Morgunblaðið - 12.01.1985, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. JANÚAR 1985
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
270. þáttur
Vegna fyrirspurna fyrr og
síðar þykir umsjónarmanni
rétt að birta hér gildandi lög
um íslensk mannanöfn. Þau
eru nokkuð komin til ára
sinna, frá 27. júní 1925, og
hljóða svo:
„1. grein. Hver maður skal
heita einu íslensku nafni eða
tveim og kenna sig til föður,
móður eða kjörföður og jafnan
rita nafn og kenningarnafn
með sama hætti alla ævi.
2. grein. Ættarnafn má eng-
inn taka sér hér eftir.
3. grein. Þeir íslenskir þegn-
ar og niðjar þeirra, sem bera
ættarnöfn, sem eldri eru en frá
þeim tima, er lög nr. 41 10. nóv.
1913 komu í gildi, mega halda
þeim, enda hafi þau ættarnöfn,
sem yngri eru en frá síðast-
liðnum aldamótum, verið tekin
upp með löglegri heimild, sbr.
9. gr. þeirra laga. Sama er og
um þá erlenda menn, er til
landsins flytjast.
Þeir íslenskir þegnar og börn
þeirra, sem nú bera ættarnöfn,
sem upp eru tekin síðan lög nr.
41 1913 komu í gildi, mega
halda þeim alla ævi. Konur
þeirra manna, sem rétt hafa
til þess að bera ættarnöfn,
mega nefna sig ættarnafni
manns síns.
4. grein. Ekki mega menn
bera önnur nöfn en þau, sem
rétt eru að lögum íslenskrar
tungu. Prestar skulu hafa eft-
irlit með, að þessum ákvæðum
sé fylgt. Rísi ágreiningur um
nafn, sker heimspekideild há-
skólans úr.
5. grein. Nú hefir maður
hlotið óþjóðlegt, klaufalegt eða
erlent nafn áður en lög þessi
voru sett, og getur hann þá
breytt nafni með leyfi kon-
ungs.
6. grein. Stjórnarráð gefur út
skrá, eftir tillögum heimspeki-
deildar háskólans, yfir þau
mannanöfn, er nú eru uppi, en
bönnuð skuli samkvæmt lög-
um þessum. Skrá þessi skal
send öllum prestum landsins.
Skráin skal gefin út á hverjum
10 ára fresti, að lokinni útgáfu
hins almenna manntals.
7. grein. Brot gegn ákvæðum
þessara laga varða sektum.
Með mál út af lögum þessum
skal farið að hætti opinberra
mála.“
★
Margt er athyglisvert í lög-
um þessum. Er fyrst að geta
þeirrar hugarfarsbreytingar
sem orðin er frá 1913, þegar
menn höfðu beinlínis verið
hvattir til þess að taka sér
ættarnöfn. Hafði stjórnskipuð
nefnd látið frá sér leiðbein-
ingar til almennings um gerð
ættarnafna. Voru að fyrirlagi
hennar búin til nöfn einsog
Blandon, Brekkan og Gilfer. En
1925 eru ný ættarnöfn sem
sagt bönnuð, og stendur það
bann enn.
Þá er ljóst af lögum þessum
að ekki má skíra börn fleiri
nöfnum en tveimur. En þetta
ákvæði hafa foreldrar og
prestar þrásinnis brotið. Svo
langt var einu sinni gengið af-
vega í þessu efni, að mær var
skírð 5 nöfnum, eftir að lögin
voru sett. Hún átti að vísu
danskan föður, en ekki þótti þá
minna duga en 5 drottningar-
nöfn í runu: Alexandrína, Ág-
ústa, María, Viktoría, Filippía.
Málið getur vissulega
vandast, þegar túlka skal það
ákvæði laganna, að nafn skuli
vera rétt að lögum íslenskrar
tungu. Veit umsjónarmaður og
ekki til þess að stjórnarráðið
hafi gefið út þvílíka skrá sem
6. grein laganna gerir ráð
fyrir. Ljóst ætti þó t.d. að vera
brot af því tagi, er sveinar eru
skírðir nöfnum í þolfalli, svo
sem Erling eða Þorberg, í stað-
inn fyrir nefniföllin Erlingur
og Þorbergur. En fleira kemur
til. Nöfn geta að smekk um-
sjónarmanns verið hin óvið-
felldnustu, þótt þau brjóti ekki
framburðar-, stafsetningar-
eða beygingarlög íslenskrar
tungu. Má tilfæra nöfn eins og
Sigurrúnn, Bóletta, Blanka, Eld-
ey, Gotta, Rósin, Stefa og Tal-
híta.
Margs er að gæta í sam-
bandi við nafngiftir. Forn er
sá siður að vilja varðveita
minningu áa sinna með því að
yngja þá upp, eins og það var
kallað, enda mátti blessun
fylgja nafni góðs og göfugs
ættföður, eða góðrar og göf-
ugrar ættmóður. Ræktarsemi
af þessu tagi er fögur og góðra
gjalda verð. En nú þarf að fara
fram með mikilli gát, ef inn í
ættina hafa slæðst skrípisleg
nöfn, sem fara ekki að lögum
móðurmálsins eða misbjóða
almennum smekk, því að enn
ríkari skyldur höfum við gagn-
vart komandi lífi niðja okkar
en horfnu lífi forfeðranna.
Nafngift er ekkert hégómamál.
Ógætilega valið, hjákátlegt
nafn getur orðið þeim, sem það
ber, til ósmárrar og langvar-
andi raunar. Hyggjum að því,
að forfeður okkar, þegar í
forneskju, leituðust við að
velja börnum sínum nöfn, sem
höfðu í sér fólgna góða eigin-
leika, voru fögur að merkingu.
Þetta mættum við taka okkur
til fyrirmyndar og gæta þess
jafnframt að virða lögmál ís-
lenskrar tungu og þjóðernis,
og íslensk landslög. Ef við get-
um allt þetta og jafnframt
haldið við nöfnum ættar okkar
og áa, þá er vel. Margt er fjar-
stæðara en sú forna hugmynd,
að gifta fylgi góðu nafni.
★
Bjarni K. Helgason skrifar
Velvakandabréf síðastliðinn
sunnudag, og eru í því margar
góðar athugasemdir vegna
málfars á rás 2 í ríkisútvarp-
inu. Tekur umsjónarmaður
undir með bréfritara. Eftir-
skrift bréfsins er hins vegar
þannig að umsjónarmann
langar til þess að gera litla at-
hugasemd. Eftirskriftin var
svo:
„P.S. Á mínu heimili skröll-
um við ekki kartöflur, við
skrælum þær.“
Umsjónarmanni finnst á
þessum sagnmyndum bita
munur, en ekki fjár. Honum
þykir óþarft og til lýta að fella
niður sögnina að flysja fyrir
tökusögnina skræla (d.
skrælle) þá sem með hægu
móti breytist í skralla. Hann
gæti sagt: Á mínu heimili
skröllum við hvorki né skræl-
um kartöflur, við flysjum þær.
★
Olga Gunnarsdóttir í Hafn-
arfirði skrifar svofellt bréf:
„Mig langar til að skrifa þér
línu varðandi orðið biskups-
eista. Ég er alin upp í Stranda-
sýslu og í mínum uppvexti
vandist ég þvi að rifist væri
um biskupseistað á sunnudög-
um.
Síðan flyst ég til Akureyrar
og þar er kindalæri á borðum
sem annars staðar á landinu.
Mér verður á orði að biðja um
biskupseistað, en þá verða allir
undrandi á svipinn og ég jafn
undrandi að fólk skilji mig
ekki.
Því spyr ég: Er þetta orð
staðbundið við Strandasýslu
eða þekkist það víðar?“
★
Því er skjótt til að svara, að
orðið biskupseista er ekki
bundið við Strandasýslu. Um-
sjónarmanni er þetta orð vel
kunnugt úr Eyjafirði og hann
hefur haft þetta um tiltekinn
smávöðva á útlimum sauðfjár.
Ekki finn ég dæmi um orðið í
bókum yfir fornmálið, en í
Blöndalsorðabók er það skýrt
svo:
„(paa Faar) Bagtaaens over-
fladiske Böjemuskel." En í
orðabók Menningarsjóðs: „Lít-
ill vöðvi á bóglegg sauðkind-
ar.“ Athyglisvert er að hér er
gert ráð fyrir að biskupseistað
sé á bóg, en bréfritari talar um
kindalæri.
Nú bið ég lesendur liðsinnis.
Hvað er biskupseista í þeirra
málvitund, nákvæmlega?
Hvers vegna er það kallað svo?
Er ekki orðið of „dónalegt" til
þess að búast megi við al-
mennri notkun þess?
Heimilisfang umsjónar-
manns er Grundargerði 1 D á
Akureyri.
r
Matvöruverslun
Góö matvöruverslun (kjörbúö) til sölu. Staösetning
góö. Mikil velta. Tryggt leiguhúsnæöi. Nýlegar innr.
Uppl. aöeins á skrifst. ekki í síma.
Fasteignasalan
EIGNABORG sf.
Hamraborg 5 - 200 Kópavogur - Símar 43466 & 43805
Sölum: Jóhann Hálfdánarson, hs. 72057. Vilhjálmur Einarsson, hs. 41190.
Þórólfur Kristján Beck hrl.
________________________________—J
Fróðleikur og
skemmtun
fyrir háa semlága!
Hafnfirðingar
Hefi frá áramótum tekið viö rekstri málflutningsskrif-
stofu og fasteignasölu minnar aö Austurgötu 10 og
hafiö þar störf á ný.
Árni Gunnlaugsson
hrl.
MhDBOR
Lækjargata 2 (Nýja Bíó-húsinu) 5. hæö.
Símar: 25590 — 21682.
Ath.: Opið virka daga frá kl. 9—21
Laugardaga og sunnudaga frá kl. 12—181
2ja herb. Hamraborg
Dalsel
2ja herb. á 1. hæó. Fremur litil en snot-
ur íb. Verð 1250 þús. Laus strax.
Höfum kaupendur
aö 2ja og 3ja herb. íb. i miðbænum,
vesturbænum og Breiöholti. Mjög góö-
ar greiöslur í boði.
Krummahólar
2ja herb. íb. á 1. haBö. Suöursvalir. Verö
1400 þús.
3ja herb.
Rofabær
Falleg íbúö á 2. hæö. Góöar innrétt-
ingar. Ákv. sala. Verö 1750 þús.
Engihjallí
Stórglæsileg íbúö á 6. hæö. Sérlega
vandaöar innréttingar. íbúö í sérflokkl.
Verö 1850—1900 þús.
Spóahólar
3ja herb. glæsil. ib. á 3. haaö. Sérsmíö-
aðar innréttingar. Suöursvalir. Verö
1750 þús.
Blöndubakki
4ra herb. á 2. hæö. Lagt fyrir þvottavél
á baöí. Góö íbúö. Verö 2.100 þús.
Hátún
3ja herb. kj.íb. meö sérinng. Ný teppi á
gólfum. Stór geymsla í íb. auk
kj.geymslu. 50*/o útb. Verö 1500 þús.
100 fm 3ja herb. ib. á 2. haBÖ. íbúö í
sérflokki. Verö kr. 1900 þús.
4ra herb.
Asparfell
Góö ibúö á 6. hæö. Ákv. sala. Laus
strax. Lyklar á skrlfstofu. Verö 1950—2
míllj.
Kambasel
4ra herb. ný íbúö, ekkl fullfrágengin.
Eldhúsinnr komin. Verö 2,2 millj.
Videoleiga
Til sölu videoleiga I fullum rekslri. Lang-
ur leigutlmi. Góð kjör.
Reyðarkvísl
240 fm raöhús á 2 hæöum ásamt 45 fm
bilsk. Húsiö er aö mestu fullfrágengiö.
Verö 4,7—4,8 millj.
Höfum fjársterka kaup-
endur aö söluturni og
smærri fyrirtækjum.
Fjöldi einbýlishúsa,
radhúsa, sérhæöa auk
smærri eigna é skrá.
Hringiö og leitiö nánari
upplýsinga. Utanbæjar-
tólk athugiö okkar þjón-
ustu.
Lækjargata 2. (Nyja Bíóhúslnu) 5. hæö. Símar: 25590 og 21682.
Sverrir Hermannsson, Guömundur Hauksson.
Brynjólfur Eyvindsson hdl.
SIMAR 21150-21370
S0LUSTJ LARUS Þ VAL0IMARS
L0GM J0H Þ0RÐARS0N HDL
Til sýnis og sölu auk annarra eigna:
í nýja miðbænum
í smíóum 4ra herb. úrvals íbúó i suðurenda á 4. hæö 116,7 fm. Tvennar
svalir. Sérþvottahús. Bílskúr fylgir. Afh. fullbúin undir tréverk og máln.
1. ágúst nk. Nánari uppl. á skrifst.
3ja herb. íbúðir viö:
Hrsunbæ á 2. hsBÓ um 85 fm. Glæsileg. öll eins og ný. Góð samelgn.
Kjarrhólma 4. hæð um 85 fm. Sérþvottahús. Útsýni. Verö kr. 1,6 millj.
Laugaveg 1. hæö um 80 fm. Steinhús. Gæsluvöllur i nágr.
Geitland 1. hæö um 95 fm. Stór og góö. Sérhitav. Sólsvalir.
4ra herb. íbúöir við:
Dvergabakka 2. hæö um 100 fm i suöurenda. Ágæt sameign.
Hraunbæ 1. hæð um 95 fm. Mjög góö sameign, endurnýjuö.
Hraunbæ 2. haBÖ um 100 fm. Mjög góö. Tvennar svalir. Parket. Teppi.
Úrvals íbúð í lyftuhúsi
ofarlega viö Þverprekku Kóp. 5 herP. um 115 fm. Vel skipulögö. Tvenn-
ar svalir. Ágæt sameign. Frábært úfsýni.
Nýleg raöhús viö Hlíðarbyggð
í Garöabæ meö ibúö, innb. bílskúr og góöu vinnuplássi. Tsikn. á skrifsf.
Eitt af vinsælu raðhúsunum
við Unufell ein hæö um 140 fm. Endahús. Vönduó innr. Bílskúrsréttur.
Skipti mögul.
Fjársterkir kaupendur óska eftir.
2ja—3ja herb. íbúö i borginni, ekki i úthverfi.
2ja—3ja herb. íbúö á 1. eöa 2. hæö í Þingholtum eöa nágrenni.
Byggingarlóó í borginni eóa nágrenni. Margt kemur til greina.
Sérhasó viö Safamýri, Stórageröi eöa i Heimunum.
Einbýlishús á einni hæö í Smáíbúöahverfi eöa Fossvogi.
3ja, 4ra og 5 herb. íbúöir meö bilskúrum.
Margskonar eignaskipti möguleg. ör og mikil útb. fyrir rétta eign.
Opið í dag laugardag
kl. 1 til kl. 5 síódegis.
ALMENNA
FASTEIGHASALAK
LAUGAVEG118 SÍMAR 21150 - 21370