Morgunblaðið - 26.10.1984, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. OKTÓBER 1984
flfovgMiiIifitfrife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 275 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 25 kr. eintakiö.
Pólitík
eða kjarabarátta?
Sjálfstæðism
funda í verk
Iþeim alvarlegu kjaradeilum
sem nú eru uppi er tekist á
um tvær meginleiðir við
samningaborðið. Annars veg-
ar er krafa opinberra starfs-
manna um 30% hækkun launa
og nú verðtryggingu að auki,
hins vegar er skattalækkun-
arleiðin sem rætt hefur verið
um milli aðila almenna vinnu-
markaðarins. Ekki fer á milli
mála hvor leiðin er kærari
stjórnvöldum sem eru við-
semjendur opinberra starfs-
manna. Ríkisstjórnin lýsti því
yfir enn einu sinni í fyrradag
að hún kysi skattalækkunar-
leiðina frekar en leið mikilla
launahækkana. Tók stjórnin
undir meginsjónarmiðin sem
legið hafa til grundvallar í við-
ræðum almenna vinnumark-
aðarins. Þá lýsti formanna-
fundur Alþýðusambands ís-
lands því einnig yfir í fyrra-
dag, að hann teldi fram komn-
ar hugmyndir að kjarasamn-
ingi frá Vinnuveitendasam-
bandinu og hugmyndir í
skattamálum, sem ríkisstjórn-
in hefur lýst yfir að hún vilji
styðja, geta verið grundvöll
viðræðna sem byggi á því að
kaupmáttur á samningstíma
verði ekki lakari en á síðari
hluta ársins 1983.
Enginn stjórnmálamaður
hefur lagt jafn ríka áherslu á
það og Þorsteinn Pálsson,
formaður Sjálfstæðisflokks-
ins, að kanna bæri til þrautar
hvort ekki væri unnt að ná
þjóðarsátt er byggðist á
skattalækkunarleiðinni. Hann
lýsti hugmynd sinni um slíka
lausn ítarlega á flokksráðs- og
formannafundi sjálfstæð-
ismanna um miðjan þennan
mánuð og sagði þá meðal ann-
ars: „Þjóðarsátt á þessum
grundvelli hlýtur fyrst og
fremst að byggjast á veru-
legum skattalækkunum af
hálfu stjórnvalda. Jafnframt
yrðu sveitarfélögin að leggja
sitt af mörkum með einhverri
lækkun útsvars. Á móti yrðu
að koma hóflegar peninga-
launahækkanir og samningar
yrðu að gilda til loka ársins
1985. Við það yrði að miða að
kaupmáttur í lok þessa árs
héldist á næsta ári.“
Stjórnarandstæðingar hafa
lagt sig fram um að gera
skattalækkunarleiðina sem
tortryggilegasta. í þeirra hópi
er Guðmundur J. Guðmunds-
son, sem auk þingmennsku
fyrir Alþýðubandalagið gegnir
formennsku bæði í Dagsbrún
og Verkamannasambandi ís-
lands. Fulltrúar Verkamanna-
sambandsins eru í hópi þeirra
aðila innan Alþýðusambands-
ins sem hvað lengst hafa setið
á fundum með fulltrúum Vin-
nuveitendasambandsins til að
ræða það, hvernig bæta megi
kjörin án þess að kaupmætti
launa sé fórnað á verðbólgu-
bálinu. Með hliðsjón af því hve
þessir aðilar hafa verið þaul-
sætnir yfir skattalækkunar-
leiðinni, og þeim hugmyndum
sem henni tengjast, vakti það
undrun hve Guðmundur J.
Guðmundsson brást illa við
þegar ríkisstjórninn gaf yfir-
lýsingu sína í fyrradag. Er það
hagur umbjóðenda hans eða
pólitíkin sem réð þar ferðinni?
Þessu getur hver og einn svar-
að fyrir sig og rifjað upp um
leið, hve blíðlega Guðmundur
J. Guðmundsson brást jafnan
við er stjórnvöld gengu hvað
eftir annað á kjörin á meðan
Alþýðubandalagið átti menn í
ríkisstjórn.
Einar Karl Haraldsson, ný-
ráðinn framkvæmdastjóri Al-
þýðubandalagsins, staðfesti
það í yfirlýsingu sinni hér í
Morgunblaðinu í gær að flokk-
urinn lítur á kjarabaráttuna
sem öflugasta vopnið til að
bola ríkisstjórninni úr sessi.
Þetta sagði hann kommúnista-
blaðinu í Svíþjóð, þótt honum
brygði við að sjá orðin á
prenti, því að hann áleit að um
hvíslingar við bræðraflokk
hefði verið að ræða.
Eins og Þorgeir Ibsen,
skólastjóri í Hafnarfirði, benti
réttilega á í Morgunblaðsvið-
tali í gær er rangt að líta á
alla opinbera starfsmenn sem
eitthvert handbendi kommún-
ista, en skólastjórinn lýsti því
einnig yfir að hann mæti
breytingar á skattalöggjöfinni
og skattalækkanir mjög mikils
sem leið út úr þeim vanda sem
launþegar eiga við að glíma.
Vonandi hafa orð hans áhrif á
60 manna samninganefnd
BSRB og vekja menn þar til
umhugsunar um það, hvort
ekki sé skynsamlegt að endur-
meta stöðuna með hliðsjón af
því sem hefur verið að gerast í
viðræðum Vinnuveitendasam-
bandsins og Alþýðusambands-
ins.
Á meðan tekist er á um tvær
ólikar leiðir til að leysa kjara-
deiluna er þess ekki að vænta
að auðvelt sé að komast að
einni niðurstöðu. Ríkisstjórn-
in getur ekki í senn lýst yfir
stuðningi við skattalækkun-
arleið á almennum launa-
markaði og samið um launa-
hækkunarleið við opinbera
starfsmenn. Andstaðan við
skattalækkunarleiðina er far-
in að bera svo greinilegan
stjórnarandstöðusvip að for-
vígismenn launþega verða að
gera það upp við sig hvort þeir
eru í pólitískri baráttu í anda
Alþýðubandalagsins eða
kjarabaráttu í þágu umbjóð-
enda sinna.
Samkvæmt skipulagsreglum
Sjálfstæðisflokksins skal efnt til
fundar flokksráðs og formanna ein-
stakra félaga og félagasamtaka það
ár sem landsfundur er ekki haldinn.
Þessi fundur var haldinn á Hótel
Loftleiðum í Reykjavík laugardaginn
13. og sunnudaginn 14. október sl.
Þetta var fyrsti flokksráðs- og for-
mannafundurinn sem efnt er til frá
því að Þorsteinn Pálsson var kjörinn
formsður Sjálfstæðisflokksins á
landsfundi í nóvember 1983. Fundur-
inn var haldinn við óvenjulegar að-
stæður. Dagblöð höfðu ekki komið út
í fimm vikur, tæpar tvær vikur voru
liðnar frá því að þorri félagsmanna
BSRB lagði niður störf til að mót-
mæla því að ákveðið var að greiða
þeim ekki laun í verkfalli sem síðan
hófst 4. október. Hörð hríð hafði ver-
ið gerð að forystumönnum Sjálfstæð-
isflokksins og flokknum sjálfum
vegna ásakana um að stundaðar
hefðu verið ólöglegar útvarpssend-
ingar úr Valhöll, húsi Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjavík. Fjölmenni var
á flokksráðs- og formannafundinum.
Sóttu hann um 250 manns hvaðan-
æva af landinu.
Þorsteinn Pálsson hóf fundinn með
ræðu þar sem hann gerði í senn grein
fyrir stjórnmálaástandinu og kjara-
deilunum. Strax í upphafi ræðu sinn-
ar tók hann af skarið um það að
Sjálfstæðisflokkurinn mundi ekki
hlutast til um lausn kjaradeilnanna
með lagasetningu. Hann sagði að
ýmsir hefðu haldið því á loft að
Sjálfstæðisflokkurinn ætti að hafa
forystu fyrir því að gengið yrði til
kosninga og síðan orðrétt:
„Sú hugsun hefur legið að baki að
best færi á því að kjósendur úrskurð-
uðu um niðurstöður kjarasamn-
inganna. Auðvitað er það svo að við
eigum aldrei að hika við að leggja
mál okkar undir dóm kjósenda ef að-
stæður krefja.
I þessu tilviki hefði það þó varla
gerst með öðrum hætti en þeim að
ríkisstjórnin hefði sett lög um Iausn
kjaradeilunnar og lagt þau síðan
undir dóm kjósenda. Að því verðum
við þó að hyggja að kosningar eru
ekki líklegasta leiðin til hófsamra
ákvarðana um kaup og kjör.
Þau sjónarmið hafa verið sett
fram að einungis með því móti gæti
ríkisstjórnin sýnt nægjanlega einurð
og festu. En hér verða menn að
hugsa ráð sitt vel. Að mínu mati
værum við komin á villigötur ef við
viðurkenndum það sem einu leiðina
til þess að sýna festu og öryggi í
stjórnarháttum að afnema frjálsan
samningsrétt. Þau grundvallarrétt-
indi eru þegar til lengri tíma er litið
mikilvægari en svo að það sé hægt að
þoka þeim til hliðar fyrir stundar-
ávinning.
Með hliðsjón af þessu var ekki tal-
ið rétt að stefna í kosningar við þess-
ar aðstæður, né heldur að setja
kjaradeilurnar í heild sinni niður
með lögum.“
Þjóðarsátt
Þá gerði Þorsteinn Pálsson grein
fyrir því að þingflokkur sjálfstæð-
ismanna hefði haft um það forgöngu
að ríkisstjórnin óskaði eftir þvi að
samningsaðilar kæmu til þríhliða
viðræðna þar sem launþegar, vinnu-
veitendur og stjórnvöld gætu fundið
flöt til þjóðarsáttar. Komu aðilar
saman til fundar fyrstu dagana í
október en síðan gerðist það hinn 9.
október að fram kom ósk frá félögun-
um innan Alþýðusambandsins og
vinnuveitendum um nýjar viðræður
við ríkisstjórnina til þess að kanna
þessa leið frekar. Þær leiddu til þess
að ákveðið var að hefja með formleg-
um hætti þríhliða viðræður sem
opinberir starfsmenn fengu einnig
aðild að.
„Þjóðarsátt á þessum grundvelli
hlýtur fyrst og fremst að byggjast á
verulegum skattalækkunum af hálfu
stjórnvalda," sagði Þorsteinn Páls-
son á flokksráðs- og formannafund-
inum, jafnframt því sem sveitarfé-
lögin yrðu að leggja sitt af mörkum
með einhverri lækkun útsvars. Á
móti yrðu að koma mjög hóflegar
peningalaunahækkanir og samning-
ar yrðu að gilda til loka ársins 1985.
Við það yrði miðað að kaupmáttur í
lok þessa árs héldist á næsta ári. í
annan stað gætu stjórnvöld boðist til
þess að hækkanir á margvíslegum
opinberum þjónustugjöldum yrðu
mjög hóflegar á næsta ári, verði
samningar með þeim hætti að verð-
bólgan magnaðist ekki á nýjan leik. f
þriðja lagi væri eðlilegt að verð-
trygging af skammtíma fjárskuld-
bindingum yrði afnumin í samræmi
við afnám vísitölubindingar á laun. f
fjórða lagi kæmi til greina að aðilar
semdu um endurskoðun og nýskipan
húsnæðislánakerfisins. Og í fimmta
lagi þyrfti að finna leiðir til þess að
aðilar gætu í fullu trausti gert sam-
Þorsteinn Pálsson
ninga til svo langs tíma. f því efni
mætti þó ekki binda hendur stjórn-
valda um of til almennrar hagstjórn-
ar, en það væri eðlilegt að svara
kröfum launþega um þetta efni.
Þorsteinn Pálsson fullyrti að hér
væri „um að ræða eitthvert um-
fangsmesta tilboð af hálfu stjórn-
valda fyrr og síðar til þess að greiða
fyrir allsherjarlausn í vinnudeilum.
Sumir kunna að segja að of langt sé
gengið með þátttöku ríkisvaldsins.
En þó að kennisetningin sé sú að
ríkisvaldið eigi ekki að blanda sér í
kjarasamninga, þá verðum við að
hafa þá víðsýni til að bera, þegar
vanda ber að höndum, að leita far-
sælustu leiðanna út úr ógöngunum.
Ég er sannfærður um að sá farvegur
er nú fyrir hendi og framhaldið er
undir því komið, hvort almennur vilji
er til þess að fella mál í þann far-
veg.“
Efnahagsdæmið
Að meginefni snerist ræða for-
manns Sjálfstæðisflokksins síðan um
samdráttinn i efnahagsmálum
„lengsta samdráttarskeið i sögu ís-
lensks þjóðarbúskapar f þrjá ára-
tugi“, eins og hann orðaði það, þar
sem tekjur þjóðarinnar hefðu nú
fallið á hverju ári í þrjú ár í röð og
framleiðsla þjóðarinnar á hvert
mannsbarn væri nú 12% minni en
fyrir þetta samdráttarskeið. Hann
sagöi, að jafnhliða kröfum um aukið
frelsi f atvinnumálum hefði það verið
annað meginstef Sjálfstæðisflokks-
ins i þessu stjórnarsamstarfi að huga
að aðstöðu þeirra sem við kröppust
kjör búa og verst eru settir í þjóðfé-
laginu.
Formaður Sjálfstæðisflokksins
minnti á að fólkið i landinu hefði
tekið á sig verulega byrði í barátt-
unni við verðbólguna sem svo alvar-
lega hefði grafið um sig í íslenskum
þjóðarbúskap. Og eðlilega spyrðu
menn nú hvort þjóðin hefði haft er-
indi sem erfiði. Og síðan rifjaði hann
upp til glöggvunar hagtölur siðustu
mánaöa með þessum hætti:
„Þær sýna að á fyrstu níu mánuð-
um þessa árs hækkaöi almennt vöru-
verð um tæp 10%, sumar vöruteg-
undir hafa hækkað nokkru meira,
aðrar talsvert minna og sumar mikil-
vægar greinar opinberrar þjónustu
hafa ekkert hækkað, svo sem raf-
magn, póstur og sími og afnotagjöld
útvarps. Á móti 10% almennri verð-
lagshækkun hafa kauptaxtar á
fyrstu níu mánuðum ársins hækkað
um 12%.
Ef við lítum okkur aðeins nær i
tíma er þess að geta að hækkun
framfærsluvisitölunnar um siðustu
mánaðamót var rúmlega 1% eða
1,11%. Hækkun kauptaxta það sem
af er þessu ári er því enn litið eitt
umfram hækkun almenns vöruverðs.
Og Þjóðhagsstofnun gerir ráð fyrir
að þessi samanburður standi nokk-
llalldór Blöndal
urn veginn í járnum við lok ársins,
þó að ekki komi til frekari kaup-
hækkana en samiö hefur verið um.
Frá 1. október á sl. ári hefur fram-
færsluvísitalan hækkaö um 16,4% en
launataxtar á samningssviði ASl
hafa hækkað á sama tíma um 16,7%.
Allar þessar tölur sýna að sú fórn
sem færð var í upphafi hefur borið
árangur og það er betra og auðveld-
ara að viðhalda kaupmætti launa eft-
ir að verðbólgan hefur lækkað svo
um munar.
Þessar tölulegu staðreyndir hljóta
enn að hvetja okkur til þess að víkja
ekki frá settu marki og halda þannig
á málum á þessum örlagaríku dögum
að þessi árangur verði ekki að engu
gerður.“
Stjórnarsamstarfið
Formaður Sjálfstæðisflokksins vék
að samstarfinu við Framsóknar-
flokkinn þegar hann ræddi um það
að borgararnir viðsvegar um land
hefðu gripið til sinna ráða eftir að
starfsmenn Ríkisútvarpsins lokuðu
því og lögðu niður störf. Þorsteinn
sagði um lokun frjálsu útvarpsstöðv-
anna og það hvort vinstri flokkarnir
mundu standa í vegi fyrir skjótri af-
greiðslu á frumvarpi um afnám
einkaréttar Rikisútvarpsins:
„Ýmsir kunna að spyrja hvort
samstarfsflokkur okkar hafi sýnt
þau heilindi í máli þessu sem unnt er
að ætlast til. Það má draga í efa.
Þegar flokksráðið samþykkti aðild
Sjálfstæðisflokksins að rikisstjórn-
inni kom fram nokkur andstaða við
samstarf við Framsóknarflokkinn.
Auðvitað er það svo að við tökum
aldrei upp samstarf við andstöðu-
flokka okkar með þeim hætti að allir
verði ánægðir. Við verðum að meta
aðstæður í hverju falli og aðstöðu