Morgunblaðið - 13.07.1984, Blaðsíða 18

48
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 13. JÚLl 1984
Geir Gunnar Geirsson, eggjabóndi, stefnir ráðherrum og Framleiðsluráði:
Telur kjarnfóðurskatt brjóta
í bága við stjórnarskrána
Ásmundur Sveinsson (fyrir
miðju) við vinnu í sænska lista-
háskólanum árið 1924. Við hlið
hans er verkið „Kossinn" frá
sama ári.
Vinnan í list
*
Asmundar
Sveinssonar
f ÁSMUNDARSAFNI við Sigtún
stendur nú yfir sýning sem nefn-
ist „Vinnan í list Ásmundar
Sveinssonar". Sýningunni er
skipt í tvo hluta og er annars
vegar sýnd hin tæknilega hlið
höggmyndalistarinnar, tæki, efni
og aðferðir sem tengjast henni,
og hins vegar eru sýndar högg-
myndir þar sem myndefnið er
vinnan. Sýningin er opin daglega
frá klukkan 10—17.
Aðalfundur
Arnarflugs
í FRÉTT Morgunblaðsins í gær
um aðalfund Arnarflugs var ekki
farið rétt með nafn framkvæmda-
stjóra þess. Hann heitir Agnar
Friðriksson. Beðist er velvirðingar
á þessum mistökum.
Leiðrétting
í FRÁSÖGN af doktorsritgerð
Gunnars Pálssonar í Morgunblað-
inu í gær, sem fjallar um strið og
frið í Prins Maachiavellis, féll
niður ein málsgrein þannig að
frásögnin varð óskiljanleg.
Rétt er málsgreinin svona:
„Megi því segja að í „Prinsinum"
setji hann ekki aðeins fram bylt-
ingarkennda kenningu um stríð og
frið, heldur beitir hann herfræði-
legri kænsku til að vinna lesand-
ann til fylgilags við sig“.
Eru hlutaðeigandi beðnir vel-
virðingar á mistökunum.
Geir Gunnar Geirsson, eggja-
bóndi á Vallá á Kjalarnesi, hefur,
eins og fram hefur komið í Morgun-
blaðinu, böfðað mál fyrir bæjarþingi
Reykjavíkur á hendur landbúnaðar-
ráðherra, Framleiðsluráði landbún-
aðarins og fjármálaráðherra f.h. rfk-
issjóðs og farið fram á endurgreiðslu
þess sérstaka skatts sem honum hef-
ur verið gert að greiða á allt innflutt
kjarnfóður, sem hann hefur þurft að
nota til framleiðslu sinnar, siðan ár-
ið 1980. Geir Gunnar krefst þess að
stefndu verði dæmdir til að greiða
7,7 milljónir, sem er það kjarnfóð-
urgjald sem hann hefur greitt. Hann
krefst einnig vaxta og málskostnað-
ar.
Skattheimta þessi hefur verið
byggð á lögum nr. 15/1979 sbr.
bráðabirgðalög nr. 63/1980 og lög-
um nr. 45/1981, en í lagaákvæðum
þessum er Framleiðsluráði, Stétt-
arsambandi bænda og landbúnað-
arráðherra með tilteknum hætti
heimilað að leggja gjald þetta á og
ráðstafa því. Stefnandi telur að
framangreind lög standist ekki
sem viðhlítandi heimildir til
gjaldtökunnar og byggir á eftir-
töldum málsástæðum:
1. Löggjafinn hafði með fyrr-
greindum lögum framselt skatt-
lagningarvald sitt umfram það
sem honum sé heimilt skv. 40. gr.
sbr. 77. gr. stjórnarskrárinnar.
2. Stefnandi telur sig ekki þurfa
að sæta skattlagningunni vegna
þess að ráðstöfun fjárins sé and-
stæð lögum.
3. Þá telur stefnandi að með
álagningu skattsins og ráðstöfun
hans sé farið út fyrir þau mörk,
sem 67. gr. stjórnarskrárinnar og
raunar einnig 69. gr. hennar setji
skattlagningarvaldi löggjafans.
Einkum sé brotið gegn þeim
kjarna þessara stjórnarskrár-
ákvæða að menn njóti jafnréttis
fyrir skattalögum.
Framsal skattlagningarvalds
í greinargerð lögmanns Geirs
Gunnars, Jóns Steinars Gunn-
laugssonar hrl., er gerð grein fyrir
þeim þremur tölusettu málsástæð-
um sem að framan eru raktar. Um
fyrsta liðinn, framsal skattlagn-
ingarvalds, segir meðal annars: í
40. gr. og 77. gr. stjórnarskrár
koma fram veigamiklar grunn-
reglur stjórnskipunarinnar um
fjárstjórnarvald þjóðþingsins. Er
í 40. gr. m.a. sagt, að engan skatt
megi á leggja né aftaka nema með
lögum. óyggjandi er, að i þessu
(sbr. og 77. gr.) felst krafa um að
hið þjóðkjörna þing, Alþingi, taki
með settum lögum ákvörðun um,
hvort skattar skuli á lagðir og
hvernig þeir skuli reiknaðir (þ.m.t.
um hversu háir þeir skulu vera).
Einnig þarf ákvörðun þingsins til
að afnema skatta sem á hafa verið
lagðir. Ákvörðunarvald sitt um
þessi efni má þingið ekki fram-
selja til annarra, hvorki annarra
handhafa rlkisvaldsins, né til ein-
staklingsbundinna aðila, svo sem
hagsmunasamtaka í atvinnulífi.
Um þetta er sagt að i lögunum
um kjarnfóðurskattinn sé skatt-
lagning heimiluð þegar tiltekin
mjög teygjanleg skilyrði séu upp-
fyllt. Búvöruframleiðslan þurfi að
vera meiri en þörf sé fyrir á inn-
lendum markaði og ekki megi fást
viðunandi verð fyrir umfram-
framleiðslu á erlendum mörkuð-
um. Bent er á að ekkert komi fram
í lögunum um hvort meta eigi
hverja búvörutegund sérstaklega,
þegar markaðsaðstæður eru metn-
ar, þannig að t.d. megi því aðeins
leggja skatt á aðföng kjarnfóðurs
til eggjaframleiðslu, að þar sé
framleiðslan meiri en þðrf sé fyrir
á innlendum markaði. Spurt er:
Eða er t.d. nóg til að leggja megi
skattinn á eggjaframleiðendur að
of mikið sé framleitt af kinda-
kjöti?
Ekki er nóg með að skilyrði
skattlagningarinnar séu gerð
svona úr garði, segir einnig um
þetta atriði. Skatturinn sem
leggja má á getur orðið allt að
200%. Ytri mörk skattsins eru
ákveðin svo afkáralega há, að al-
veg er ljóst að álagður skattur
mun aldrei ná mörkunum. Alveg
eins hefði mátt ákveða mörkin
1.000% eða 2.000%. í reynd er hér
verið að fela öðrum að ákveða
hlutfall skattsins. Einnig er sagt
að aldrei komi til greina, að fram-
sal á skattlagningarvaldi til aðila
eins og Framleiðsluráðs landbún-
aðarins, sem sé fyrst og fremst
einstaklingsbundið hagsmunafé-
lag, fái staðist.
Ráðstöfun fjárins
andstæð lögum
Um aðra málsástæðuna segir
þetta m.a. í greinargerðinni: I 41.
gr. stjórnarskrárinnar er kveðið á
um, að ekkert gjald megi greiða af
hendi nema heimild sé til þess í
fjarlögum eða fjáraukalögum. Sé
litið á þetta ákvæði í samhengi við
ákvæði 40. gr. sbr. 77. gr., er ljóst
að stjórnarskrárgjafinn er að gefa
fyrirmæli um, hvernig standa
skuli að tekjuöflun ríkisins (og
sveitarfélaga sbr. 76. gr.) og ráð-
stöfun teknanna. Hér er mælt
fyrir um fjárstjórnarvald þjóð-
þingsins. Hugmyndin er auðvitað
sú, að teknanna sé aflað í einn
sjóð, ríkissjóð, og þeim síðan
ráðstafað þaðan skv. því sem þing-
ið kveður á í fjárlögum eða fjár-
aukalögum.
Síðar segir: Það er eindregin
skoðun stefnanda, að það sé skil-
yrði fyrir að skattur teljist stand-
ast, að löglega sé staðið að ráð-
stöfun hans. Um kjarnfóðurskatt-
inn er það að segja að a) hann
kemur aldrei inn á fjárlög og þess
vegna er þar ekkert kveðið á um,
hvernig fénu skal ráðstafa, b) í
lögunum, sem leggja skattinn á er
nær ekkert kveðið á um hvernig
verja eigi fénu, heldur er það látið
í hendur hagsmunafélagsins og c)
fyrir liggur að fénu hefur til þessa
verið varið í andstöðu við lög eftir
geðþóttasjónarmiðum, sem skatt-
greiðendurnir geta vart þurft að
sætta sig við.
C-liðurinn hér að framan er
meðal annars rökstuddur þannig
Telja verður líklegt, að einstakir
framleiðendur, t.d. á sviði eggja-
og kjúklingaframleiðslu, hafa
fengið hærri styrki úr sjóðnum
heldur en nam fjárhæð þess
skatts, sem þeir sjálfir höfðu
greitt á þeim tíma sem þeir fengu
styrkinn. Þetta er óheimilt, þar
sem í lögunum er aðeins heimilað
að endurgreiða framleiðendum
gjaldið. Jafnframt er ljóst að
ákvarðanir hafa verið teknar um
styrki til aðila, sem aldrei hafa
greitt neinn skatt. Nægir í því efni
að nefna ákvörðun Framleiðslu-
ráðs 14. maí 1981 um styrk til
Sambands eggjaframleiðenda.
Þessi ráðstöfun er í andstöðu við
lagaheimildir, þar sem ekki getur
verið um endurgreiðslu að ræða til
aðila, sem aldrei hefur neitt
greitt.
Um þetta er einnig sagt: Eðli-
legast er að skýra bæði lög
15/1979 og lög nr. 45/1981 þannig,
að skattinum sé ætlað að stöðva
framleiðslu hjá þeim, sem verst
standa sig 1 framleiðslunni (þ.e.
framleiða með mestum tilkostnaði
á hverja framleiðslueiningu). Skil-
yrði fyrir skattlagningunni eru
nefnilega þau, að framleiðsla sé
meiri en þörf er fyrir á innlendum
markaði og „viðunandi verð“ fáist
ekki fyrir umframframleiðslu á
erlendum mörkuðum. Tilgangur
löggjafans hlýtur að hafa verið sá
að beita skattinum til að stöðva
svo óheillavænlega þróun í land-
búnaðarframleiðslu og minnka
framleiðsluna. Framleiðsluráð
hefur hins vegar veitt styrki þvert
gegn þessum tilgangi, þ.e. bæði til
að halda lífi í áframhaldandi
framleiðslu langt umfram það
sem markaðurinn þarfnast og
raunar til að auka við framleiðsl-
una, t.d. á sviði kjúklinga- og
eggjaframleiðslu. Telja verður að
styrkveitingar ráðsins fari með
þessum hætti þvert gegn lögunum.
Skatturinn fer gegn ákvæö-
um stjórnarskrár
í greinargerðinni leiðir lögmað-
urinn rök að því að kjarnfóður-
skatturinn brjóti í bága við stjórn-
arskrána. Um þetta segir m.a.:
Hverjar sem niðurstöður dómsins
um framangreindar málsástæður
verða, telur stefnandi ljóst, að
skatturinn fái ekki staðist vegna
þess að með honum sé farið út
fyrir þau takmörk, sem 67. gr.
stjórnarskrárinnar og raunar
einnig 69. gr. hennar setji skatt-
lagningarvaldi löggjafans.
Enginn ágreiningur er um það í
lögfræði, að eignarnámsákvæðið í
67. gr. stjórnarskrárinnar setji því
takmörk, hvernig skattlagn-
ingarvaldi löggjafans verði beitt.
Er t.d. ljóst, að bótalaus eignaupp-
taka verður ekki lögmæt fyrir það
eitt að vera nefndur skattur. Þau
takmörk sem hér skipta máli eru
tvenns konar. í fyrsta lagi tak-
markar eignarnámsákvæðið heim-
ildir löggjafans til þess með skatti
að flytja bótalaust fé frá einum
manni til annars. Jafnframt og
samhliða er talið, að í eignar-
námsákvæðinu sé fólgin krafa um
jafnrétti manna fyrir skattalög-
um.
í því tilviki, sem hér um ræðir,
er alveg augljóst, að fé hefur verið
tekið af stefnanda í stórum stíl til
beinna fjárstyrkja til aðila, sem
hann á í samkeppni við á mat-
vælamarkaði. Er þar bæði um að
ræða styrki til annarra eggja-
framleiðenda sem ekki hafa getað
staðist verðsamkeppni á markaði
og einnig styrki til framleiðenda
annars konar matvæla, sem falla
undir það að geta kallast búvörur.
í þessu er fólgið misrétti fyrir
skattheimtunni. Alveg væri mis-
réttið augljóst, ef lagaákvæðin
gengju út á, að aðeins sumir fram-
leiðendur, en ekki aðrir, ættu að
greiða skattinn. Hér er staðan sú,
að skatturinn er f sjálfu sér inn-
heimtur af öllum, en „endur-
greiðslur" hans (styrkirnir) ganga
aðeins til sumra. Sé þetta talið
standast, hefur verið fundin upp
óbrigðul aðferð til að fara í kring-
um allar kröfur um jafnrétti
gagnvart skattlagningu.
Stefnandi telur að ákvæði 69. gr.
stjórnarskrár um atvinnufrelsi
feli, á svipaðan hátt og 67. gr., í
sér kröfu um jafnrétti, sem þessi
skattlagning brjóti gegn. Fái
skatturinn heldur ekki staðist af
þeim sökum.
Stefnukröfum máls þessa um
endurgreiðslu kjarnfóðurgjaldsins
segir stefnandi í greinargerð sinni
að sé eðlilega beint að landbúnað-
arráðherra og Framleiðsluráði,
sem vörslumönnum kjarnfóður-
sjóðs og landbúnaðarráðherra auk
þess sem æðsta stjórnvaldi á þvi
sviði, sem málið varðar. Krafan á
hendur fjármálaráðherra f.h. rík-
issjóðs er hins vegar á því byggð,
að verði fallist á sjónarmið stefn-
anda um að lögin um skattheimt-
una í kjarnfóðursjóð hafi ekki
stjórnskipulagt gildi þá beri rfkis-
sjóður „solidarniska" ábyrgð með
hinum meðstefndu á endur-
greiðslukröfu stefnanda.
Innilegar þakkir til allra sem glöddu mig með ham-
ingjuóskum og gjöfum á áttrœðisafmœli mínu þann 20.
júní sl. Sérstakar þakkir færi ég bömum mínum og
tengdabömum sem gerðu mér daginn ógleymanlegan.
Gudrún Hjörleifsdóttir
Föstudaginn 13. JOtt kl. 18.00 veröur kynnlsferö I Alþingl Friörlk
Friöriksson framkvæmdast|órl þingflokks Sjálfstæölsflokksins og
varaformaöur SUS mun kynna starl þlngsins og húsakynni. Ahuga-
samir vinsamlegast hafiö samband viö skrlfstofu Helmdallar í sima
82900.
Stjórnln.