Morgunblaðið - 09.01.1985, Síða 36

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. JANÚAR 1985
Ragnheiður Einars-
dóttir — Minning
Fædd 30. júlí 1908
Dáin 26. desember 1984
Við andlát og útför Ragnheiðar
Einarsdóttur, móðursystur minn-
ar, vakna í vitund margar minn-
ingar frá sextíu ára kynnum, en
flestar svo persónubundnar, að
ekki eru til að tíunda.
Ragnheiður, sem ávallt var köll-
uð Dalla, var lengst með föður sín-
um af miðkonubörnum hans. Hún
„fæddist í Reykjavík 30. júlí 1908.
Móðir hennar var Ólafía, dóttir
Sigurlínu Jóhannesdóttur og Jóns
Jónssonar, sem bjuggu í Tungu í
Fróðárhreppi, bæði snæfellskra
ætta. En Einar, faðir Ragnheiðar,
var sonur Þorkels Eyjólfssonar,
prests á Staðarstað, og Ragnheið-
ar Pálsdóttur, konu hans. ólafía,
móðir Ragnheiðar, giftist aftur, og
var maður hennar Ásgeir Daní-
elsson. Á skólaárum mínum í
Reykjavík átti ég þar góðu að
mæta eins og ég væri sonur þeirra,
heimilið glaðvært og gestrisið.
Síðar fluttu þau til Keflavíkur,
þar sem Ásgeir gerðist hafnar-
stjóri. Þótt Ragnheiður fylgdi föð-
vur sínum var samband hennar við
móður sína mjög náið og innilegt.
ólafía lést 1959 og Ásgeir tveim
árum fyrr, en dóttir þeirra er Ing-
unn, kona Valdimars Jóhannsson-
ar bókaútgefanda.
Æskuár sín í Reykjavik mundi
Ragnheiður best frá veru sinni f
þinghúsinu, en faðir hennar var
þá skrifstofustjóri Alþingis og
hafði þar húsnæði. Á sumrum var
hún fyrst á Álftanesi á Mýrum hjá
Mörtu og Haraldi frænda sinum
og síðar hjá Kristrúnu og Jóni í
*'"‘ilausthúsum í Eyjahreppi. Varð
hún mjög elsk að fólki á báðum
þessum bæjum.
Haustið 1922 hóf Ragnheiöur
nám I Menntaskólanum, en var
þar aðeins einn vetur, því að faðir
hennar varð vegna heilsubrests að
láta af störfum við Alþingi og
fluttist þá með fjölskyldu sína til
Hafnarfjarðar. Næstu tvo vetur
var Ragnheiður í Flensborgar-
skóla og lauk prófi þaðan vorið
1925. Þá hittumst við fyrst, hún
nýbyrjuð að starfa í bakaríi Garð-
ars Flygenrings. Vafalaust hefði
hún kosið að lengja nám sitt, en
ekki beiö það boða, þar sem hún
taldi sér skylt að létta undir með
heimili föður síns og stjúpu, sem
barðist í bökkum.
Stjúpa Ragnheiðar, seinasta
kona Einars, var Ólafía, dóttir
hjónanna í Hörgsholti i Hruna-
mannahreppi, Katrínar Bjarna-
dóttur og Guðmundar Jónssonar.
Ómegð hlóðst á ólafíu og Einar
eftir að þau fluttust til Hafnar-
fjarðar, en hún lést af barnsförum
9. október 1929. Eftir lát hennar
hélt Ragnheiður heimili með föður
sínum um tveggja ára skeið, en
það var þá leyst upp, og fluttust
þau feðgin til Reykjavikur og
börnunum þá, sumum fyrr, fengin
samastaður hjá skyldfólki og vin-
um.
Af alsystkinum Ragnheiðar lifir
Ragnheiður Þorkatla, búsett í
Reykjavik, en látin eru Hrefna og
Hrafnkell. En börn Ólafíu og Ein-
ars, hálfsystkini Ragnheiðar, eru:
Arnkell Jónas vegaeftirlitsmaður,
Áskell, framkvæmdastjóri Fjórð-
ungssambands Norðlendinga,
ólafía, dr. og lektor í sagnfræði
við Hafnarháskóla, Björg, rithöf-
undur, Hrafnkatla, bankafulltrúi,
látin fyrir tveimur árum, og dr.
Þorkell, prófessor við Háskóla fs-
lands, en hann er kjörsonur Berg-
þóru Júliusdóttur og Jóhannesar
Jónssonar, sem lengi var gjaldkeri
hjá Eimskip.
Vetur mina þrjá í Flensborg-
arskóla urðu tiðar komur minar á
heimili Ólafíu og Einars, mátti
heita að ég væri þar heimagangur,
þótt ég hefði allt mitt i heimavist
skólans. Ólafía Guðmundsdóttir
er með minnisstæöustu konum,
sem ég hef kynnst. Hún var i öll-
um háttum sinum aðlaðandi,
skarpgreind og góðhjörtuð, kunni
að bera með reisn mótlæti og lítil
efni. Ragnheiði þótti afar vænt
um stjúpu sína og sveið vafalaust
hversu jafn höfðinglynd og gjaf-
mild kona mátti búa við þröngan
hag.
Kynni min af Einari afa urðu þá
og síðar mjög náin og hjá honum
lærði ég meira en nokkrum manni
öðrum. Hann bjó lengi blindur við
veila heilsu, mörg seinustu árin á
Elliheimilinu Grund, þar sem
hann dó 27. júni 1945.
Áður en Ragnheiður flutti úr
Hafnarfirði var hún byrjuð að
vinna hjá Landsimanum og hélt
því áfram eftir að hún fluttist til
Reykjavíkur, eða þangað til hún
giftist Sveini Jónssyni 9. júni 1937.
Hann var sonur Sigurveigar Guð-
mundsdóttur í Ánanaustum og
Jóns Einars Jónssonar prentara
frá Vesturkoti i Leiru. Sveinn og
Jóhannes, kjörfaðir Þorkels, voru
bræður. Sveinn var lengi fram-
kvæmdastjóri Miðness hf. í Sand-
gerði, ásamt ólafi Jónssyni sam-
eignarmanni sínum. Þeir voru
miklir dugnaðar- og fram-
kvæmdamenn, sýnt um rekstur
sinna fyrirtækja og nutu mikils
trausts, enda komust þeir í álnir.
Þar sem Sveinn þurfti að vera
mikið í Sandgerði var Ragnheiður
þar oft langdvölum með honum,
þótt þau hefðu heimili sitt í
Reykjavík. Þau eignuðust tvær
dætur, Sigurveigu, sem gift er
Pálmari Ólasyni arkitekt og eiga
þrjú börn, og ólafíu sem gift er
Jóni Jóhannssyni skrifstofumanni
og eru tvö börn þeirra.
Sveinn lést 15. október 1966 og
Ragnheiður 26. desember síðast-
liðinn, bæði eftir langvarandi
veikindi. Útför hennar verður
gjörð í dag frá Dómkirkjunni.
Þótt við Ragnheiður værum
nánast sem systkini meðan við
vorum saman í Hafnarfirði, enda
lítið miseldri á okkur, uröu stop-
ulli samverustundirnar eftir að
við vorum bæði orðin Reykvík-
ingar. Einkum hittumst við í
heimsóknum á Elliheimilinu, og
við bar, að ég heilsaði upp á þau
hjón á Grenimelnum og hana eftir
að hún fluttist í Garðabæ. Móð-
ursystir mín, hún Dalla, lét ekki
veraldargengið hagga geðró sinni,
löngum sama framkoman og fyrir
sextíu árum, gæska í sinnislaginu,
krydduð góðlátlegri kímni, þegar
við átti.
Veri hún kært kvödd.
Lúðvík Kristjánsson
Að morgni annars dags jóla lést
Ragnheiður Einarsdóttir, hálf-
systir mín. Við vorum samfeðra.
Foreldrar hennar voru Einar
Þorkelsson skrifstofustjóri Al-
þingis og kona hans Ólafía Jóns-
dóttir. Hún var yngst barna þeirra
Einars og Ólafíu Jónsdóttur. For-
eldrar Ragnheiðar slitu samvist-
um og fylgdi hún föður sínum,
þegar hann giftist á ný ólafíu
Guðmundsdóttur, sem var stjúp-
móðir Ragnheiðar, en móðir okkar
yngri hálfsystkinanna.
Ragnheiður bar nafn ömmu
sinnar, Ragnheiðar Pálsdóttur,
móður föður okkar. Hún var ætíð
nefnd Dalla i hópi ættingja og
vina. Dalla var mjög hugþekk föð-
ur okkar og stóð honum nær en
nokkurt hinna barna hans, er
komust til langra lífdaga.
Hún var stóra systir okkar
yngri systkinanna á Linnetstíg 2 í
Hafnarfirði, en þar áttum við
heima í frumbernsku okkar. Með
henni og móður okkar tókust
miklir kærleikar. Þær bundust
sterkum kærleiks- og vináttu-
böndum.
Ung að árum tók hún miklu
ástfóstri við þetta nýja heimili
sitt. Dalla stóð sem styrk stoð við
hlið foreldra okkar til að annast
stækkandi heimili. Við fráfall
móður okkar síðsumars 1929,
reyndi mjög á hana við hlið föður
okkar við að leysa upp heimilið og
koma okkur systkinunum í fóstur.
Þetta tók langan tíma og reyndi
mjög á Dellu. Þá sýndi hún að hún
bjó yfir kjarki, þrautseigju og
þolgæði til að mæta misviðrum og
áföllum mannlegs lífs.
Dalla bjó yfir ríkri ábyrgðartil-
finningu. Hún mótaðist mjög af
stjúpmóður sinni, lífsviðhorfum
og þeirri mannúðarhugsjón, sem
Ólafía Guðmundsdóttir stjúpmóð-
ir hennar tileinkaði sér á þroska-
árum sínum. Æðruleysi og kalt
mat á hverju sem gekk, og raun-
sæi til að leita réttra lausna á því,
sem kallaði að hverju sinni.
Dalla taldi sig hafa skyldum að
gegna við stjúpmóður sína og
bömin hennar. Þessi tengsl héld-
ust um langa tíð, þrátt fyrir að
móðan mikla skildi þær að. Hún
var áfram stóra veitandi systirin
sem ætíð mundi eftir litlu systkin-
unum, sem voru í fóstri í mörgum
áttum. Dalla var sameinandi
máttur sem minnti litlu glókoll-
ana á að þau voru systkinahópur,
þótt þau tengdust öðrum fjöl-
skyldum eða teldust til þeirra.
Eftir að hún setti á stofn sitt
eigið heimili með manni sinum,
Sveini Jónssyni útgerðarmanni,
fyrst á Víðimel og síðan til fram-
búðar á Grenimel 1 í Reykjavík,
var hús hennar skjól okkar og
samverustaður fjölskyldunnar. Á
heimili sínu bjó Dalla til ný
tengsl, bæði innbyrðis á milli
okkar yngstu systkinanna og á
milli sinna eigin alsystkina og
ekki síst við elsta hálfsystkina-
hópinn fyrir vestan. Hápunktur
þessa starfs var þegar Dalla og
aðrir góðir menn stuðluðu að ætt-
armóti Einars Þorkelssonar á
hundrað ára afmæli hans. í vax-
andi mæli rækti Dalla frændsem-
istengsl við hina yngri kynslóð
frændliðsins og minnti á það að
við vorum fjölskylda af sameigin-
legum ættstofni.
Minning föður okkar var Döllu
kær. Faðir hennar var hin karl-
mannlega ímynd, sem heillaði
hana. Samband föður og dóttur
var eins og best verður á kosið.
Minningin náði út yfir gröf og
dauða.
Hún hafði staðið við hlið föður
síns á breytilegum tima í ævi
hans. Þau voru fljótt á litið mjög
ólík, en í rauninni samrýnd. Dalla
hafði til að bera það hlýja þel og
aðlaðandi viðmót á hverju sem
gekk, sem faðir okkar mat mikils.
Þetta var honum mikilvægt,
manni sem bjó yfir viðkvæmri
lund. Þessara kosta naut hann síð-
ustu æviárin, þá er hann var orð-
inn sjónvana. Dalla dóttir hans
var þá hið sjáandi auga hans um
marga daglega umsýslu, sem hún
leysti af hendi hlýlega og með
þeirri natni sem einkenndi hana.
Ég var á fyrsta aldursári þegar
við fluttum til Hafnarfjarðar, eft-
ir að faðir okkar sagði lausri stöðu
sinni sakir heilsubrests. Á þessu
aldursári veiktist ég af svæsinni
lungnabólgu, sem næstum hafði
leitt mig til dauða. Við orð var
haft að þáverandi bæjarhjúkrun-
arkona í Hafnarfirði, sem var
fyrri kona Sigurðar Einarssonar
dósents, hefði látið sér sérlega
annt um mig, og þeir sem gerst
þekkja telja hana lifgjafa minn.
Sagt er að þær þrjár, stóra systir
mín, móðir mín og bæjarhjúkrun-
arkonan hafi setið við vöggu mína
og beðið þess er verða vildi. Eftir
eitt langt hitakast með óreglu-
legum andardrætti, heyrðust
hærri tóntegundir sem táknuðu að
drengurinn var úr helju heimtur.
Eins og gefur að skilja var heilsan
viðkvæm fyrstu misserin. Það
kom í hlut stóru systur aö hlúa að
mér. Þegar ég gerðist borubrattari
fór Dalla með mig uppáklæddan á
sunnudögum til vinkvenna sinna í
Gerðinu. Hún setti metnað sinn í
að styðja veikburða bróður sinn
fyrstu sporin. Allar götur síðan
hefur hún talið sig varða lífshlaup
mitt, og ætíð verið til staðar hafi
borið skugga á gæfu mína eða
hallað á heilsu mína.
Eftir að ég fór í fóstur til móð-
urfrænda minna á Brúsastöðum
mundi hún eftir mér og sendi mér
gjafir. Þegar ég kom til Reykja-
víkur fékk ég að sjá símstöðina
þar sem hún vann. Hún sýndi
samstarfsfólkinu mig og var jafn
hreykin af bróður sfnum og áður í
Gerðinu.
Það er galli á okkur frændfólki
að okkur er ekki sýnt um að hirða
um dagleg tengsl hvort við annað.
óvænt tók Dalla sér ferð umhverf-
is landið. Hún kom til okkar Ás-
laugar á Akureyri og síðan hitti
hún Steinunni dóttur mfna á
Húsavík. Þetta var mikil upplifun
og endurnýjun gamalla systkina-
tengsla. Yngsta fólkið fylgdist
betur með genginni tíð en áður,
því að hún varpaði ljósi á ætt og
uppruna.
Svo bar við eitt haustið fyrir fá-
einum árum að ég var kallaður til
meðferðar á Landspítalanum. Þá
hófust kynnin á ný. Dalla heim-
sótti mig á spítalann og ég heim-
sótti hana f Garðabæinn. Þá fann
ég hvern ég átti að og hve sterk
tengsl voru á milli okkar. Síðan
hefur bilið á milli okkar horfið,
þrátt fyrir að vegalengdir séu á
milli landshluta, sem gera mark-
vissar heimsóknir ekki mögulegar.
Með Döllu systur okkar er lokið
tímabili í sögu okkar ættfólks þvf
að hún gegndi lykilhlutverki í að
sameina okkur f eina stórfjöl-
skyldu. Við eigum henni það að
þakka, að við erum meðvituð um
rætur okkar og þann jarðveg sem
við erum vaxin úr, sem okkur er
skylt að rækta og bæta í framandi
tíð.
Ég votta dætrum Döllu, Sigur-
veigu og Ólafíu, og þeirra fólki
dýpstu samúð. Veri Dalla systir
sæl, hennar Dessi.
Áskell Einarsson
Aðfaranótt annars jóladags sl.
lést á Sólvangi í Hafnarfirði
æskuvinkona okkar frú Ragnheið-
ur Einarsdóttir, eða Dalla eins og
hún var oftast kölluð, á sjötugasta
og sjöunda aldursári.
Vinátta okkar stóð f rúma hálfa
öld, allt frá æskuárum. öll þessi
ár höfum við haldið hópinn, spil-
uðum bridge, oftast vikulega og
vorum lengst af fimm, þar til Guð-
rún ögmundsdóttir lést sviplega
fyrir rúmum sjö árum. Nú þegar
leiðir skilja er okkur efst f huga
þakklæti fyrir órofa vináttu.
Margar minningar leita á hugann
þegar litið er yfir farinn veg.
Óteljandi eru samverustundirnar
á heimilum okkar til skiptis við
hin ýmsu tækifæri og alltaf var
það tilhlökkunarefni að hittast,
ekki síst á glæsilegu heimili Döllu,
sem var einstaklega mikil hús-
móðir.
Eiginmaður hennar, Sveinn
Jónsson útgerðarmaður, oftast
kenndur við Sandgerði, lést fyrir
aldur fram í október 1966, örfáum
dögum fyrir fimmtugasta og ní-
unda aldursárið. Sveinn átti við
erfiðan sjúkdóm að strfða og
mæddi það mikið á Döllu, en dæt-
urnar, Sigurveig og Ólaffa, ásamt
eiginmönnum voru henni styrkur
og stoð sem og endranær. Dalla
bjó áfram nokkur ár f sinni stóru
íbúð að Grenimel 1. Minnkaði hún
þá við sig og flutti i sambýli við
Sigurveigu dóttur sfna og mann
hennar, Pálmar ólason arkitekt,
að Sunnuflöt 2 f Garðabæ. Bjó hún
þar f skjóli barna sinna þar til
fyrir fáum mánuðum, að hún var
flutt sjúk á sjúkrahúsið f Hafnar-
firði og síðan á Sólvang, þar sem
hún sofnaði svefninum væra að-
faranótt annars jóladags sl.
Með þessum línum kveðjum við
elskulega vinkonu okkar um leið
og við minnumst langrar vegferð-
ar sem aldrei bar skugga á. Við
minnumst ferða um Borgarfjörð,
Snæfellsnes og viðar innanlands,
ógleymanlegrar ferðar til Grikk-
lands vorið 1977 og svo mætti
lengi telja.
Guð blessi vinkonu okkar og
leiði á nýrri vegferð.
Ásta, Begga og Bubba.
Þann 26. desember sl. andaðist á
Sólvangi f Hafnarfirði Ragnheiður
Einarsdóttir, Sunnuflöt 2 i Garða-
bæ.
Ragnheiður var móðursystir
konu minnar, dóttir Einars Þor-
kelssonar skrifstofustjóra Alþing-
is og rithöfundar og konu hans
ólafíu Jónsdóttur. Ættir Ragn-
heiðar ætla ég mér ekki að rekja
hér, enda eiga þessar lfnur ekki að
vera nein æviminning, heldur
sýnilegur vottur þess, að allt hið
góða er við hjónin nutum af henn-
ar hálfu er geymt en ekki gleymt,
og ber að líta á þessi orð fyrst og
fremst sem þakkarkveðju.
Vegna skyldleika konu minnar
og Ragnheiðar kynntist ég henni
og manni hennar, Sveini Jónssyni,
sem var vinsæll og gáfaður at-
hafnamaður. Var hann löngum
kenndur við Sandgerði, þar sem
hann rak umfangsmikinn atvinnu-
rekstur.
Var mér, nýgræðingnum í fjöl-
skyldunni, tekið tveim höndum og
á þeirra heimili vorum við ætíð
velkomin, enda rfkti þar jafnan
reisn og rausn.
Umhyggja fyrir skyldmennum
og vinum var ríkur þáttur f eðli
Ragnheiöar, og munu fleiri hafa
notið góðvildar hennar en nokkur
vissi, og ekki latti eiginmaður
Birting afmœlis- og
minningargreina
ATHYGLI skal vakin á því, að afmælis- og minn-
ingargreinar verða að berast blaðinu með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í mið-
vikudagsblaði, að berast í síðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með greinar aðra daga. í minn-
ingargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður. Þess
skal einnig getið, af marggefnu tilefni, að frumort
ljóð um hinn látna eru ekki birt á minningarorðasíð-
um Morgunblaðsins. Handrit þurfa að vera vélrituð
og með góðu línubili.