Morgunblaðið - 20.01.1985, Síða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JANtJAR 1985
Orð án efnda:
ÞINGBRÉF
Rykfallin
ríkisstjórn-
arsamþykkt
Tengsl milli atvinnuþróunar og byggðaröskunar
fslendingar eru þrisvar sinnum fleiri nú en á morgni aldarinnar, fyrir 84
árum; vóru 78.500, eru nú nálægt 238.000. Hlutfallsleg fjölgun landsmanna á
árabilinu 1940—1983 var %%l Talið er aó fjölgunin verði 40% 1983—2023.
l>að þarf að mörgu að hyggja í tilurð atvinnu og lífskjara fyrir þá þjóðarvið-
bót, sem spár standa til. — Fjölgun landsmanna frá aldamótum befur
hinsvegar skipzt mjög ójafnt á byggðarlög og landshluta. Það er ómaksins
vert að leiða hugann að því hvað veldur.
íbúadreifíng:
íhugunarefni
Horfum fyrst til nokkurra tölu-
legra staðreynda í íbúaþróun:
• Um aldamótin síðustu bjuggu
hvorki meira né minna en 73%
þjóðarinar í strjálbýli, aðeins 27%
í þéttbýli.
• Nú búa 80% þjóðarinnar í
þéttbýli en aðeins 11% í strjálbýli.
Hér hefur því orðið „bylting" í
búsetu.
• Þéttbýli hefur hinsvegar vaxið
mjög mismunandi í einstökum
landshlutum. Um aldamótin
bjuggu 12 þúsund manns eða 15%
þjóðarinnar á Reykjavíkur-
Reykjanessvæði, en nú 142 þúsund
eða 60% landsmanna. Meðalfjölg-
un íslendinga frá aldamótum var
1.4% á ári, en 3.1% á
Reykjavíkur-Reykjanessvæði, eða
meira en tvöföld meðalfjölgun.
• Öll kjördæmi landsins — nema
Reykjavíkur- og Reykjanes-
kjördæmi — hafa lægra hlutfall
íbúa af heildartölu Iandsmanna í
dag en 1901. Á Norðurlandi vestra
höfðu 9.789 einstaklingar sveit-
festi 1920. Þrátt fyrir mikla heild-
arfjölgun landsmanna síðan búa
þar litlu fleiri 1983 eða 10.700.
Dæmi Vestfjarða er enn óhag-
stæðara. Þar bjuggu 12.480 manns
1901, en aðeins 10.414 í árslok
1983.
Atvinnubylting, sem varð í
landinu á gengnum áratugum,
hefur að sjálfsögðu haft gífurleg
áhrif á ibúaþróun í landinu. Hitt
kann að vera, þó hér skuli ekki
fullyrt, að byggðarlög og lands-
hlutar hafi haldið misjafnlega vel
á þeim lykilatriðum, sem hafa
áhrif á ákvörðun fólks um búsetu.
Kjarni byggðavandans
Á fjórðungsþingi Norðlendinga,
sem haldið var að Reykjum í
Hrútafirði sl. haust, komst fráfar-
andi formaður þess, Þórður Skúla-
son sveitarstjóri á Hvammstanga,
m.a. svo að orði:
„Á sl. vetri gerði Fjórðungssam-
bandið úttekt á stöðu atvinnumála
á Norðurlandi og gaf út skýrslu
um atvinnumál. Þar vóru færð
sterk og augljós rök að beinum
tengslum á milli atvinnuþróunar
og tekjumöguleika annarsvegar og
búseturöskunar hinsvegar. Þar
var komið að kjarna byggðavand-
ans. Þetta er svo sannarlega svört
skýrsla, sem vakti bæði umtal, at-
hygli og óánægju sumra. Stað-
reyndimar geta stundum verið all
óþægilegar."
Hlutur frumframleiðslu , eink-
um landbúnaðar, er mjög hár í
hlutfalli af heildaratvinnustarf-
semi Norðurlands vestra.
Atvinnulífið er fremur einhæft á
heildina litið, og iðn- og þjónustu-
greinar af skornum skammti í
samanburði við Suðvesturlandið.
Ef litið er til meðalbrúttótekna
framteljenda 1970—1978, eftir
skattumdæmum, kemur Norður-
land vestra út með lægstar meðal-
tekjur. Þar vantar nálægt 14% á
landsmeðaltal bruttótekna. Norð-
eftir STEFÁN FRIÐBJARNARSON
Vinnuframboð og tekjur vega þyngst
Aflatakmarkanir í sjávarútvegi og framleiðslutakmarkanir í landbúnaði segja að sjálfsögðu verr til sín í
landshlutum þar sem frumframleiðsla vegur þungt í atvinnulífinu, eins og í Norðurlandskjördæmi
vestra. Þar eru landbúnaður og sjávarútvegur bróðurpartur allrar atvinnustarfsemi, en iðn- og þjónustu-
greinar smáar, a.m.k. í samanburði við þróun og samsetningu atvinnustarfsemi á suðvesturhorninu.
Vinnuframboð og tekjur vega þyngst, þegar búseta er ákveðin, og stýra í stórum dráttum byggðaþróun í
landinu.
urland eystra er og undir lands-
meðatekjum, þó minna muni eða
3%.
Það er því ekki óeðlilegt að
sveitarstjórinn á Hvammstanga
tali um mismunandi atvinnu- og
tekjumöguleika sem „kjarna
byggðavandans", þó að bæði hon-
um og öðrum sé ljóst, að fleira
kemur til. Þar má nefna aðstöðu
til menntunar, en oft fylgja for-
eldrar í kjölfar barna sinna sem
nám sækja til Reykjavíkur; ýmis
konar þjónustu sveitarfélaga, sem
Reykjavík hefur yfirburði í; og
margs konar stjórnsýslu-, lista—
og afþreyingarstofnanir, sem
þægilegra er að hafa nær en fjær.
Samþykktir FSN
Sveitarstjórnarmenn, sem sóttu
fjórðungsþing Norðlendinga sl.
haust, sendu frá sér ýmsar sam-
þykktir, eins og siður er á slíkum
ráðstefnum. Það er athyglivert, í
ljósi framangreinds, að huga að
efnisinnihaldi þeirra. Samþykktir
fjórðungsþingsins fjölluðu m.a.
um staðvarval stóriðnaðar, iðn-
fræðslu, iðnráðgjöf, iðnþróunar-
sjóði, námskeið um stofnun og
rekstur fyrirtækja, háhitarann-
sóknir í Öxarfirði o.fl. Það er
greinilegt að sveitarstjórnarmenn
nyrðra gera sér grein fyrir því,
hvar skórinn kreppir að.
Gluggum í tillögu fjórðungs-
þingsins um staðarval stóriðnað-
ar. Þar segir m.a.:
„Staðarval stóriðju í landinu
mun hafa lokaáhrif á, hvort haldið
verður áfram núverandi virkjun-
arstefnu, sem gerir ráð fyrir virkj-
un Blöndu og síðar Fljótsdals-
virkjun, eða hvort orku Blöndu-
virkjunar verður veitt suður og
lögð megiáherzla á að halda áfram
virkjunum á Þjórsár-Tugnár-
svæðum vegna nýrrar uppbygg-
ingar stóriðnaðar á Suðurlandi.
Slík frávik frá núverandi virkjun-
arstefnu munu að áliti þingsins
hafa víðtæk áhrif á möguleika
annarra stærri iðnfyrirtækja til
að njóta stærri orkumarkaðar,
auk þess sem slík stefnubreyting
mundi auka búseturöskun í land-
inu enn frekar. Fjórðungsþingið
ítrekar stuðning sinn við uppbygg-
ingu orkufrekra iðnfyrirtækja á
Norðurlandi, þar sem aðstæður
leyfa."
Allar bera samþykktir fjórð-
ungsþings, sem um atvinnumál
fjalla, vott um vilja til að fjölhæfa
atvinnulífið i landshlutanum,
enda sýnist það forsenda þess að
hægt sé að tryggja eðlilega íbúa-
þróun þar.
Ríkisstjórnar-
samþykkt
„Ríkisstjórnin samþykkir að
fela Framkvæmdastofnun ríkis-
ins, byggðadeild, að vinna, í sam-
vinnu við heimaaðila, að úttekt á
„íslenskir ferðamenn hafa
sérlega gott orð á sér“
byggður með þarfir nútíma
ferðamannsins í huga. Þar er að
finna aðstöðu til ýmissa íþrótta-
iðkana, t.d. tennis og siglinga og
á sérstakri eyju undan strönd-
inni eru dansstaðir fyrir þá sem
það vilja. Einnig má finna í hér-
aðinu þjóðgarð með villtum dýr-
um ásamt merkum fornminjum
allt frá dögum Grikkja.
VIÐ munum með sérstakri ánæjriu
taka á móti ferðamönnum fráls-
landi, því íslenskir ferðamenn hafa
sérlega gott orð á sér,“ sagði
Claude Siegfried, forstjóri
ferðamálaráðs Loisirs-héraðs, sem
kom hingað til landsins, ásamt
Edith Herson, í tilefni af frönskum
dögum á vegum ferðaskrifstofu Úr-
vals og Flugleiða á Hótel Loftleið-
um. Ferðaskrifstofan IJrval hefur
ákveðið að opna íslendingum nýj-
an ferðamannastað á Miðjarðar-
hafsströnd Frakklands nú í sumar.
Að sögn Claude Siegfried var
Cap d’Agde ekki til sem ferða-
mannabær fyrir 12 árum en hef-
ur verið að byggjast upp síðan
samkvæmt áætlun um uppbygg-
ingu ferðamannaiðnaðar í héráð-
inu. Vegna þess hversu stutt er
síðan uppbyggtng bæjarins hófst, Karl Sigurhjartarson, forstjóri ferðaskrifstofu Úrvals, Edit Herson og Claude Siegfried, forstjóri ferðamálaráðs
hefur hann sérstaklega verið Loisirs-héraðs.
í tilefni af komu islensku
ferðamannanna hefur ferða-
málaráð héraðsins ákveðið að
efna til sérstakrar Islandsviku í
Cap d’Agde, þegar fyrsta ferðin
verður farin héðan 25. maí nk.
Þar verða meðal annars íslensk-
ar ullarvörur kynntar auk þess
sem reynt verður að kynna ís-
lenskan mat á veitingastöðum
bæjarins.
Fróöleikur og
skemmtun
fyrir háa sem lága!