Morgunblaðið - 12.01.1985, Blaðsíða 31

MORGUNBLADIÐ, LAUGARDAGUR 12. JANtJAR 1985
31
Minning:
Haraldur V. Olafs
son forstjóri
Of lengi hefur dregizt fyrir mér
að minnast fornvinar míns og
mágs, Haralds V. Ólafssonar for-
stjóra. Þó virðist mér betra seint
en aldrei. Raunar eru þegar fram
komin þau eftirmæli sem munu
lengst halda uppi nafni hans; þau
sem hann skráði sjálfur með verk-
um sínum á langri starfsævi.
Hvað er það sem gerir mann
hamingjusaman? Við því er áreið-
anlega ekkert eitt svar. Hver mað-
ur svarar því fyrir sig með störf-
um sínum. Vissulega lendir marg-
ur á annarri braut en hann hefði
óskað, en flestir reyna með störf-
um sínum að öðlast það sem þeir
telja sér eftirsóknarvert eða til
hamingju fallið. Einnig hafa
menn lýst hver frá sínu sjónar-
miði, hvernig þeir hyggjast öðlast
hamingjuna. Þar eru þekkt orð
séra Björns Halldórssonar í Sauð-
lauksdal:
Ævitíminn eyðist,
unnið skyldi langtum meir;
sizt þeim lífíð leiðist
sem lýist þar til út af deyr.
Þá er betra þreyttur fara að sofa,
er vaxið hefur herrans pund,
en holdsins stund
líði í leti og dofa.
Ég skal þarfur þrífa
þetta gestaherbergi,
eljan hvergi hlífa
sem heimsins góður borgari.
Einhver kemur eftir mig sem hlýtur;
bið ég honum blessunar,
þá bústaðar
minn nár í moldu nýtur.
Ætla má að þessi lýsing hefði
verið vel að skapi Haralds: sífelld
vinna að áhugamálum sínum, þó
þannig að þeir sem síðar kæmu,
mættu njóta góðs af.
Margt þarf saman að fara til
þess að maður verði farsæll í
starfi. Fyrst er að nefna góðar
gáfur, hæfileika til starfs. Það er
mikils vert og ómetanlegt. En
fleira þarf að koma til: gott upp-
eldi ásamt lærdómi og menntun í
starfsgreininni, í þriðja lagi
heppileg aðstaða, er til starfs er
snúið. Þetta er ekki sagt gáfu-
manni til minnkunar, heldur til að
benda á, að hæfileikamaðurinn er
lánsamur, þegar uppeldi og að-
staða er slík, að hann fær að njóta
sín. Svo var hér. Haraldur var
ágætum gáfum gæddur. Verzlun
varð hans aðalstarf. En hann
hafði þó einnig gott upplag á öðr-
um sviðum. Hann var gæddur
ágætri tónlistargáfu, lék á hljóð-
færi og var um skeið í hljómsveit.
Hann hafði einnig mikinn áhuga á
bókmenntum, átti gott bókasafn
og leitaði einatt þangað er stund
gafst.
Foreldrar Haralds voru hin al-
þekktu sæmdarhjón Þrúður Guð-
rún Jónsdóttir og Ólafur Magn-
ússon kaupmaður og fram-
kvæmdastjóri Fálkans. Blómgað-
ist fyrirtækið vel undir stjóm
hans, og naut heimilið þess auðvit-
að. En fleira skiptir máli. Heimil-
ið var stórt, 9 börn, og var Harald-
ur næstelztur. Þar var iðja, stjórn
og regla. Þar var og margt góðra
bóka, einkum þjóðlegur fróðleikur,
en þau fræði voru þar í sérstökum
heiðri höfð, ekki sízt af húsfreyju.
Heimilin voru þá um ýmislegt ólík
því sem nú er. Væru efni sæmileg,
var ekki venja að dæturnar færu
að heiman fyrr en þær giftust,
heldur voru þær heimasætur.
Uppkomnir synir fóru fremur
burt. En f Fálkanum var ærið
starf fyrir þá er þeir uxu úr grasi,
einnig sumar dætranna, en aðrar
voru heima og voru heimilinu stoð
og styrkur. Var heimilið eitt af
þessum traustu fyrirmyndarheim-
ilum, fastbundin heild, en gott
heimili verður hverjum manni
drýgra á lífsleiðinni en flest ann-
að.
Eins og að líkum lætur, hóf
Haraldur ungur störf í Fálkanum,
fyrst undir stjórn föður síns, síðan
við hlið honum. Þetta starf hefur
verið honum mikils virði til undir-
búnings því er koma skyldi, að
taka síðar við stjórn fyrirtækisins.
Þetta var í rauninni líkt því sem
jafnan hefur tíðkast á sveitabæj-
um, að synir bænda vinna með
föður sínum þegar er þeir mega
verki valda, og æfast þannig í
störfum og stjórn. Þá skiptir
miklu að hinir ungu venjist við
góða háttu. Og í stjórn Ólafs í
Fálkanum voru fornar dyggðir í
heiðri hafðar. Orðheldni Ólafs var
slík, að þar þurfti aldrei að efast.
Það var því í senn vandi og veg-
semd að taka við stjórn Fálkans,
ómetanlegt að taka við stjórn
fyrirtækis er hafði slíkt traust, en
mikils vert að bregðast ekki því
trausti. En um áreiðanleik Har-
alds mætti ef til vill láta nægja að
vitna til hinna fornu orða í einni
íslendingasagna: „Jafnt þykja mér
heit þín sem handsöl annarra
manna.“
Ábyrgð á hverju fyrirtæki hvílir
að sjálfsögðu einkum á ráða-
mönnum sem um stjórnvölinn
halda. Eigi að síður ræðst gengi og
hagur einnig af öllum þeim sem
þar vinna. Fálkinn átti því láni að
fagna, að þar var ætíð margt
ágætra starfsmanna, og var sam-
band með þeim og stjórnendum
ætíð hið bezta. Margir þeirra
störfuðu þar mörg ár, sumir ára-
tugi, og létu sér annt um hag
fyrirtækisins, svo sem væri þeirra
eigið. Áttu þeir og jafnan hauk í
horni þar sem Haraldur var, ef
vanda bar að höndum.
Allt frá upphafi voru ákveðnar
söluvörur Fálkans einkennandi.
Voru það einkum reiðhjól, sauma-
vélar og grammófónar ásamt plöt-
um, og er svo raunar enn. En ólaf-
ur og þeir feðgar báðir færðu út
kvíarnar bæði með nýjar vöru-
tegundir og einnig verksmiðju-
rekstur. Urðu þau störf brátt all
umfangsmikil, og komu þar mjög
við sögu yngri bræður Haralds,
Sigurður og Bragi. Mátti segja að
stefnt væri að annarri nýjung þeg-
ar ein var fengin, en það er ein-
kenni hugkvæmra framkvæmda-
manna að stefna að ákveðnu
marki, en þegar því er náð, er ekki
látið þar við sitja, heldur sett nýtt
mark og keppt að því. Það er ef til
vill þessi sífellda sókn, þessi eilífa
þrá sem aldrei fær frið, sem á
hvað drýgstan þátt í breytingum
og framförum. Þetta orðar Steph-
an G. Stephansson vel í einu
kvæða sinna:
Sérhvert takmark sem mér vannst
seint að ná, mér loksins fannst
þó of lágt og lítils nýtt;
lengra fram ég girntist brátt.
Útsýnið var ekki frítt
eða of þröngt og sýndi fátt.
Hæsta markmið hugsjónar
haft í stiga aðeins var.
Af mörgum nýjungum í rekstri
Fálkans skal fátt eitt nefnt, þótt
af ærnu sé að taka, en minnzt skal
þó á eitt: útgáfu á hljómplötum.
Haraldur fékk hingað til lands
brezka tæknimenn frá Columbia
til upptöku á söng og annarri tón-
list undir umsjá færustu tónlist-
armanna íslenzkra. Mátti segja að
áræði þurfti og bjartsýni til að
hefja þetta brautryðjendastarf og
það í stórum stíl, marga tugi
platna, því að þær komu á markað
á haustdögum 1932 og þá leiknar i
fyrsta sinn í Ríkisútvarpinu. Þá
var heimskreppan sem hörðust, og
mátti búast við að margur yrði að
neita sér um að kaupa plötur, er
sumir áttu varla fyrir brýnustu
nauðsynjum.
Ég var þá í vegavinnu uppi í
Ytrihrepp. Vinnan var ströng,
auðvitað allt unnið með hand-
verkfærum. Það var því ekkert að
gera að loknu verki dag hvern
annað en þvo sér, borða og síðan í
rúmið. Við vorum því lítt í tónlist-
arhug þessa daga. En einmitt þá
voru þessi lög leikin í fyrsta sinn í
útvarpi að loknum öðrum dag-
skrárliðum. Við hlustuðum með
hrifningu, þar sem við lágum hver
í sínu rúmi að hvíla okkur fyrir
erfiði næsta dags. Þetta var mikill
léttir í öllu erfiðinu. Ég er sann-
færður um að þessi frumflutning-
ur útvarpsins hefur orðið mörgum
til hugarhægðar í svörtu skamm-
degi og þungbærri kreppu haustið
1932, og hefði það eitt verið Har-
aldi Ólafssyni ærin umbun fyrir
þetta merkilega framtak. Þar á
við hið alkunna söngljóð úr
Meyjaskemmunni:
Hvað vitið þið fegra en Vínarljóð,
hvað vermir svo hjartað og örvar blóð?
Jafnt ríkum og snauðum það fögnuð fær,
vér fljúgum á vængjum þess himni nær.
Síðar lét Haraldur taka upp tal-
að mál, leikrit og upplestur í
bundnu og óbundnu máli, þar sem
höfundar lásu úr verkum sfnum og
annarra. Hér var ekki fjárvon, en
því merkilegra fyrir framtíðina að
geyma þannig ókomnum kynslóð-
um raddir skálda, rithöfunda og
vísindamanna, en ekki hugsað um
að alheimta daglaun að kvöldum.
Haraldur var gestrisinn og
höfðingi heim að sækja. Voru þau
hjón, hann og síðari kona hans,
Þóra Finnbogadóttir, samvalin
um rausn og gestrisni; lágu til
góðs vinar gagnvegir. Oft var þar
góðra vina fundur, hvort sem fáir
komu þangað eða þau hjón höfðu
inni boð fyrir frændur, tengdafólk
og vini. Þar var veitt af rausn og
hlýju og samræður eigi síður
skemmtilegar.
Haraldi hlotnaðist margs konar
viðurkenning, einkum fyrir störf
sín að tónlistarmálum, svo sem
riddarakross Fálkaorðunnar, silf-
urplata frá His Master’s Voice í
London. Valinn var hann heiðurs-
félagi í ýmsum félagsskap tónlist-
armanna.
En þegar ég renni huga yfir alla
þá viðurkenningu sem hann hlaut
að verðugu, koma mér í hug þessar
alkunnu Ijóðlínur:
Allt hefðarstand er mótuð mynt,
en maðurinn gullið þrátt fyrir allt.
t
Faöir okkar,
SIGUROUR ÞÓRDARSON,
Dvalarheimili aldraöra,
Stykkishólmi,
andaöist i St. Fransiskusspítalanum, Stykkishólmi, fimmtudaginn
10. janúar.
Sigriöur Siguröardóttir,
Guðlaug Erla Siguröardóttir.
t
Eiginmaöur minn, faöir okkar, tengdafaöir, afi og langafi,
HELGI KRISTINN ÞORBJÖRNSSON,
Stórholti 20,
lést aö heimili sinu þann 11. janúar.
Jaröarförin auglýst siöar.
Aöstandendur.
t
Þökkum inniiega auösýnda samúö og vinarhug viö andlát og útför
móöur okkar, tengdamóöur, ömmu og langömmu,
STEINUNNAR HELGU GUÐMUNDSDÓTTUR
fró Svfnanesi.
Sæmundur Helgason, Ragnhildur Þorgeirsdóttir,
Gunnar Helgason, Guöbjörg Þórarinsdóttir,
Guörún Þóröardóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Þökkum innilega auösýnda samúö viö andlát og útför fööur okkar,
tengdafööur, afa og iangafa,
ÓLAFS GUNNARSSONAR,
Baugsstööum,
Stokkseyrarhreppi.
Hínrik Ólafsson,
Erlendur Óli Ólafsson, Vilborg Kristinsdóttir,
Sigurjón H. Ólafsson, Hólmfríöur Jónsdóttir,
Svala Steingrfmsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
H.M.
t
Þökkum innilega auösýnda samúö og vináttu viö andiát og útför
JÓNS GEIRS PÉTURSSONAR,
járnsmiös,
Kambsvegi 28,
Sigrún Einarsdóttir,
Pétur Jónsson, Guörún Þóröardóttir,
og barnabörn.
t
Einlægar þakkir fyrir samúö og vináttu viö andlát og útför litla sonar
okkar og bróöur,
HRAFNKELSHRAFNKELSSONAR,
Austurgeröi 2.
Hratnkell Guömundsson, Steinunn Kristinsdóttir
og synir.
t
Innilegustu þakkir sendum viö öllum þeim sem sýndu okkur
vinsemd og samúö viö andlát og útför
TRYGGVA HARALDSSONAR,
Skaröshlfö 9F, Akureyri.
Fjófa Jónsdóttir,
synir og tengdadastur.
t
Þökkum hjartanlega samúö og hlýhug viö andlát og útför mannsins
mins, fööur, stjúpfööur, tengdafööur, afa og langafa.
ÓLAFS HELGA SIGURÐSSONAR
frá Fiskilmk,
Laufbrekku 9, Kópavogi.
Lára
Höröur R. Ólafsson,
Ólafur Ólafsson,
Guörún Diljá Ólafsdóttir,
Margrát Ólafsdóttir,
Ingibiörg Ólafsdóttir,
Ása Olafsdóttir,
Kolbrún Ólafsdóttir,
Svanhildur B. Ólafsdóttir,
Hadda Benediktsdóttir,
barnabörn
Eggertsdóttir,
Guörföur Einarsdóttir,
Lilja Halldórsdóttir,
Pátur Torfason,
Jóhann Vilhjálmsson,
Vilhjálmur Þorsteinsson,
Valur S. Gunnarsson,
Gunnar Sigmarsson,
Jón Björnsson,
Gunnar H. Stephensen,
og barnebernabörn.
ATHYGLI skal vakin á því, að afmælis- og minn-
ingargreinar verða að berast blaðinu með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í mið-
vikudagsblaði, að berast í síðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með greinar aðra daga. í minn-
ingargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður. Þess
skal einnig getið, af marggefnu tilefni, að frumort
Ijóð um hinn látna eru ekki birt á minningarorðasíð-
um Morgunblaðsins. Handrit þurfa að vera vélrituð
og með góðu línubili.