Morgunblaðið - 26.10.1984, Síða 31

30
— Þú ert þó ekki í rokkinu leng-
ur?
— Nei, þá var ég kominn í
menntaskóla og farinn að leggja
drög aö því að verða skólaskáld. Ég
var í litterer klíku og þá þokaðist
Elvis úr forgrunninum. Áhugamál
mín beindust aö prósanum og ídólin
þá voru Joyce, Beckett, Kafka og
Lewis Carroll. Undir áhrifum frá
þeim samdi ég sögur í skólablaðiö
og fékk fyrir þær afskaplega vonda
krítík.
Elvis var farinn í herinn og kom úr
honum breyttur maöur, poppiö allt
oröiö frekar slepjulegt. Þaö er ekki
fyrr en '65—'66 aö rokkið grípur
mig verulega á ný, þá voru þaö aö-
allega Bítlarnir, Stones og Dylan. Ég
fatta aö þetta er komiö aftur, þetta
sem ég var upptekinn af ellefu til tólf
ára. Þá sé ég að lúserinn þarf ekkert
aö skrifa smásögur, hann gerir lög
og texta. Er rokkstjarna.
— Þetta sem þú ferð þé að
semja, er það ekki miklu frekar
skáldskapur en daegurvísur. Komu
ekki inní þessa texta litterer intr-
essur sem iitið tiökuðust í poppinu
þé?
— Ja, litterer intressurnar gægj-
ast kannski viöa inn, en kannski
aöallega hjá Dylan. Þaö er aö segja:
mýtu veröld tuttugustu aldarinnar.
Mýtólógían, þar sem allt er mögu-
legt. í gamla daga mátti ekki blanda
mýtunum saman, grískar goösagnir
máttu ekki hrærast saman viö
rómverskar, og allra síst viö þjóö-
legar sauöskinnsmýtur. A 20. öld-
inni koma upp aöferðir aö demba
öllu saman, forn-grísk minni komu
inní nútímaveruleikann; Ódysseifur
var kominn meö kókflösku. Jú, þaö
er satt, verandi í smásögunum þá
veröa textarnir hjá mér dáldiö heví
og litterer. Þaö á nú einkum viö um
„Jason og gullna reifiö" (birtist í
TMM ’69). Þetta var ólíkt því sem
veriö var aö gera í íslensku poppi,
en þaö hefur kannski veriö mitt
handíkapp í raun og veru. Aö gera
þá svona heví. Bara einhver bækl-
un.
— Sagði okki einhver nýverið
að þínir textar væru „alltof góðir“?
— Þaö er víst. Hvað sem átt er
viö meö því. En i raun og veru þá
var maöur á höttunum eftir þessum
þriggja mínútna rokktexta, svona
eins og „Spáöu í mig“, þar sem
myndirnar eru mjög einfaldar og
ekkert til aö þvælast fyrir.
— „Jason og gullna reifið" er
kvæði um samtímaviðburöi sem
þú tengir þessari forn-grísku sögn
um Jason. Þú hefur þé veriö að
lesa goðsagnir og klassískan litt-
eratúr?
— Nei, engan veginn. Ég sá einu
sinni fimmta klassa bíómynd amer-
iska, sem hét Jason og gullna reifiö
og fjallar um þessa ferö. Alveg
hræöileg bíómynd! En hún var voöa
fyndin, þaö voru svona skrímsli sem
voru svo illa tilbúin aö þaö var alveg
brjálæðislegt.
— Maður hafði aéð skáldiö fyrir
sér naga blýantinn oní haug af
fornum skræöum ...
— Hahaha, nei, þetta var í
Stjörnubíói held ég.
— Ýmsir menn hafa þóst sjé að
afstaöan í þtnum kveöskap til yrk-
isefnanna, t.d. lífsins i Reykjavík,
sé afstaða utangarösmannsins.
Þetta kemur m.a. fram í héskólarit-
gerð sem Skafti Halldórsson skrif-
aði um þig fyrir 7—8 érum. (Birtist
aö hluta í tímaritinu „Svart é hvftu“
1978.)
— Líklega var jjetta svona alveg
frá upphafi ... Ég held aö alveg frá
því ég byrjaöi aö drekka brennivín
hafi hugmyndir mínar um sjálfan
mig fariö aö þróast í átt til rónans
og betlarans, sem hefur ekkert
respektabiliti aö verja. En þegar
Skafti er aö viöra þessa hugmynd,
þá fannst mér þetta mjög ósvífiö hjá
honum. Bara tóm þvæla. En núna
átta ég mig á því aö þetta er alveg
rétt hjá honum. Ég var í þessari
rullu; en ég held þaö hafi veriö
ómeövitað. Var samt alltaf aö telja
mér trú um aö þetta væri meövitaö,
ég heföi þetta bara sem gervi. En
þetta skýtur alls staöar upp kollin-
um í þvi sem ég er aö gera, án þess
óg sé aö taka á mig neitt gervi.
— Fellur þetta ekki líka inní
þessa rómantísku mýtu um skéld-
ið?
— Þaö gerir þaö. Þetta er „The
happy hobo.“ Eiginlega Chaplinska
útgáfan.
— Hvernig eóa hvenær ferðu að
lenda í þessari rullu?
— Ég vann í Landsbankanum
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. OKTÓBER 1984
Laugavegi 77 alveg þangaö til mér
var gefinn kostur á aö segja upp, í
ársbyrjun 1970. Ég geröist regluleg
amfetamínæta '69, bjóst viö aö þaö
myndi auövelda mér textageröina.
Og, jú, þaö auöveldaöi hana svona
til aö byrja meö, en svo fór ég aö
éta svo mikið af þessu aö ég var
bara í einhverri spes veröld. Ein-
hversstaöar far away. Og undir
þessum amfetamínáhrlfum urðu
textarnir fyrst aiger þvæla.
— Hvaða textar eru þetta?
— „Eyjólfur bóndi" ...
— Sem er nú engin þvæla.
— Nei, þaö er þá líklega þaö
eina. „Mannúöarmálfræöi“ líka. Æ,
ég man þetta ekki. Maöur var
stanslaust aö, en svo voru ekki
nema örfáir textar bitastæöir. Jú, ég
gaf út eina Ijóöabók í desember '68,
svo var ég aðeins aö troöa upp meö
gítarinn, i Norræna húsinu, og
eitthvaö hjá Fylkingunni.
— Var þetta ekki tvöföld tilvera,
annarsvegar í kvæðum, amfeta-
anum nema bara til málamynda
fyrstu mánuöina.
Svo tróö ég upp á fyrsta des.
-fagnaöi þarna úti, meö gítarinn, og
þá kom upp þessi hugmynd aö gefa
út plötu. Fyrsta platan var svo hljóö-
rituö og unnin þarna úti. Og svo
kem ég heim eftir áriö, meö plötuna.
Aö öðru leyti geröi óg ekkert útí
Noregi. Vann sem næturvöröur eftir
aö ég hætti í skólanum. Ég kom mér
ekki upp neinum amfetamínsam-
böndum þarna úti, en drakk þeim
mun meira. Samdi ekki einn einasta
texta. Geröi tvö lög, þaö voru nú öll
ósköpin.
— Þegar þú komst til fslands,
dastu þé fljótlega inní þetta, að
vera hélfgildings utangarðsmað-
ur?
— Þegar ég kom til landsins
byrjaöi ég fljótlega aö vinna niörá
eyri og var eiginlega ekki neinn
utangarösmaöur. Hinsvegar þóttist
ég draga þann lærdóm af Noregs-
dvölinni að þaö væri ekki hægt aö
koma út, þé eru þaö líklega text-
arnir sem vekja allra mesta at-
hygli, ýmist hneykslun eða hrifn-
ingu. Þú ert búinn að nefna að þú
sért undir éhrifum fré ýmsum
rokkurum, en hverjir voru helstu
lýrísku éhrifavaldarnir? Maður hef-
ur séð þig vitna til dæmis f
Steingrím Thorsteinsson. Hvað var
það í Ijóölistinni sem hreif þig
mest?
Ja, Hallgrímur Pétursson held ég.
Mór fannst hann vera svo sniöugur
aö búa til texta. Til dæmis oröalagið
hjá Hallgrími. Svo er þaö auövitaö
Kvæöakverið (Kiljan). Ég veit nú
ekki hvernig þessi áhrif koma beint
inní... Steingrímur Thorsteinsson?
Mér fannst hann fyrst og fremst
hallærislegur. Og Davíö Stefánsson.
Þaö sem manni finnst hallærislegt
hefur kannski oft meiri og lúmskari
áhrif, því maöur fær þaö á heilann.
„Paradísarfuglinn“ er til aö mynda
bara umsnúningur á kvæði eftir
Davíö. Á sama hátt breytti óg texta
söng. Um margt af minum kveöskap
gildir líka þaö sama og í dægurlaga-
textum, þú ert aö raða aaman orö-
um. Oröin hafa hljóm, þau merkja
eitthvaö ein sér og kannski innbyrð-
is, en aöallega raöast þau saman til
aö falla inní melódíuna. Þetta gildir
um einhvern fullkomnasta popp-
texta allra tíma, „Long tall Sally“,
sem erfitt væri aö skýra rasjónelt
eftir merkingu oröanna. Eins er þaö
stundum hjá mér: „Viö skálum í
vodka og veöjum á bláan/ og vinn-
um hrærivél þegar þaö sekkur sker-
ið.“ Kannski líka þessvegna vil óg
ekki aö þaö sé litiö á þetta sem Ijóö.
— En þú stuðlar alltaf...
— Já, en þaö er bara hljóöeffekt.
Ég meina, maður hefur þarna mjög
sniöuga effekta, stuöla, höfuöstafi,
og líka rím, og allt leggur þetta líka
sitt af mörkum þegar maöur flytur
efniö. Svo er líka auöveldara aö
muna_það.
— I smásögunum sem birst
hafa eftir þig ertu að gera fram-
Ég meina, ég hef ekkert á móti
venjulegu borgaralegu lífi núna, og
ég veit ekki hvort ég hef haft í raun
og veru nokkuö á móti því annaö en
þaö aö ég treysti mér ekki til aö
meika þaö. Þar er kannski aöal
punkturinn.
míni og Fylkingunni, og hinsvegar
prúður bankamaöur?
— Ég geri ráö fyrir því aö utan
frá séö hafi ég ekki veriö neitt sér-
lega prúður bankamaöur.
— Hvernig kom nafnið Megas
til?
— Þaö kom fyrst þegar ég birti
smásöguna „Einsog kirkja" (í tíma-
ritinu Núkynslóö, '68). Þá notaöi ég
þaö sem dulnefni, ég var í feluleikj-
um og vildi ekki aö þaö kæmist upp
í bankanum hvaö maöur væri aö
gera í frítímanum. En svo flettu
minnir mig tvö blöö ofan af því hver
væri undir þessu dulnefni, og þeir
voru eitthvaö aö bera mér þetta á
brýn, piltarnir í bankanum. En ég
bar þaö af mér. Þeir sögöu þá aö
þeim heföi líka fundist þetta ótrú-
legt.
En ég veit eiginlega ekki hvað ég
hræddist. Ég var bara aö búa til
einhverja grýlu, aö bankamennirnir
mættu ekki vita af þessu hobbíí. Ég
sé eftirá aö þetta skipti ekki nokkru
máli. Tómt rugl. Maöur var bara aö
gera sig mikilvægan.
— Hefurðu eitthvað notað
reynsluna úr bankanum í textana?
— Ja, nei, ekki beint. Þaö gæg-
ist kannski inn á einstöku staö ...
— „Lægst settustu fulltrúanna
aumust undirtylla ... “ ?
— Jú einmitt. Þá var ég aö yrkja
um sjálfan mig. Svipaö er í nokkrum
smásögum. Og sjálfsmatiö, viö þaö
aö vera bankaklerkur, er mjög lágt
greinilega. Ég gef mér mjög lélegar
einkunnir sem mannlegri veru, ver-
andi i þessu djobbi. Mjög hrokafullt,
skáldiö er greinilega aö pútta niöur
bankaklerkinn.
— Og það hefur kannski leitað á
þig þessi tilfinning, snillingurinn
hlekkjaöur í svona helgráu starfi.
— Ætli mór hafi ekkl sviöiö þaö
mest aö vera bara aumust undir-
tylla, ég veit ekki. Ég veit ekki lengur
hvaö kýnískt spíttfrík hugsar á flug-
inu.
— Hvað gerðiröu eftir aö þú
hættir í bankanum?
— Þá bara hræröist ég í minni
veröld. Þar til 1971 aö óg flutti út tll
Ósló. Konan mín fyrrverandi var aö
fullnema sig í sérkennslu, og svo átti
aö heita aö ég ætlaöi líka aö fara aö
læra. En óg var svo ekkert í háskól-
vinna neitt i þessum málum nema
með því aö óta amfetamín. Svo ég
fór fljótlega út í aö éta þaö eftir aö
heim kom. Til aö byrja með reyndar
ekki af eins mikilli græögi og áöur,
en nóg samt. Og mér vannst helvíti
vel fyrsta áriö hér.
Hvaö ég var aö semja? Bara allt
þetta dót sem síöar kom út á plöt-
um. En svo hætti ég aö vinna, strax
um áramótin '72—'73 og þá fór ég
aö þróast dálítiö út í útkantana. Fór
aö loka mig inni og hætta aö taka
þátt í daglegri rútínu og þaö fór eig-
inlega aö byrja sama vitleysan og
áöur en ég fór út. Mér fannst ég
vera aö gera eitthvaö voöa mikið,
en þaö var bara ímyndun. Mestan-
part ímyndun. Þaö hringsnerist bara
eitthvað inní hausnum á mér, á
ofsahraöa.
Sko, ég kem frá Noregi meö eina
plötu. Ókel? Haröur kjarni tekur á
móti henni sem mjög góöum hlut,
en þorri fólks lítur á þetta sem bara
eitthvaö djönk. öndergránd fyrir-
bæri. Jú, ég þrýsti nokkrum eintök-
um af henni inn í plötuverslanir, en
frétti eftirá aö viöa heföi þetta veriö
selt sem algjört drasl. Þetta er
óþverri, ef þú vilt kaupa hann. Og
þá skaltu gera þaö strax, því þetta
kemur aldrei út aftur. Svo strax '73
fer ég aö pæla í þvi aö gefa aftur út,
og úr því veröur tveggja ára stríö.
Ég talaöi viö hvern á fætur öörum,
ég talaöi jafnvel viö einhvern
Bimbó-útgefanda á Noröurlandi,
Tónaútgáfuna, Fálkann, Hljóma,
Svavar Gests. Ég útbjó teip og
baröist. Ég keyröi afskaplega mikiö
á því aö þetta væri þaö eina sem
gert væri á íslandi af viti, en svo fór
ég bara aö veröa dálitiö desperat.
Þaö sögöu allir, jú, þetta er voöa
gott, en þaö vildi enginn gefa þaö
út. Svavar lá á neiinu sínu í tvo mán-
uöi. Var afskaplega jákvæöur, en ég
veit þaö ekki, kannski lagöi hann
ekki i aö gefa þetta út af einhverjum
ástæöum.
Síöan um áramótin '74—'75 hef-
ur samband viö mig hann Ingibergur
Þorkelsson hjá Demant og býöur
mér uppá aö gefa þetta út. Þá haföi
draumurinn ræst. Ég gat fariö aö
moka út úr öllum þeim lager sem ég
var búinn aö koma mér upp. Moka
út úr Ágíasarfjósinu.
— Þegar þessar plötur fara að
eftir Steingrím Thorsteinsson meö
höppum og glöppum og úr því varö
lagiö um kondórinn á síöustu ikar-
usplötu.
En þetta leitaöi mikiö á mig,
þannig aö ég held aö íslenska hefö-
in hafi haft mest áhrif á þaö sem ég
hef verið aö gera. Ég er ægilega
íhaldssamur þannig séö, bæöi í
formi og innihaldi.
— Þú lagðir talsvert uppúr því,
virðist mér, aö það sem þú værir
að semja væri ekki Ijóðlist. Það var
meira að segja tekiö fram á Ijóða-
bókunum þínum að þær væru ekki
Ijóðabækur?
— Já, ég vildi ekki líta á mig sem
Ijóöskáld ... Ég vildi ekki fá neina
krítík á mig frá bókmenntalegum
sjónarhóli. Náttúrlega bara af varn-
arhætti. . Ég ætla einfaldlega ekki
aö láta rakka neitt niöur þaö sem ég
er aö gera, og þá þurrka ég út eitt
kríteríum.
— En hvað um það, þá er þetta
náttúrlega Ijóölist, hvað sem ööru
liöur.
— Þú ræöur hvaö þú kallar þaö,
en sjáöu til aö Ijóölist á þeim tíma,
hún er öll í bókum og ekki flutt. En
ég er aö gera þarna Ijóölist sem er
bara til aö flytja. Enda haföi ég þaö
á tilfinningunni aö margt af því sem
ég var aö gera færi illa á prenti. Aö
lesa textana af textablööunum virk-
ar stundum mjög klunnalegt og
klúöurslegt, þótt þeir gangi upp í
úrstefnulegar formtilraunir... í
prósanum ertu semsagt framúr-
stefnumaður, en afturámóti íhalds-
samur í kvæðagerðinni?
— Þaö sem ég átta mig á núna,
og hef kannski áttaö mig á lengi án
þess aö vilja viöurkenna þaö, þá er
ég allan tímann aö foröast aö lenda
í einhverju prófi sem ég myndi átó-
matískt falla á. Þú sérö til dæmis aö
ég neita aö viöurkenna aö maöur
geti kritíseraö þetta sem skáldskap,
bara af því aö ég ætla ekki aö falla á
því prófi. Ha? Á sama hátt horfi ég á
lífiö utan af einhverjum kanti, bara
af því aö ég ætla ekki aö falla á því
prófi aö vera normal borgari. Maöur
er alltaf aö reyna aö gera sig eitt-
hvert úníkúm sem engar reglur gildi
um. Þá er þaö átómatískt svo aö
þaö sem ég geri er hvorki hægt aö
gera ööruvísi né betur. Ég held aö
jætta í raun og veru markeri mikiö
aðferðirnar sem ég nota. Ég er einn
á mínu sviöi, þaö er enginn sem ég
hef aö keppa viö ... Ég get ekki
oröiö „second" viö neinn.
— Við vorum að spjalla áðan
um bókmenntalega áhrifavalda.
Lastu einhverntíma Sult eftir Ham-
sun?
— Já, og mér fannst þaö æöis-
lega góö bók. Enda átti líf mitt um
tima nokkuö skylt viö hana.
Heimilishagirnir eru þannig aö ég
er í hjónaband! fram til ársloka '75,
og þar er ég löngu búinn aö skáka