Morgunblaðið - 13.07.1984, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 13. JÚLÍ 1984
Minning:
Jón Halldórs-
son söngstjóri
Upphaf tónlistarlífs á íslandi í
nútímamerkingu þeirra orða má
rekja til þeirrar starfsemi sem
Pétur organisti og söngkennari
Guðjónsson hóf hér í Reykjavík
um 1840, þá nýkominn frá kenn-
aranámi í Danmörku. Hann var
mikilhæfur kennari, og báru nem-
endur hans úr lærða skólanum
með sér áhrif hans er þeir dreifð-
ust um byggðir landsins. Kona
hans var hin yngsta af hinum
nafnkenndu Landakotssystrum,
Guðrún Sigríður Lárusdóttir
Knudsen. Hún átti stóra fjöl-
skyldu og sjálf áttu þau hjón 13
börn, sem upp komust. Meðal
þessa frændfólks og afkomenda
þeirra hjóna voru ýmsir sem tóku
upp merki Péturs Guðjónssonar
með glæsibrag. Má þar nefna
tónskáldin Sveinbjörn Svein-
björnsson, sem var systursonur
Guðrúnar Sigríðar, og Emil
Thoroddsen sem var dóttursonur
þeirra Péturs. Annar dóttursonur
þeirra er Jón Halldórsson söng-
stjóri, sem nú er kvaddur, og
miklu fleiri af þessari merku ætt
hafa markað djúp spor í sögu ís-
lenskrar tónlistar.
Jón Halldórsson var fæddur 2.
nóvember 1889 og var því á 95.
aldursári er hann andaðist 7. þ.m.
Foreldrar hans voru Halldór
Jónsson bankaféhirðir, sem var
þingeyskur að ætt og guðfræðing-
ur að mennt, raddmaður ágætur
sem kom mjög við sögu í sönglífi
Reykjavíkur fyrir aldamótin, og
kona hans, Kristjana Pétursdótt-
ir, Guðjónssonar. Kristjana var
einnig söngvin mjög og hafði góða
söngrödd. Árni Thorsteinsson
tónskáld segir i minningum sín-
um, að heimili þeirra hjóna hafi
verið „ein af músíkmiðstöðvum
bæjarins". Jón Halldórsson varð
því snemma virkur þátttakandi í
söngstarfinu, m.a. í karlakórnum
„17. júní“, sem Sigfús Einarsson
stjórnaði. Um tíma starfaði hér
líka kvartettinn „Fóstbræður",
sem mjög var rómaður fyrir fagr-
an og fágaðan söng. Þar söng Jón
2. tenór og mun hafa verið aðal-
leiðbeinandi þeirra félaga, en aðr-
ir söngmenn voru Einar Viðar sem
einnig var dóttursonur Péturs
Guðjónssonar (1. tenór), Viggó
Björnsson (1. bassi) og Pétur Hall-
dórsson, bróðir Jóns, síðar borgar-
stjóri (2. bassi).
Þegar stofnaður var karlakór
innan KFUM 1916, var Jón Hall-
dórsson valinn söngstjóri hans.
Tókst hann það starf á hendur „til
eins árs“ að kallað var, en gegndi
því um 34 ára skeið af frábærri
alúð og smekkvísi. Úr kórnum
gerði hann hið ágætasta hljóð-
færi, sem lét svo vel að hárná-
kvæmri stjórn hans að mikla að-
dáun vakti, jafnt utan lands sem
innan. Til marks um það eru m.a.
blaðaumsagnir um söng kórsins í
utanferðum til Noregs 1926 og
Danmerkur 1931. Þegar kórinn
sleit tengslum við móðurfélag sitt
þótti sjálfsagt að hefja til vegs að
nýju hið gamla nafn „Fóst-
bræðra“. Undir því nafni hefur
kórinn nú starfað hátt í hálfa öld.
Á Alþingishátíðinni 1930 var
Jón Halldórsson aðalsöngstjóri
nýstofnaðs Sambands íslenskra
karlakóra og leysti það hlutverk af
hendi með þeirri reisn og virðuleik
að mjög var rómað. Sama ár tók
hann upp á hljómplötur með kór
sínum nokkur lög, sem einatt
heyrast enn í útvarpi og bera með
sér hversu frábær að nákvæmni
og tilþrifum sá söngur var sem
þar var fram borinn, þótt upp-
tökutækni væri þá frumstæð móts
við það sem síðar hefur orðið. Mér
er ekki kunnugt um að betur hafi
verið gert síðar á því sviði, sem
Jón Halldórsson markaði sér og
sínum mönnum.
Árið 1946 gekkst Samband ís-
lenskra karlakóra fyrir söngför til
Norðurlanda í því skyni að heilsa
upp á norræna söngbræður eftir
langan aðskilnað styrjaldarár-
anna. Söngmenn voru flestir úr
„Fóstbræðrum" en nokkrir úr
„Geysi" á Akureyri, og söngstjór-
ar voru Jón Halldórsson og Ingi-
mundur Árnason. Þetta var sann-
kölluð sigurför, ógleymanleg öll-
um þátttakendum, og þakka þeir
það einkum söngstjórunum báð-
um.
Árið 1950 hélt Samband ís-
lenskra karlakóra myndarlegt
söngmót í Reykjavík, og enn sem
fyrr var Jón Halldórsson aðal-
söngstjóri mótsins. Um þetta leyti
lét hánn af störfum sem fastur
stjómandi „Fóstbræðra", og við
tók um nokkurra ára skeið sá sem
þetta ritar. Síðan hafa söngstjórar
verið ýmsir, en mér er nær að
halda að enn lifi með „Fóstbræðr-
um“ andi Jóns Halldórssonar, þótt
engir séu nú eftir I röðum starf-
andi kórfélaga, sem þar voru með-
an hann var stjórnandi kórsins. í
röðum „Gamalla Fóstbræðra" eru
þeir hins vegar nokkrir, og fyrir
þeim öllum var hann til hinstu
stundar hinn mikilsvirti „for-
ingi“.Þeir þakka samfylgdina á
þessari kveðjustund.
Aðrir munu verða til að rekja
nánar æviferil Jóns Halldórssonar
og greina frá störfum hans í emb-
ætti landsféhirðis og sem skrif-
stofustjóra Landsbanka íslands
um langt árabil.
Jón Halldórsson var kvæntur
Sigríði Bogadóttur, kaupmanns í
Búðardal, Sigurðssonar, glæsilegri
ágætiskonu. Þau áttu eina dóttur
barna, Ragnheiði Jónsdóttur
Ream listmálara. Þungur harmur
var kveðinn að hinum öldnu heið-
urshjónum þegar Ragnheiður and-
aðist á besta aldri. ört vaxandi
listakona. Ekki löngu síðar lést
Sigriður Bogadóttir. Síðustu árin
var Jón Halldórsson, sem ungur
hafði verið afreksmaður í íþrótt-
um og langt fram á elliár hinn
mesti atgervismaður, mjög þorr-
inn að þreki og heilsu.
í upphafi þessarar aldar, þegar
Jón Halldórsson var að hefja störf
sem söngmaður og söngstjóri, var
tónlistarlif hér afarfábreytt og
frumstætt á ýmsan hátt. Margt
það sem nú þykir hversdagslegt og
sjálfsagt á sviði hefði þá þótt
draumórar einir. En því má aldrei
gleyma að öll þau umsvif sem orð-
ið hafa í íslensku tónlistarlífi á
síðustu timum, byggjast í raun á
starfi áhugamannanna sem
plægðu akurinn með óþrotlegri
elju og fórnfýsi um áratuga skeið,
sumir ævilangt, án þess að eiga
von á annarri umbun en þeirri,
sem felst í vel unnu verki. Einn
þessara manna var Jón Halldórs-
son. Þökk sé honum fyrir fagra og
tiginmannlega þjónustu við
sönggyðjuna.
Jón Þórarinsson
Kveðja frá stjórn Fóstbræðra
Foringi er fallinn.
Þetta varð min fyrsta hugsun er
ég heyrði andlátsfregn Jóns Hall-
dórssonar söngstjóra á öldum
Ijósvakans sunnudaginn 8. júli sl.
Frétt um andlát ættingja, vinar
eða kunningja kemur alltaf á
óvart. Svo var einnig nú. Að visu
hafa allir er þekktu til Jóns vitað
að hverju stefndi, enda Jón aldr-
aður mjög, en i augum Fóstbræðra
er foringi fallinn og við minnumst
hans með söknuði og þakklæti
fyrir allt sem hann gerði fyrir
Fóstbræður.
Æviágrip Jóns Halldórssonar
verða ekki rakin hér. Það munu
aðrir er betur þekkja gera.
Hér verður aðeins minnst á hið
stórkostlega starf sem Jón Hall-
dórsson vann fyrir og með Karla-
kórnum Fóstbræðrum, sem eins
og kunnugt er hét upphaflega
Karlakór KFUM.
í óprentaðri sögu Fóstbræðra
segir í Kaflanum Karlakór KFUM
stofnaður á ný 1916:
Þegar Jón Halldórsson féllst á
að taka að sér stjórn Karlakórs
KFUM, fyrst aðeins i eitt ár, urðu
þáttaskil í sögu kórsins. Hann var
ekki lengur einskorðaður við inn-
anfélagsstarfsemi KFUM eins og
áður hafði verið heldur var einnig
stefnt að því að halda opinbera
tónleika fyrir bæjarbúa með þeim
listrænu skyldum sem slfku
hljómleikahaldi eru samfara. Við
komu Jóns Halldórssonar skapað-
ist sú festa og markvissa stefna i
starfi kórsins að hann gat staðið á
eigin fótum bæði hvað snerti
listsköpun og félagsstarf. Það fór
vel á því að það var dóttursonur
Péturs Guðjohnsen, upphafs-
manns íslensks kórsöngs, sem hélt
um stjórnvölinn og mótaði starf-
semi kórsins næstu áratugina.
Eins og sagði hér að framan,
réðst Jón aöeins til starfa i eitt ár
í fyrstu, en eins og segir í merkri
grein um upphaf karlakórssöngs á
fslandi eftir Jón Þórarinsson
tónskáld og annan söngstjóra
Fóstbræðra: „Bráðabirgðaráðning
Jóns Halldórssonar entist lengur
en ætlað var í fyrstu, því að hann
stýrði kór sinum i samfellt 34 ár
og varð öðrum söngstjórum fyrir-
mynd um smekkvísi og ná-
kvæmni."
Smekkvísi og nákvæmni varð
aðal alls þess sem Jón Halldórsson
stýrði í söng, hvort heldur það var
söngur Fóstbræðra eða annarra
kóra sem hann stýrði.
Marga frækilega sigra unnu
Fóstbræður á sviði sönglistar und-
ir stjórn Jóns og má nefna fyrstu
utanför kórsins til Noregs og Fær-
eyja 1926, sem varð ein allsherjar
sigurganga, en um förina ritaði
Hafliði heitinn Helgason
prentsmiðjustjóri skemmtilega
ferðasögu og gaf út sama ár, en
sagan var flutt í útvarpinu fyrir
nokkrum árum.
í þessari fyrstu utanferð Fóst-
bræðra sem og i öllu öðru starfi
fyrir Fóstbræður sýndi Jón frá-
bæra hæfileika sem leiðtogi og
stjórnandi og afburða tónlistar-
hæfileikar hans komu þar vel í
ljós.
Jón var alla tið mjög hógvær
maður og barst litið á og vildi ekki
láta hampa sér þótt oft væri
ástæða til á sigurstundu. Ekki
lagði hann fyrir sig tónsmíðar en
hann brá stöku sinnum fyrir sig
útsetningum fyrir kórinn sinn og
má nefna stórskemmtilega útsetn-
ingu hans á laginu Sprettur eftir
Sveinbjörn Sveinbjörnsson.
Síðast stjórnaði Jón Halldórs-
son sameiginlegum kór Fóst-
bræðra og Gamalla Fóstbræðra á
styrktarfélagatónleikum 1974 sem
tileinkaðir voru Halli Þorleifssyni,
einum aðalhvatamanni að stofnun
Karlakórs KFUM.
Síðast sungu Fóstbræður fyrir
Jón 28. apríl sl. er kórinn heim-
sótti hann að afloknum styrktar-
félagasamsöngvum á Elli- og
hjúkrunarheimilið Grund.
Frábær stjórnandi og tónlistar-
maður er látinn. Minningin um
hann mun lifa meðal þeirra sem
unna hreinum og fögrum söng.
Meðal Fóstbræðra mun minningin
um Jón Halldórsson, manninn
sem skóp Fóstbræður, lifa um
ókomin ár og ætíð skal þeirri
stefnu haldið sem hann setti: Að
syngja hreint, af smekkvísi og
nákvæmni.
Skúli Möller,
formaður Fóstbræðra.
Stöðvun rækjumóttöku:
Stórkostleg aðför
að afkomu sjómanna
— segir Óskar Vigfússon, forseti Sjómannasambands íslands
.„‘ÍTÖÐVUN rekjumóttöku Félags
rækju- og börpudiskframleiðenda verð-
ur mætt af fullri hörku af hálfu sjó-
mannasamtakanna. Við munura áskilja
okkur allan rétt tii þess að leiða þjóð-
ina í sannleikann um það, sem þar er
að gerast. Við teljum þetta vera stór-
kostlega aðför að afkomu sjómanna og
við teljum jafnframt, að það sé engin
ástæða til þess af þessum aðilum að
vera uppi með slíkar aðgerðir. Við
þekkjum allt of vel til til að vita að
þetta er ekki af heilindum gert. Það er
eitthvað allt annað og meira, sem er að
baki þessarar ákvörðunar, en að hrá-
efnisverð sé of hátt,“ sagði Óskar Vig-
fússon, forseti Sjómannasambandsins,
er Morgunblaðið innti hann álits á
fyrirhugaðri stöðvun á móttöku rækju.
Hef enga trú á stöðvun
„Ég hef enga trú á því, að rækju-
framleiðendur stöðvi móttöku á
rækju. Það er ekki í nokkru sam-
ræmi við það, sem þeir hafa verið að
gera. Þeir hafa verið að viða að sér
skipum í stórum stfl til rækjuveiða,
ekki neinum smáskipum, heldur
1.000 lesta togurum, til þess að afla
og landa rækju með ærnum kostn-
aði. Það er ekki f samræmi við þetta
tal þeirra nú, hvað þeir hafa verið að
gera undanfarnar vikur og mánuði.
Fyrst ættu þeir að losa sig við við-
bótarhráefnisöflunina, sem þeir
hafa orðið sér úti um með mikilli
spennu. Auk þess er það ekkert
leyndarmál, að á þessum veiðum
hafa tfðkazt meiri og minni yfir-
borganir. Það kemur mér því á óvart
ef af stöðvun verður og miðað við
þetta hef ég enga trú á að svo verði,“
sagði Kristján Ragnarsson um þessa
fyrirhuguðu stöðvun.
20% tap á rækjuverkuninni
Þann 1. maí síðastliðinn sam-
þykkti Verðlagsráð sjávarútvegsins
12% verðlækkun á rækju með at-
kvæðum oddamanns og fulltrúa
kaupenda, en þann 1. júnf var sam-
þykkt 10% hækkun með atkvæðum
oddamanns og fulltrúa seljenda.
óttar Yngvason, framkvæmdastjóri
Islenzku útflutningsmiðstöðvarinn-
ar, sat þá í yfirnefnd Verðlagsráðs
og sagði hann f samtali við Morgun-
blaðið, að verðlækkunin þann 1. maí
hefði verið grundvölluð á sflækkandi
Sambandsstjórnarfundur I Sam-
bandi byggingarmanna samþykkti á
laugardaginn var að beina þéim til-
mælum til aðildarfélaganna að þau
vcittu stjórnum og trúnaðarmannar-
áðum heimild til uppsagnar kjara-
samninga 1. ágúst, þannig að þeir
gætu verið lausir 1. september.
Almennur félagsfundur í
markaðsverði, sem hefði verið að
lækka allt frá áramótum og lækkaði
enn. Því væri verðhækkunin þann 1.
júni óskiljanleg og kúvending
oddamanns, fulltrúa Þjóðhagsstofn-
unar, sem reyndar hefði ekki verið
sami maðurinn f bæði skiptin. Þá
sagði Óttar, að niðurfelling útflutn-
ingsgjalda á núgildandi verðtfmabili
myndi laga stöðuna nokkuð eða um
5,5 til 6%, en án þess næmi tap á
rækjuvinnslu um 20% af skilaverði.
Útflutningsgjöld verði
felld niður
Hér fer á eftir tillaga fundar Fé-
lags rækju- og hörpudiskframleið-
enda, en hún var samþykkt sam-
hljóða af fulltrúum 19 framleiðenda
þann 6. þessa mánaðar:
„Aðalfundur Félags rækju- og
hörpudiskframleiðenda, haldinn 6.
júlí 1984, lýsir undrun sinni yfir sfð-
Trésmiðafélagi Reykjavíkur hald-
inn í fyrrakvöld samþykkti að
veita stjórn og trúnaðarmanna-
ráði heimild til uppsagnar á
kjarasamningum.
Benedikt Davíðsson, formaður
Sambands byggingarmanna, sagði
í gær f samtali við Morgunblaðið
ustu verðákvörðun meirihluta yfir-
nefndar Verðlagsráðs á rækju og
hörpudiski, sem leiðir af sér stórfellt
rekstrartap hjá vinnslustöðvum.
Alvarlegur samdráttur f sölu og
verðhrun hefur átt sér stað og af þvf
leitt verulega birgðasöfnun, sem orð-
in er margfalt meiri en nokkru sinni
áður. Með áframhaldandi rekstri
mun það leiða til rekstrarstöðvunar
innan tíðar. Fyrir þvf samþykkir
fundurinn að beina þvf til félags-
manna sinna að hætta móttöku á
rækju 10. ágúst nk. og hefja ekki
móttöku á hörpudiski, nema leiðrétt-
ing hafi fengizt á rekstrargrundvelli
hvað varðar hráefnisverð og útflutn-
ingsgjöld.
Fundurinn beinir þeirri eindregnu
áskorun til sjávarútvegsráðherra, að
hann beiti sér fyrir niðurfellingu út-
flutningsgjalda á rækju og hörpu-
diski á framleiðslu 1. júnf til 30.
september nk.“
að hann byggist við að aðildarfé-
lög Sambandsins myndu í fram-
haldi af samþykkt sambands-
stjórnarfundarins samþykkja á
næstunni að veita stjórn og trún-
aðarmannaráðum heimild til upp-
sagnar samninga fyrir 1. ágúst,
þannig að þeir gætu verið lausir 1.
september.
Samband byggingarmanna
vill uppsögn samninganna