Morgunblaðið - 01.03.1985, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. MARS 1985
SVERRIR HARALDSSON
LISTMÁLARI
Afburða hugsun og handverk
Sverris Haraldssonar listmálara
skópu hann sem einn af hátindum
myndlistarinnar, þar fór hann
sína persónulegu og sérstæðu leið.
Bæði lærðir og leikir sáu skjótt að
þar fór snillingur sem stækkaði
umhverfi sitt með verkum sínum,
skilaði menningunni áleiðis. Það
var sérstætt að kynnast þessum
snillingi, þessu undrabarni lista-
gyðjunnar, eignast vináttu hans
og verða vitni að lítillæti hans og
varfærni, en þar er ef til vill
grundvöllurinn að stærð mynda
hans sem listaverka, öll smáatrið-
in, nostrið, eins og veröld með vini
sínum. Það hefur brugðið birtu á
degi við fráfall Sverris Haralds-
sonar og það er biturt að missa
hann svo ungan fyrir Klettsnefið
mikla, missa af þeim hugmyndum
og listaverkum sem bjuggu í hon-
um í tonnatali eins og stundum
var sagt á Bæjarbryggjunni heima
í Eyjum.
Það er ekki undarlegt hve Vest-
manneyingurinn Sverrir Haralds-
son hélt mikilli tryggð við heima-
byggð sína sem fylgdi honum úr
grasi og mótaði hann. Hvort
tveggja í senn eru Vestmanna-
eyjar höggmynd og málverk, en
það sem sameinar þetta tvennt í
eina heild er iðandi líf um fles og
bringi, berg, bæ og bláan sæ.
Sverrir sagði stundum þegar hann
hafði málað eina myndina enn af
konu að það versta væri að það
væri sama hvað myndin væri góð,
konan yrði alltaf náttúrulaus.
Gamansemi var einn af hans stóru
kostum og það blikaði af henni
jafnvel þegar heilsa hans var
verst. Fyrst teiknaði Sverrir Eyj-
arnar og málaði eins og hið al-
menna auga sér þær, síðan form-
bylti hann þeim, færði til fjöll og
hús, lét hið sífellda birtuspil milli
hafs, himins og hamranna leika
sér eins og kálfa á vori og það varð
líf og fjör í þessum nýju Eyjum
Sverris ekki síður en þeim gömlu.
Þannig glæddi hann sínu lífi allt
sem hann tók sér fyrir hendur.
Hvergi hef ég kynnst öðru eins
birtuspili og í Vestmannaeyjum.
Færeyjar koma næst en birtan af
Eyjafjallajökli ræður úrslitum um
röðina og móbergið með sínum
óendanlegu formum eins og högg-
mynd eilífðarinnar. í þessu um-
hverfi var háskóii listamannsins
Sverris Haraldssonar og við sem
þekkjum þessar eyjar í smáatrið-
um höfum sannreynt þetta því oft
og iðulega er hægt að finna hluta
af Eyjunum hvort sem um er að
ræða myndir Sverris úr Svína-
hrauni, Sogamýrinni, frá Þing-
völlum, Heklu eða af moldarbörð-
unum sem eru einstæðar myndir
Sverris. Ég sagði stundum við
Sverri að það væri einkennilegt að
hann og annar listamaður úr Eyj-
um, Högna Sigurðardóttir, (sem
nú starfar sem arkitekt í -París)
skildu í öllum sínum verkum vera
að fást við Eyjarnar, færa formin
úr þeim í myndirnar og hús. Hann
hafði gaman af þessu og fannst
það heimilislegt, var sáttur við
sinn túnfót.
Sverrir fæddist í Vestmanna-
eyjum 18. mars 1930. Foreldrar
hans voru Anna Kristjánsdóttir
og Haraldur Bjarnason, en hann
ólst upp hjá ömmu sinni og afa á
Svalbarða, Bjarna Jónssyni og
Önnu Tómasdóttur. Þegar hann
var 17 ára fór hann til náms í
myndlistinni til Reykjavíkur og
flutti þá til foreldra sinna sem
bjuggu þar. Hans örugga heima-
höfn til lengdar í lífinu voru Vest-
mannaeyjar, veröld afa og ömmu,
en hann sótti út á hafið þar sem
veðrabrigðin slípuðu hann og
meitluðu í sífelldri leit að full-
komnara handverki, háleitari
hugsun. Sverrir varð strax maður
margra átta. Hann tók fullnað-
arpróf upp á 9,70 í Barnaskóla
Vestmannaeyja, það hæsta sem þá
þekktist á landinu, en hann var
ekki aðeins upp á bókina, hann var
einnig bestur í leikfimi, fljótastur
að hlaupa og gaf ekkert eftir í
slagsmálum peyjanna í Eyjum í
hefðbundnu hversdagslífi. Eftir
barnaskólann lauk hann Iðnskól-
anum á tveimur árum, fjögurra
ára námi, smiðaði, teiknaði, mál-
aöi og síðan tók hann kúrsinn á
Eins og fiskimennim-
ir í guðspjöllunum
Morgunblaðið birtir
hér tvo fyrstu kafla
bókarinnar um Sverri
Haraldsson eftir
Matthías Johannes-
sen. Kaflarnir eru:
Eins og fiskimennirnir
í guðspjöllunum og
„Hví ekki eitthvað
stórt?“.
Heimaey, þar er ég fæddur og
uppalinn.
Mér er sagt ég hafi farið í fyrstu
fjallgönguna á Helgafell í Vest-
mannaeyjum innan við eins árs
aldur. Bjarni Jónsson, föðurafi
minn, bar mig. Þetta hefur verið
fagran og snjólausan vetrardag
skömmu eftir áramót 1931. Síðan
bar hann mig alltaf, þar til ég gat
bjargað mér á eigin spýtur.
Við afi fórum hvern einasta
sunnudag, sem færi gafst, í göngu-
ferðir, oftast í fjallgöngur — eða
þangað til ég var þrettán ára og
varð skáti. Þá fór ég í gönguferðir
með félögum mínum í skátahreyf-
ingunni og við afi hættum að fara
þessar sunnudagsferðir að stað-
aldri.
Þessum sunnudagsgöngum okk-
ar afa lauk ávallt rétt fyrir há-
degi, og þá fórum við í baðhúsið,
en það er ekki svo að skilja, að við
höfum ekki baðað okkur oftar en
einu sinni f viku, heldur var ekkert
bað heima og okkur þótti hress-
andi að skola af okkur eftir göngu-
ferðirnar. Síðan fórum við heim í
sunnudagssteikina. Hún er mér
einkennilega minnisstæð, liklega
vegna þess að ég hef verið orðinn
mjög svangur, þó að ég hafi alltaf
verið svo lítill matmaður, að ég
hef sjaldnast borðað nema af illri
nauðsyn. Afi átti sex kýr, þegar
þær voru flestar. Og auðvitað var
ég kúreki, þó að ég hafi aldrei átt
neitt sameiginlegt með þessum sí-
skjótandi kúrekum bandarískra
kvikmynda, enda gátu Vest-
mannaeyjar án þeirra verið í
bernsku minni.
Kýrnar voru aðeins úti á sumr-
Móðir Sverris, Anna Kristjánsdóttir.
in, að sjálfsögðu, og enda þótt mér
þætti vænt um þær, var ég oft
óþolinmóður yfir því, hvað þær
voru latar og siluðust hægt í haga,
sífellt grípandi niður í ómerkilega
grastoppa á vegarkantinum vit-
andi þó, að þeirra beið grænn og
kafloðinn hagi. Sérstaklega þótti
mér þær bágrækar, þegar ég eign-
aðist reiðhjól. Það var fyrr en al-
mennt gerðist í Eyjum. Þegar ég
rak kýrnar í haga á morgnana, var
allt á fótinn, en því skemmtilegra
að hjóla heim á ofsahraða. Á
kvöldin sótti ég kýrnar, en þá var
ekki eins gaman að hjóla heim.
Ég gæti ímyndað mér það hafi
verið 3—4 km í kúahagann, en
hann var undir Helgafelli og var
kallað fyrir sunnan Fell. Eldfell
kom upp í gosinu 1973 á þessum
vegi, þar sem ég rak kýrnar, og
stendur rétt norðan við hagana.
Ef ég þyrfti nú að reka kýrnar
sömu leið og fyrr, yrði ég að fara
þvert yfir Eldfell, en haginn og
tún afa míns sluppu við hraun, því
að það rann allt til norðurs.
Mér er til efs, að nokkur hafi átt
fegurri æsku en ég. Afi átti engan
sinn líka og hann sá til þess, að
llaraldur Bjarnason, faðir Sverris.
engan skugga bar á uppvaxtarár
mín.
Ég var alinn upp hjá afa mínum
og ömmu. Þau voru eins og fiski-
mennirnir í guðspjöllunum, þau
áttu vissa fullkomnun og heiðar-
leika. Afi prédikaði ekki og hann
var ekki krossfestur, en hann gaf
ekki eftir neinum spámanni, sem
ég hef haft spurnir af, hvorki í
orðum né æði. Hann var bóndi og
útgerðarmaður í hjáverkum og
framkvæmdastjóri fyrir tveimur
stórum fyrirtækjum, en peningar
voru honum ekki freisting, því síð-
ur svartur galdur.
Hann var samvizkusamur með
afbrigðum, honum féll aldrei verk
úr hendi og sjötugur hljóp hann á
Helgafell. Hann dó 1962, mig
minnir 82ja ára gamall.
Minn eini „komplex" er að hafa
ekki verið jafn góður og afi minn
átti skilið. Ég á honum þá skuld að
gjalda.
Afi var hógvær og menntaður í
sínu rúmgóða hjarta, þótt hann
væri ekki skólagenginn. Segir ekki
einhvers staðar, að þeir, sem eru
hógværir, munu landið erfa. Afi
og amma voru trúuð á íslenzka
vísu, en fóru vel með trú sína.
Sverrir á fyrstu sýningu sinni í Reykjavík 1952 í Listamannaskálanum en þar sýndi hann þá 109 verk.