Morgunblaðið - 30.01.1985, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. JANUAR 1985
21
Afmæliskveðja:
Ármann Kr. Ein-
arsson rithöfundur
í dae, miðvikudaginn 30. janúar,
varð Armann Kr. Einarsson, rit-
höfundur sjötugur, og þótt óþarfi
sé það að tíunda ævi frægðar-
manna á slíkum dögum, er það þó
ef til vill ómaksins vert, þar sem í
hlut á höfundur er mest ritar fyrir
hina ungu, sem eru að byrja að
skoða heiminn, eða unglinga og
börn.
Ármann Kr. Einarsson fæddist
30. janúar árið 1915 í Neðri-Dal í
Biskupstungum, sonur hjónanna
Einars Grímssonar bónda þar og
konu hans, Kristjönu Kristjáns-
dóttur.
Ármann ólst upp hjá foreldrum
sínum við sveitastörf og algenga
vinnu, eða til 15 ára aldurs, er
hann fór til náms við íþróttaskól-
ann í Haukadal, en síðar lauk
hann prófi frá Kennaraskólanum,
eða árið 1937 og varð kennsla hans
aðalstarf lengi síðan.
Ármann lét þó eigi við það sitja,
heldur sótti kennaranámskeið í
Askov árið 1938 og einnig stundaði
hann framhaldsnám við Kennara-
háskólann í Kaupmannahöfn
(1962). Hann var skólastjóri á
Álftanesi um tíma, en kennari í
Reykjavík frá árinu 1954. Seinustu
árin hefur Ármann þó nær alfarið
helgað sig ritstörfum, enda kunn-
astur fyrir þau. Sína fyrstu bók
sendi hann frá sér innanvið tví-
tugt, en það var smásagnasafnið
Vonir, er út kom árið 1934 og þrem
árum síðar kom fyrsta barna- og
unglingabókin, Margt býr í fjöll-
unum.
Þessum unga framsækna höf-
undi var strax vel tekið og síðan
hefur hver bókin rekið aðra, ef svo
má að orði komast og hefur Ár-
mann Kr. Einarsson fyrir löngu
komist í fremstu röð íslenskra rit-
höfunda. Bækur hans verið lesnar
upp til agna og sumar endurút-
gefnar hvað eftir annað og einnig
hafa þær verið þýddar á mörg er-
lend mál. Þá hefur hann aukin
heldur samið leikrit, sem flutt
hafa verið í útvarp og á leiksviði.
Ekki kann ég að telja bækur og
önnur ritverk Ármanns Kr. Ein-
arssonar, en minnist hans þó sér í
lagi frá æskudögum, því að á
heimili mínu þótti fengur að bók-
um hans og þykir enn. Þær bera
með sér mikla sveitasælu, þekk-
ingu er fæst aðeins í samfloti við
æskuna og þær bera vitni um
vandvirkni höfundar og góða frá-
sagnargáfu.
Annað atriði verður einnig að
hafa í huga, en það er að lengi vel
var það svo að ritun barnabóka
naut eigi fullrar viðurkenningar,
nema þá í orði, sem listgrein. Þeir
er rituðu barna og unglingabækur
hlutu eigi sömu viðurkenningu og
þeir er fullorðinsbækur rituðu. Á
þetta verður að minnast, þótt af sé
sú tíð fyrir löngu, sem betur fer að
menn telji þá listgrein, að rita
fyrir börn, vera af lægri stigum.
Börn hafa líka hvarvetna reynst
duglegir og vandfýsnir, eða jafn-
vel grimmir lesendur, því óháð
miðstýringu frá ofbeldismönnum í
bókviti, velja börnin bækurnar
sjálf, en láta ekki aðra skammta
sér bækur, né höfunda. Það segja
menn á söfnum og geta sannað
með skýrslum. Á þetta er minnst
nú, vegna þess að þegar Ármann
Kr. Einarsson var að hefja rithöf-
undaferil sinn þá var það óviss
leið til frama f ritverki, að skrifa
fyrir unglinga og börn, og því
fórnfýsi af ungum höfundi að
helga æskunni nær alla sína
krafta.
Hitt er heldur ekkert launung-
armál, að Ármann Kr. Einarsson
bjó yfir sérstakri þýðingarmikilli
reynslu til þess að rita bækur.
Hann var alinn upp í sveit á mikl-
um tímum. Straumaskil voru í
þjóðiífinu. Hann er fæddur á
þorra, rétt fyrir kyndilmessu, áður
en Biskupstungnamenn fóru í ver-
ið, til útræðanna við brimströnd-
ina, sem nær allt vestan frá
Grindavík og Þorlákshöfn og aust-
ur alla sanda. Brimhvít ströndin í
suðri og hafið blátt en tíguleg fjöll
til landsins, jökultindar, eldfjöll
og graslendi. Ef umhverfi gjörir
menn að skáldum, hlýtur slík sýn
að stækka barnsaugun og hjartað.
í túninu heima fékkst líka sú
reynsla, er síðan blandaðist og
skírðist, þegar til borgarinnar
kom, þar sem menn voru yfirleitt
með lífsgátuna leysta, eða því sem
næst, en sú gáta, hefur yfirleitt
virst auðleystari á kaffihúsum og
öldurhúsum en uppi í sveit eða úti
á sjó, eftir að landið er sokkið.
Nú gæti einhver, sem ekki til
þekkir, haldið að Ármann Kr. Ein-
arsson hafi um sína daga verið
einhverskonar yfirsveitamaður í
bókum og í veröld barna, ellegar
útróðramaður. Svo er ekki. Hann
er aðeins höfundur með víðtæka
reynslu. Höfundur sem gefur og
miðlar, og flestar bækur hans,
Peking, 28. janúar. AP.
SENDINEFND bandaríska sjóhers-
ins, sem lýtur forystu Melvyn R.
Paisley aðstoðarráðherra, sem fer
með málefni sjóhersins, kom til Kína
á sunnudag með sérstakri flugvél til
viðræðna um kaup Kínverja á vopn-
um fyrir sjóher sinn.
Heimildir herma að Kínverjar
séu um það bil að semja um kaup á
hergögnum fyrir sjóher sinn upp á
fleiri hundruð milljóna dollara.
Efst á óskalista Kínverja eru vopn
fjalla einmitt um líðandi stund.
Hann ritar um flug, óskasteina,
ævintýri í óbyggðum og um vík-
ingaferð til Surtseyjar svo eitt-
hvað sé talið. Og það sem mestu
skiptir: Unglingarnir lesa, sem
þrátt fyrir allt er sá eini marktæki
heiður sem unnt er að styðjast við.
Sé farið yfir Skáldatal þeirra
Hannesar Péturssonar og Helga
Sæmundssonar, sjáum við að lífs-
verk Ármanns Kr. Einarssonar er
þegar orðið mikið að vöxtum. Og
og hergögn til að leita að og granda
kafbátum. Einnig ætli þeir sér að
færa beitiskipaflota sinn til betri
vegar.
Gripið hefur verið til frétta-
banns vegna þessara viðræðna í
framhaldi af fréttaleka er John W.
Vessey hershöfðingi og formaður
herráðs allra greina Bandaríkja-
hers heimsótti Kína 12. janúar sl.
Þá var sagt að kínversk sendinefnd
hefði samþykkt kaup á bandarísk-
þó unnið mestanpart til hliðar við
annað starf, sem oft er talið lýj-
andi og þá ekki síst fyrir sam-
viskusama kennara eins og Ár-
mann er og var að allra dómi. Þar
á ofan hefur hann svo gefið sér
tíma til þess að sinna félgsmálum
og hagsmunamálum rithöfunda.
Hann sat í nær aldarfjórðung í
stjórn Félags íslenskra rithöfunda
og gegndi formennsku þar um
tíma og nákvæmni hans og sam-
viskusemi setti svip á stjórnar-
störfin og félagið allt. Er hann nú
heiðursfélgi rithöfunda og vel að
því kominn.
Eigi er unnt að ljúka þessu
greinarkorni, án þess að minnast
á eiginkonu Ármanns, Guðrúnu
Rebekku Runólfsdóttur, en þau
giftu sig um jólin 1941. Hún hefur
verið manni sínum stoð og stytta,
og hún skapaði honum næði til
starfa, eftir því sem tilefnkgafst,
og vélritaði auk þess handrit
margra verka hans, en slíkt er
ómetaniegt eða getur verið það,
þótt menn rói nú einskipa á þau
mið er gjöfulust eru til skáldskap-
ar. Og á vistlegu heimili þeirra
hefur ríkt sú kyrrláta gleði er
þroskuðu og menntuðu fólki
gjarnan fylgir.
Rithöfundar senda þeim góðar
kveðjur í dag.
F.h. Félags ísl. rithöfunda
Jónas Guðmundsson, formaður.
um hlustunarbúnaði til kafbáta-
leitar, tundurskeytum, vopnum til
að granda flugskeytum og gastúr-
bínuvélum. Sagt var að Paisley
mundi ganga frá kaupunum í ferð
til Peking.
Ennfremur var þá leitt fram í
dagsljósið að ríkin tvö hefðu ákveð-
ið að bandarísk herskip fengju aö
sigla á kínverskar hafnir, og verður
fyrsta heimsóknin til Shanghai.
Bandarísk herskip hafa ekki komið
á kínverskar hafnir í 36 ár.
Kínverjar kaupa bandarísk vopn