Morgunblaðið - 20.01.1985, Blaðsíða 45

MORGUNBLADIÐ, SUNNUDAGUR 20. JANtJAR 1985
45
Fjallabylgjur sem breiðast út yfír haf geta orðið fleirí en 100. Hér sjást margar bylgjur, sem mynduðust yfír íslandi og
breiddust síðan til norðurs og norðausturs. Ef grannt er skoðað má sjá Melrakkasléttu, SA-land og fleiri landshluta.
Enska, ítalska og spænska
fyrir byrjendur. Uppl. í síma 84236.
Rigmor.
óska landsmönnum árs og friöar og þakka viö-
skiptin á nýliönu ári. Pöntunarlisti flugeldaheiidsöl-
unnar fyrir áriö 1985 liggur þegar fyrir. Upplýs-
ingar veitir Steinþór í síma 27181.
KR-flugeldar.
y* * hlémegin við fjallgarð-
inn.
4. Mesti vindhraðinn er ofan við
hæstu sveifluna í bylgjukamb-
inum og minnsti hraðinn í öldu-
dalnum. Þar fyrir neðan er
þessu öfugt farið.
5. Ýmislegt bendir til þess, að
mesta bylgjusveiflan verði
venjulega þar, sem loftið er
stöðugast, (þ.e. þar sem hita-
stigið minnkar minnst með hæð
eða jafnvel eykst).
6. Vindhraðinn þarf að vera 7—15
m/sek. (15—30 kts) til þess að
bylgjur myndist. Reynslan sýn-
ir, að vindhraði og vindátt
breytast talsvert í fjallabylgj-
um.
7. Nokkrar aðferðir eru þekktar
til þess að reikna bylgjulengd,
bylgjusveiflu, mestu lóðréttu
vindstrauma o.s.frv. Þessar að-
ferðir gefa misjafnan árangur,
en sú helsta, að því er virðist, er
Casswell-aðferðin. Einfaldari,
en um leið ekki eins nákvæm, er
Corby-reglan:
Bylgjulengd ( )* « 0.6 X U=3
Þar sem U er meðalvindhraði í
bylgjuhæð í metrum á sekúndu
(m/sek.) og bylgjulengdin í km.
I Bandarikjunum hafa rann-
sóknir sýnt, að fjallabylgjur eru
tíðastar að vetrarlagi en fæstar að
sumarlagi. í Svíþjóð sýna rann-
sóknir aftur á móti að mest er um
fjallabylgjur á vorin og haustin. í
Svíþjóð reyndist það einnig svo, að
séu mörg lög af linsuskýjum (lent-
icularis) þá er vindhraðinn 30
hnútar eða meiri. Einnig er loft-
hjúpurinn stöðugri í 1—4 km hæð
og óstöðugri þar fyrir ofan, ef
bylgjur myndast (Larsson). At-
huganir í Frakklandi sýna, að
langar bylgjulengdir eru samfara
miklum vindhraða og öfugt (minni
vindhraði styttri bylgjulengdir).
Einnig kom fram, að mikil bylgju-
sveifla og stuttar bylgjulengdir
voru samfara mjög stöðugu lofts-
lagi og öfugt (Gerbier).
Flugskilyrði í
fjallabylgjum
Það, sem helst ber að hafa í
huga, þegar flogið er í fjallabylgj-
um er eftirfarandi:
1. Mikil kvika.
2. Mikið upp- og niðurstreymi.
3. Hæðarmælaskekkja.
4. Stundum er mikil ísing.
5. Lægsta „örugga" flughæð er
ekki alltaf örugg í fjallabylgj-
um.
Mesta hættan í fjallabylgju er
kvikan í og neðan við rotorinn og
niðurstreymið hlémegin við fjall-
garðinn og rotorinn.
Niðursteymið hlémegin við rot-
orinn og uppstreymið neðan við
hann geta hrifið flugvél inn í rot-
orinn ef flugmaður reynir að
fljúga ofan eða neðan við hann.
Enginn flugmaður ætti að reyna
slíkt. Hitamismunur frá hitastigi
ISA (International Standard At-
mosphere) og raunhita í loft-
hjúpnum og þrýstingsfall vegna
bylgjustreymisins ásamt miklu
niðurstreymi nálægt fjallatindum,
en þeir eru oftast huldir skýja-
kambinum, valda þvi, að flugmað-
ur, sem flýgur í lægstu „öruggri"
flughæð rekst oftast á fjallið í
staðinn fyrir að fljúga yfir það.
Flugmaður, sem flýgur inn í rotor,
missir algjörlega stjórn á vélinni.
Það fer því mest eftir heppni og
gerð vélarinnar, hvort hann slepp-
ur lifandi frá því. Þotuflugmenn,
sem fljúga með vindi í sterkum
háloftabylgjum, geta lent í hraða-
aukningu, sem nemur 8—14 g, en
slíkt getur valdið skemmdum á
þotunni.
Nokkrar ráðleggingar
Ekki er hægt að gefa tæmandi
ráðleggingar um flug í fjallabylgj-
um, en eftirfarandi er vert að hafa
í huga:
1. Ef það er gerlegt, þá fljúgið
utan við það svæði, þar sem
fjallabylgjur eru. Sé slíkt ekki
mögulegt, þá fljúgið a.m.k.
helmingi hærra en fjallgarður-
inn er (bætið 50% við hæðina).
2. Fljúgið ekki hraðfleygri vél
(þotu) í fjallabylgjum, sérstak-
lega ekki með vindi.
3. Forðist rotorinn.
4. Forðist skýjakambinn. í honum
felst mikið niðurstreymi hlé-
megin.
5. Forðist linsulaga bylgjuský
(oddaský), sem eru hærra í
lofthjúpnum, ef útlínur þeirra
eru sundurtættar.
6. Treystið ekki um of á hæðar-
mælinn nálægt fjallatindum.
7. Ef í nauðirnar rekur, notið þá
uppstreymið áveðurs í rotorn-
um til þess að ná öruggri flug-
hæð.
8. Forðist að fljúga IFR í sterkum
fjallabylgjum.
Heimildarrit*
Korerjurting tke MounUin W»?e: C.F. Jenkins,
Sep. 1952. Air Force Surveys in Geophynics No.
15.
Fligtit Aspects of tbe MounUin Wnve: J. kuettn
er o% C.F. Jenkina. Apr. 1953. Air Force Surveys
in Geophysics Nr. 35.
Fjnlhbylgjur Borgþór H. Jónsson. Tímaritió
Veóríó 1965.
Handbook of Meteorologkal Forecasting for So-
aring Fligbt: WMO Technical Note No. 158.
Mars — apríl 1984.
Borþór H. Jónsson.
FRAM
TÖLVU SKÓLT
Tölvunámskeið
Symphony
I />4. samhæföur
■r LOlUb hugbúnaöur
Markmið námskeiösins er aö veita þátttakendum þekkingu og
skilning á uppbyggingu og möguleikum þessa samhæföa
hugbúnaöarkerfis (integrated software), og fáanlegt er í
einkatölvur í dag. Fariö er m.a. í eftirfarandi atriöi:'
* Stutt kynníng á vélbúnaði.
* Uppbygging Symphony kerfiaina.
* Symphony — öflug upplýsingavinnsla.
* Symphony, ritvinnala.
* Symphony, gagnagrunnur.
* Symphony, töflureiknir.
* Symphony, samskiptakerfi.
* Symphony, myndræn framsetning.
* Helatu skipanir og stýriaögeröir.
* Útprentanir og teiknimöguleíkar.
* Afritataka og meöhöndlun afrita.
* Æskileg umgengni og meöferö tölvubúnaöar.
Námskeiöin eru í formi fyrirlestra og dæma ásamt raunveru-
legum verkefnum er þátttakendur leysa sjálfstætt meö aöstoö
einkatölva.
Ný námskeið að hefjast.
Takmarkaður þátttakendafjöldi.
Innritun og nénari upplýsingar fést í síma 91-39566, fré kl.
10:00 til 12:00 og 13:00 til 18:00.
Hinir fjölmörgu nemendur okkar eru okkar bestu meðmaalendur.
Tölvunám er fjárfesting í framtíð þinni.
Tölvuskólinn FRAMSÝN, Síðumúli 27,108 Rvík., s: 91-39566.