Morgunblaðið - 13.07.1984, Blaðsíða 24

24
MÓRGÚ'NBLÁÐIÐ, FÖSTIJDAGUR Í3. JÚLÍ'l&84
Kaupmáttur og
uppsögn samnínga
eftirdr. Vilhjálm
Egilsson
Mörg verkalýðsfélög eru þessa
dagana að taka ákvarðanir um
hvort launaliðum kjarasamn-
inganna skuli sagt upp frá 1. sept-
ember. Með því að segja upp
samningum afsala félagsmenn
viðkomandi verkalýðsfélaga sér
6,1% launahækkunum á tímabil-
inu fram til 15. apríl 1985. Kröfu-
gerð þeirra forystumanna verka-
lýðsfélaganna sem nú þegar hafa
hvatt til uppsagna miða að þvi er
best verður séð að ná fram meiri
launahækkunum og að hafna lág-
markstekjuhugtakinu.
Uppsögn byggð á
misskilningi?
Kröfur um meiri launahækkan-
ir en 6,1% fram til 15. apríl á
næsta ári eru réttlættar með því
að kaupmáttur kauptaxta verði
mun lægri en hann var á 4. árs-
fjórðungi 1983, en sá kaupmáttur
var markmið verkalýðshreyf-
ingarinnar í samningunum sl. vet-
ur. Uppsögn launaliðanna á þess-
um forsendum hlýtur að vera
byggð á misskilningi. Kaupmátt-
arþróunin á árinu virðist ætla að
vera mjög í samræmi við niður-
stöður samninganna eins og sést á
meðfylgjandi mynd, kaupmáttur
kauptaxtanna er mestur um mitt
ár, en lækkar síðan á síðasta
ársfjórðungi. Þetta getur verið ein
orsök misskilnings. Það verður að
taka tillit til þess að kaupmáttur-
inn var fluttur til innan ársins
með samingunum sl. vetur. Til-
tölulega miklar launahækkanir í
upphafi hækka kaupmáttinn um
mitt ár en verðbólgan, sem kemur
í kjölfarið, lækkar hann i lok árs-
ins. Þetta var öllum aðilum ljóst
við gerð samninganna.
Er félagsmálapakkinn
gleymdur?
Ennfremur varð tilflutningur á
kaupmætti milli launþega inn-
byrðis vegna félagslegra aðgerða í
tengslum við kjarasamningana.
Vandamál einstæðra foreldra og
tekjulágs bamafólks eru ekki
vinnumarkaðslegs eðlis. Til dæmis
er ekki hægt að raða í launaflokka
eftir barnafjölda. Því var ákveðið í
samningunum í vetur að aðilar
vinnumarkaðarins legðu fram til-
lögur um félagslegar aðgerðir sem
kæmu þessu fólki til góða. Kaup-
máttur þeirra sem nutu góðs af
félagsmálapakkanum og sérstakri
hækkun lágmarkstekna jókst
þannig mun meira en hjá öðrum.
Við samningsgerðina lá fyrir að
félagslegu aðgerðirnar yrðu vænt-
anlega fjármagnaðar með niður-
skurði eða skattahækkunum sem
hefðu bein og óbein áhrif á vísi-
tölu framfærslukostnaðar. Því
verður annað hvort að meta fé-
lagsmálapakkann inn í kauptaxta-
vísitöluna eða að taka verðlags-
áhrifin af fjármögnum hans út úr
framfærsluvísitölunni þegar
þróun kaupmáttarins er skoðuð. Á
myndinni sést mikilvægi félags-
málapakkans og það væri hrapal-
legt ef misskilningur varðandi
hann yrði þess valdandi að fólk
hafnaði 6,1% launahækkunum
fram til 15. apríl á næsta ári, en
kysi þess í stað óstöðugleika og
óvissu í efnahagsmálum.
Tilflutningurinn á kaupmættin-
um innan ársins og tilflutningur á
kaupmættinum milli launþega
voru hvort tveggja áhugamál
verkalýðshreyfingarinnar í síð-
„Uppsögn launaliða
kjarasamninganna frá
1. september á þeim for-
sendum að kaupmáttur
kauptaxta sé lægri en
vonast var til sl. vetur
getur ekki orðið árang-
ursrík leið til að bæta
kjörin. Kaupmátturinn
er mjög í samræmi við
samningana og mis-
skilningur þaraðlútandi
dugar skammt til að
knýja fram launahækk-
anir nú í haust. Þeir
sem nú eru að taka
ákvarðanir um uppsögn
launaliðanna ættu því
að skoða hug sinn vand-
lega.“
ustu kjarasamningum. Þessi til-
flutningur hafði að sjálfsögðu
áhrif á kaupmáttarþróunina.
Dr. Vilhjálmur Egilsson
Kröfugerð sem byggist á misskiln-
ingi varðandi þennan tilflutning
getur aldrei orðið áhrifarík rök-
semdarfærsla fyrir því að ná fram
sérstökum launahækkunum nú í
haust. Þeir 37 formenn verkalýðs-
félaga í Verkamannasambandinu
sem hvatt hafa til uppsagna ættu
því að hugsa sitt ráð. Ef þeir ná
ekki árangri dragast félagar
þeirra aftur úr, fyrst um 3% hin 1.
september og síðan aftur um 3% í
ársbyrjun 1985.
Kaupmátturinn
gæti iækkað
Jafnvel þótt velflest verkalýðs-
félög hlýði kalli forystumanna
Verkamannasambandsins og
knýji fram meiri launahækkanir,
en um hefur verið samið, þá er
ljóst að kaupmátturinn getur ekki
orðið hærri en nú er séð fram á.
Vinnuveitendur horfa á launa-
kostnað meðan launþegar horfa á
kaupmátt og það er alveg ljóst að
mikilvægar atvinnugreinar eins
og sjávarútvegurinn þola varla
þann launakostnað sem samning-
arnir gerðu ráð fyrir, hvað þá
hærri. Horfur í sjávarútvegi eru
mjög dökkar að óbreyttum ytri
skilyrðum og ljóst að aukinn
launakostnaður í þeirri atvinnu-
grein myndi verða til þess að
margir teldu öll grið rofin varð-
andi skráningu á gengi krónunn-
ar. En komi gengisfelling í kjölfar
launahækkunar er kaupmáttar-
staðan í besta falli sú sama og
fyrr, en það eina sem þá hefst upp
úr launahækkuninni er verðbólga.
Líkur eru þó til þess að gengisfell-
ingin yrði meiri en sem samsvarar
launahækkuninni ef grípa þarf til
hennar á annað borð vegna þess
að svo freistandi væri að leysa
ýmis önnur vandamál í leiðinni.
Kaupmátturinn myndi þá beinlín-
is lækka.
Á fólk að gjalda
forystunnar?
Þessa dagana er mikið bollalagt
um viðbrögð við uppsögn samn-
inga frá 1. september. Auk gengis-
fellingar heyrist rætt um mögu-
leika á nýjum kosningum ef upp-
sagnir verða almennar og ef mis-
beita á verkalýðshreyfingunni í
pólitísku skyni. Margir telja að
kosningar í haust væri skynsam-
asti leikur stjórnvalda í slíkri
stöðu, því sporin frá vorinu 1978
hræða. Þá heyrast þær raddir að
vinnuveitendur eigi að greiða út
3% launahækkunina til allra hinn
1. september ef uppsagnirnar
verða afmarkaðar við örfá verka-
lýðsfélög. Þetta eigi að gera for-
ystumönnum viðkomandi verka-
lýðsfélga til háðungar og til þess
að láta fólkið sem í hlut á ekki
gjalda lélegrar forystu í trausti
þess að það taki ekki mark á þess-
um forystumönnum sínum frekar
en aðrir.
Uppsögn launaliða kjarasamn-
inganna frá 1. september á þeim
forsendum að kaupmáttur kaup-
taxta sé lægri en vonast var til sl.
vetur getur ekki orðið árangursrík
leið til að bæta kjörin. Kaupmátt-
urinn er mjög í samræmi við
samningana og misskilningur þar-
aðlútandi dugar skammt til að
knýja fram launahækkanir nú í
haust. Þeir sem nú eru að taka
ákvarðanir um uppsögn launalið-
anna ættu þv( að skoða hug sinn
vandlega.
l)r. Vilhjálmur Egilsson er hsg-
íræóingur hji Vinnureitendssam-
bandi Islands.
Kaupmáttur kauptaxta ASÍ
(IV. ársfj. 1983=100)
/
5
100
100,4
■sv

101,0
(íoo^)

100,2
(99,2)
A
98,9
(98,0)
A
Arsfjórðungar IV.’83
I.’84
II.’84
III.’84
IV.’84

100,J
(99,5)

1984 meðaltal
1. Hækkun framfærsluvísitölu á árinu 1984 : 14,1 %
2. Tölur í svigum er kaupmátturinn án félagsmálapakkans.
Brosa blómvarír
eftir Jónas Pétursson
Við höfum lifað eitt bezta vor,
sem veðurnæmt minni geymir eft-
ir alllangt æviskeið. Oft hefir
komið upp í vitundina á yndis-
stundum þessa vors, við óvenju
snemmt og óvenju broshýrt
blómaskrúð íslenzkrar náttúru —
þessi ljúfsönnu orð „listaskáldsins
góða“ úr kvæðinu Ferðalok, sem
ég valdi að fyrirsögn. Það opnar
æðri veröld en þá sárköldu veröld,
sem gróðahyggja umhverfis og
innihalds „velferðarþjóðfélag-
anna“ þrýstir að fólkinu nótt og
nýtan dag. Fíflar og sóleyjar, fjól-
ur og holtasóleyjar, lambagras og
gleym mér ei — „brosandi blóm-
varir“ þessara tegunda í gróður-
ríki íslands, sem kalla á athyglina,
aldrei fremur en í dásemdum hins
blíða vors. Hvað er mikið af verð-
mætum — svonefndum — eða líf-
Jónas Pétursson
gildum þeim, sem heilbrigður
maður metur — sálarjafnvægi,
lífsnautn — fólgið í íslenzkri nátt-
úru, við bæjarvegg eða í túnfæti
— í víðfeðmri náttúru í „voraldar
veröld"? En til hvers er að reyna
að friða sál hins íslenzka barns,
þótt aldið sé, með því að bera á
torg þessa mynd úr hugskotinu,
þegar gróðahyggjan hrækir í and-
litið á barninu? Þegar auglýsinga-
dýrðin hampar 22° hita á ein-
hverri svonefndri „sólarströnd" —
jafnvel á sama tíma og 22° verma
börnin, sem skynja „brosandi
blómvarir" hins íslenzka gróður-
ríkis í „blómguðu dalanna skauti".
Sem þar leita lífgildanna — ís-
lenzkrar framleiðslu, sem hjálpar
til að rétta fjárhagsstöðu þjóðar-
innar, þegar þeirra lífgilda er not-
ið í stað svonefndra sólarstranda.
30. júní
Jónas Pétursson er íyrrrerandi al-
þingismaður.
Hinn nýi prammi í höfninni á Höfn í Hornafirði.
Höfn í Hornafiröi:
Dýpkunarprammi á flot
llöfn, 9. júlf.
NÚ UM þessar mundir er verið að setja dýpkunarpramma á flot hér á Höfn, sem
höfnin hefur fest kaup á. Pramminn er keyptur af flugmálastjórn á Akureyri.
Mikil vinna hefur verið við prammann að undanförnu, þar sem hann hafði staðið
óhreyfður á Akureyri í tvö ár. Þetta er óneitanlega nauðsynlegt verkfæri fyrir
höfnina. þar sem hún er alltaf hálf ófær. Stcinar.'