun og athöfnum.
Þetta kemur vel í ljós ef hugað
er að pólitískri skoðun Lúðvíks.
Hann er einlægur sósialisti og þar
af leiðandi harður andstæðingur
hins kapitaliska hagkerfis. En
Lúðvík er laus við alla draumóra,
hann gerir sér ljóst að það er
hvorki hægt né rétt að bylta skip-
an þjóðfélagsins í einu vetfangi,
heldur verður að vinna markvisst
að því að auka hlut þeirra sem
raunverulega skapa verðmætin í
þjóðfélaginu, efla lýðræðið í
reynd.
Raunsæi Lúðvíks kemur einnig
vel í ljós þegar hann er að meta
efnahagslegar og atvinnulegar að-
stæður okkar Islendinga. Við
byggjum kostaríkt land, fiskimið-
in í kringum landið eru ein hin
fengsælustu í víðri veröld, heitt
vatn vellur í iðrum jarðar, orkurík
fljót renna til sjávar. Þetta eru
helstu náttúruauðæfin. Þjóðin er
vel gerð, dugleg og menntuð. Af
þessu leiðir að þjóðin á að geta
lifað góðu lífi í landinu, allir Is-
lendingar, af eigin rammleik. Lúð-
vík sem hefur tröllatrú á hefð-
bundnum íslenskum atvinnuveg-
um hefur því hina mestu ímugust
á stóriðju. Hann vill hagnýta orku
landsins og orku fólksins til hags-
bóta fyrir landsmenn sjálfa, ekki
til þess að mala gull til handa er-
lendum auðhringum ...
Eitt af því sem ég tel mér til
happs á lífsleiðinni er að hafa orð-
ið samferða Lúðvík Jósepssyni.
Fyrir samfylgdina og vinskap
hans þakka ég um leið og við Guð-
rún sendum honum og hans góðu
konu Fjólu innilegar hamingju-
óskir.
Haukur Helgason
Eurocard:
Ekki ráðgert
að veita skyndi-
bankaþjón-
ustu erlendis
EKKI er ráðgert að gerfa Euro-
card-korthöfum hér á landi kost á
skyndibankaþjónustu erlendis á
næstunni. Hér er um að ræða
skyndibanka eða sjálfsala, þar
sem korthafar geta fengið peninga
í seðlum út á greiðslukort, en ís-
lenskum VISA-korthöfum verður
gert kleift að notafæra sér þessa
þjónustu erlendis á næsta ári.
Að sögn Gunnars Bærings-
sonar, framkvæmdastjóra Kred-
itkorta sf., sem gefa út Euro-
card-greiðslukort hérlendis, eru
ekki áform uppi um að veita
slíka þjónustu hjá fyrirtækinu,
enda vægi hún ekki þungt á
metunum erlendis því að unnt
væri að taka út peninga í venju-
legum bönkum með því að fram-
vísa greiðslukortum.
Ófaglærðir á
sjúkrahúsum
samþykkja
ÓFAGLÆRT starfsfólk á sjúkra-
húsunum á Blönduósi, Hvamms-
tanga, Sauðárkróki og Siglufírði
samþykkti samninga þá sem það
gerði við viðsemjendur sína á
fostudaginn var.
Efni samninganna var kynnt
á laugardaginn og samþykkt á
vinnustöðunum einróma á
þriðjudaginn, 12. júní.