Morgunblaðið - 01.03.1985, Blaðsíða 41

þar hófst náið samstarf okkar,
sem stóð í nær aldarfjórðung að
nokkrum námshléum undanskild-
um, en er nú lokið með ótímabæru
fráfalli hans.
Skömmu eftir komu Gunnars á
stofnunina hóf hann þátttöku í
þeim rannsóknum á islenzkum
beitilöndum, sem þá hafði verið
unnið að í nokkur ár. Sérgrein
hans var fóðurfræði búfjár, og auk
þeirrar þekkingar, sem hann fékk
í veganesti í þeirri grein frá Ási,
leitaði hann víðar fanga, m.a. í
Bretlandi. Hann flutti með sér til
landsins ýmsar nýjar hugmyndir
og aðferðir við fóðurrannsóknir,
sem ekki hafði verið beitt hér áð-
ur. Rannsóknir Gunnars á nær-
ingargildi íslenzks beitargróðurs
voru nánast hinar fyrstu sinnar
tegundar hér á landi, og því var
við ýmsa erfiðleika að etja og
mörg vandamál, sem þurfti að
leysa. Á þessu sviði vann hann
mikið brautryðjendastarf, sem
verður byggt á um langa framtíð.
Verkefnið tók huga hans svo fang-
inn, að hann vann úr því doktors-
ritgerð sína, sem hann lauk á Ási í
Noregi 1972. Niðurstöður þeirrar
ritgerðar og ýmissa annarra rann-
sókna Gunnars hafa verið ómet-
anlegt framlag til ákvörðunar á
beitarþoli og nýtingu íslenzkra
beitilanda.
t mörg ár, bæði sumur og vetur,
ferðuðumst við Gunnar saman um
landið „hátt og lágt“, ýmist tveir
eða í fjölmennari hópum. Það voru
eftirminnilegar ferðir, því að betri
félaga var naumast hægt að hugsa
sér. Þær ferðir urðu fátíðari, þeg-
ar hann varð forstjóri stofnunar-
innar, því þá tóku önnur vandamál
og viðfangsefni við. Eðli sínu trúr
lagði hann mikla vinnu í það starf
og oft langt umfram það, sem
góðu hófi gegndi. Það voru farin
að sjást á honum þreytumerki og
ég veit, að hann var farinn að
hlakka til að snúa sér aftur að
rannsóknastörfum. Upp á síðkast-
ið ræddum við oft um, að það færi
að verða tímabært að hefja ferðir
saman að nýju, en nú er það um
seinan.
Ég trega fráfall Gunnars
ólafssonar, því að með honum er
genginn einn ágætasti maður, sem
ég héf þekkt og starfað með. Hann
var viðkvæmur í lund, hreinskipt-
inn og grandvar til orðs og æðis og
afburða samvizkusamur vísinda-
maður. Sem yfirmaður stofnunar-
innar naut hann óskoraðs trausts
og vináttu starfsfólks síns. Það er
mikil harmsaga, þegar góður
drengur og mikilhæfur maður
hverfur fyrir aldur fram frá ást-
vinum og frá ótal viðfangsefnum,
sem hugur hans stóð til að fást
við.
Við vottum Unnu Maju, bömum
þeirra Gunnars og aldraðri móður
hans dýpstu samúð okkar og biðj-
um Guð að blessa minningu góðs
drengs.
Ingvi Þorsteinsson
Það er erfitt að trúa því að
Gunnar ólafsson sé dáinn. Það er
erfitt að skilja það og ógerningur
að sætta sig við það. Ekki þýðir að
spyrja og ekki þýðir að biðja um
rök. Sá sem var með þér i verki í
gær verður það ekki á morgun, en
þú munt sakna hans f verkunum.
Hann er ekki lengur með þér í
nútíðinni og verður ekki í framtíð-
inni en í verkunum lifir hann og
þau kalla fram minningarnar og
þær eru það eina sem við eigum,
hitt allt er í vonum.
Gunnar ólafsson var svo trúr í
verkum sínum, og lifði svo fyrir
starf sitt, að um samstarfsmann-
inn lifa aðeins góðar minningar,
ekki síður en um trygglynda
drenginn og vininn.
Gunnar Olafsson var fæddur í
Reykjavík 1. maí 1934 og var því
aðeins fimmtugur að aldri er hann
lést skyndilega að heimili sínu 21.
febrúar síðastliðinn. Foreldrar
hans voru hjónin ólafur Hansson,
hinn kunni sögukennari við
Menntaskólann í Reykjavík og síð-
ar prófessor við Háskóla íslands,
og Valdís Helgadóttir hjúkrunar-
kona. ölafur Hansson var Borg-
firðingur í móðurætt, sonur Pál-
inu Pétursdóttur frá Grund í
Skorradal og manns hennar, Hans
0. Devik símaverkfræðings frá
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR L MARS 1985
Gloppen í Nordfjord í Noregi.
ólafur Hansson lést hinn 18. des-
ember 1981.
Valdís er einnig Borgfirðingur
að uppruna, dóttir Helga Guð-
brandssonar útvegsbónda á Akra-
nesi og Guðrúnar Illugadóttur frá
Stóra-Lambhaga. Gunnar var
einkabarn þeirra Valdísar og
ólafs. Gunnar ólst upp í Reykja-
vík en dvaldi löngum í sveit á
sumrum hjá þeim hjónum Krist-
leifi Þorsteinssyni fræðimanni á
Stóra-Kroppi og Snjáfríði Pét-
ursdóttur frá Grund ömmusystur
sinni.
Það lætur að líkum að ekki hef-
ur hallast á með menningarlegt
umhverfi á þessum heimilum,
öðru í borginni og hinu í sveitinni,
enda báru áhugamál, lífsskoðun
og dagfar Gunnars þeim báðum
jafn fagurt vitni. Að loknu stúd-
entsprófi frá Menntaskólanum í
Reykjavík 1954 hóf Gunnar nám
við búnaðarskólann í Voss í Nor-
egi, með það í huga að sækja um
inngöngu í Landbúnaðarháskól-
ann á Ási. Búfræðiprófi lauk hann
frá Voss vorið 1955 og vann
sumarið eftir við tilraunir á Ási
en mátti eins og fleiri bíða eitt ár
eftir inngöngu í háskólann. Vetur-
inn næsta var hann við landbún-
aðarstörf, meðal annars á Hvann-
eyri, en hóf nám við Landbúnað-
arháskólann haustið 1956 og
brautskráðist þaðan 1960.
Gunnar réðst sem aðstoðarsér-
fræðingur að Búnaðardeild At-
vinnudeildar Háskólans 1960 og
var skipaður sérfræðingur við þá
stofnun 1963 og starfaði síðan við
Atvinnudeildina og síðan Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins (frá
1965) alla tíð, að undanteknum
þeim árum er hann var við fram-
haldsnám. Gunnar hafði jarðrækt
sem aðalfag við háskólann á Ási
en snéri sér að fóðurfræði er hann
hóf framhaldsnám. Það hóf hann
sem styrkþegi á Ási 1962. Síðar
var hann við framhaldsnám og
rannsóknir við Grassland Re-
search Institute í Hurley og við
háskólann i Reading i Englandi
1963—64. Þar lærði hann nýjustu
aðferð, sem þar var þróuð við fóð-
urgildisákvörðun fyrir jórturdýr.
Eftir heimkomuna byggði hann
upp aðstöðu til slíkra fóðurefna-
greininga og skipulagði efnagrein-
ingaþjónustu, bæði fyrir rann-
sóknarstarfsemina og bændur.
Enn er byggt á þessari aðferð og
hefur efnagreiningaþjónustan á
Rala og síðar á Hvanneyri og Ak-
ureyri haft ómælt gildi fyrir leið-
beiningaþjónustuna og bændur.
Enn fór Gunnar til framhalds-
náms árið 1970 og nú að Ási og
lauk þaðan lieinciatprófi í nær-
ingarlífeðlisfræði og fóðurfræði
1972, sem viðurkennt var sem
doktorspróf 1980.
Ritgerð hans fjallaði um nær-
ingargildi beitarplantna á Islandi
og eru þær rannsóknir, sem að
baki liggja, ásamt rannsóknum
Gunnars og Ingva Þorsteinssonar
á plöntuvali sauðfjár grundvöllur
að mati á beitargildi úthaga á Is-
landi.
Eftir heimkomuna 1972 starfaði
Gunnar áfram sem sérfræðingur í
fóðurfræði við Rala og var síðan
skipaður deildarstjóri fóðurdeild-
ar. Fljótlega var þó leitað til hans
með að taka að sér meiri stjórn-
arstörf því 1976 var hann ráðinn
aðstoðarforstjóri stofnunarinnar.
Björn Sigurbjörnsson, sem tók við
störfum forstjóra Rala 1974, valdi
Gunnar sér til aðstoðar og er á
engan hallað þó fullyrt sé að það
hafi verið vel ráðið, enda var sam-
vinna þeirra til fyrirmyndar í alla
staði.
Á þessum árum var stofnunin í
mjög örum vexti, meðal annars
vegna aukins fjármagns er fékkst
til rannsókna með Landgræðslu-
áætluninni frá 1974 og hinna um-
fangsmiklu beitartilrauna sem
hrundið var af stað í tengslum við
áætlunina, en þær nutu einnig
mikils stuðnings frá UNDP
(þróunarsjóði SÞ). Fleiri styrkir
fengust einnig til uppbyggingar og
aukinnar starfsemi og nýjar deild-
ir tóku til starfa.
Margháttuð stjórnarstörf hlóð-
ust því fljótt á Gunnar. Hann
gegndi einn forstjórastörfum í
fjarveru Bjöms um sex mánaða
skeið veturinn 1980—1981 og tók
síðan aftur við forstjórastarfinu
upp úr áramótum 1983 er Björn
Sigurbjörnsson fór í þriggja ára
leyfi.
Gunnar var farsæll og vinsæll
stjórnandi, ákveðinn, en jafn-
framt einstaklega lipur í allri um-
gengni. Hann var reglusamur og
samviskusamur með afbrigðum og
hafði mjög góða skipulagsgáfu.
Ekki mun öllum ljóst hvílíkur erill
og álag fylgir því að stjórna ríkis-
stofnun á borð við Rannsókna-
stofnun landbúnaðarins, því fylgja
svo sannarlega að jafnaði mikil
hlaup en lítið kaup — þó tekur
steininn úr þegar verið er að herða
ólarnar á öllum sviðum, spara og
jafnvel draga saman. Þá þurfa
menn að berjast, jafnt inn á við
sem út á við og mæta á tíðum
takmörkuðum skilningi, að
mönnum finnst, jafnvel þó reynt
sé að setja sig í erfið spor þeirra,
sem fjármununum deila.
Gunnar stundaði kennslu um
langt skeið, var stundakennari við
Vogaskóla, Menntaskólann í
Reykjavík og við Menntskólann
við Hamrahlíð. Kennsla lét honum
mjög vel, þar kom sér vel hve fjöl-
fróður hann var, einstaklega
minnugur og átti létt með að setja
hlutina skipulega fram. Sem
vænta mátti voru Gunnari falin
margháttuð stjórnarstörf og störf
í mörgum nefndum. Hann var í
Tilraunaráði landbúnaðarins
1965—69 og frá 1983, í stjórn
Raunvísindadeildar Vísindasjóðs
frá 1978, fulltrúi íslands í sam-
starfsnefnd Norðurlanda um land-
búnaðarrannsóknir og í íslensku
FAO-nefndinni frá 1983 og átti
mikinn þátt i að skipuleggja hina
stóru FÁO-ráðstefnu sem hér var
haldin á síðasta hausti. Hann var
í stjórnum tilraunastöðvanna á
Möðruvöllum og að Stóra-Ármóti
og varði síðari árin miklum kröft-
um til framgangs málefna til-
raunastöðvanna. Hann var tvíveg-
is í stjórn Félags íslenskra nátt-
úrufræðinga og formaður þess um
skeið. Eftir Gunnar liggja fjöl-
margar greinar og skýrslur um
niðurstöður rannsókna og hann
var lengi ritstjóri fslenskra land-
búnaðarrannsókna frá 1969.
Gunnar var gæfumaður i einkalifi,
árið 1957 gekk hann að eiga bekkj-
arsystur sína úr menntaskóla,
Unni Maríu Figved, nú fjölbrauta-
skólakennara. Þeim varð fjögurra
barna auðið; þau eru Anna Theó-
dóra, lögfræðingur, nú við fram-
haldsnám í Miinchen, Skúli, nemi i
læknisfræði, Valdís, sem er við
tungumálanám i Berlín, og Ólafur
Páll, menntaskólanemi. Fjölskyld-
an var öll einstaklega samhent,
vinmörg og heimilið fagurt.
Að leiðarlokum er margs að
minnast. Ég man svo glöggt er
fundum okkar bar fyrst saman á
Ási í Noregi á björtu vori 1955 er
hann kom þangað eftir veruna á
Voss, fullur áhuga fyrir skólanum
og þvi sem beið hans, i námi og
siðar starfi.
Gunnar vildi læra sem mest um
landbúnað á öllum stigum, hann
taldi sig ekki vita hlutina fyrir-
fram og þó hann hefði dvalið lang-
dvölum i sveit vildi hann kynnast
lifinu og starfinu i sveitinni enn
betur og vann þvi árið sem hann
varð að bíða við landbúnað, bæði á
Ási og heima.
Síðan hafa leiðir okkar alla tið
legið hlið við hlið þó að við höfum
ekki starfað nema stutt við sömu
stofnun. Yfir öllum okkar kynnum
og öllu okkar samstarfi vakir
sama birtan og ríkti er við hitt-
umst fyrst. Það gefur lífinu mikið
gildi að eiga svo góðan vin og hafa
samstarf við svo góðan dreng.
Gunnar vann fyrir islenskan
landbúnað allan sinn starfsdag.
öll hans störf voru unnin af
trúmennsku. Fyrir það er ástæða
til að þakka.
Við hjónin eigum þeim Gunnari
og Unni Mariu mjög mikið að
þakka. Orðin eru lítils megnug en
megni hlýhugur nokkurs til að
milda söknuðinn eiga þau Unnur
og börnin marga að þessa dagana.
Jónas Jónsson
Einn af íslands mætustu sonum
er allur, á be9ta aldri, harmdauði
öllum sem til hans þekktu.
Ekki einasta var hann eitthvert
mesta ljúfmenni sem ég hefi enn-
þá hitt á lífsleið minni, heldur var
hann einhver skemmtilegasta per-
sónan í lífi mínu: fátíð blanda af
vísindamanni og húmanista sem
skildi allt sem máli skipti. Á tím-
um frjálshyggju og ofstöðlunar
eiga slíkir menn erfitt uppdráttar.
Þeir eru einfaldlega of rómantísk-
ir, of frábærir til að falla inn í
ljótleikann. Þeir eru utan við tím-
ann: gætu eins tilheyrt glæstri
fortíð eða þeirri einu framtíð sem
mannkynið getur horft fram til
með vonarauga.
Það tíðkast þegar menn falla
frá að hrósa í hástert. En þennan
mann er erfitt að oflofa, enda einn
þeirra fáu sem munu uppskera
sama hrósið lífs eins og liðnir.
Gunnar var gæfumaður. Sonur
frábærra foreldra, eiginmaður
frábærrar konu af norskum ætt-
um, faðir frábærra barna. Hvern-
ig honum tókst ávallt að rata á
hamingjunnar veg þrátt fyrir and-
streymi eins og gerist hlýtur að
hafa byggst á hljómþýðu samspili
samstillts hóps.
Ég kynntist Gunnari fyrst og
fremst í hlutverki forstjóra
RALA. Því samstarfi get ég aðeins
lýst sem sínýrri uppsprettu örvun-
ar og ánægju. Að halda því jafn-
aðargeði sem var hans aðalsmerki
í þeirri atvinnugrein á íslandi sem
hefur átt erfiðast uppdráttar var
ekki aðeins afreksverk, heldur
kraftaverk.
En núna þegar söguhetjan er
fallin í valinn áttar maður sig
loksins á því að þessi sálræni
styrkur og jákvæða hugarfar var
ef til vill keypt dýrara verði en
maður áttaði sig á. j raun og veru
er það rökrétt og sorglegt að slík
afrek hafi ekki verið unnin nema
með því að ganga inn á þá sjóði
sálarlífsins sem enginn mannleg-
ur máttur megnar að fylla á nýjan
leik.
Þótt ég eigi á hættu að vera
„sentimentaP verð ég að lokum að
fá tækifæri til að þakka Gunnari
fyrir allt 9em hann gerði fyrir mig
þann tima sem við bundum bagga
okkar sömu hnútum.
Jón Óttar Ragnarsson
Andlátsfregn Gunnars ólafs-
sonar kom sem reiðarslag. Þó að
við vissum að hann væri ekki
heilsusterkur og hefði oftar en
einu sinni verið lagður inn á
sjúkrahús í stuttan tíma i senn þá
var sú hugsun víðs fjarri að hann
ætti stutt eftir ólifað.
Við vissum hver af öðrum á
menntaskólaárum okkar en það
var ekki fyrr en ég hóf nám á Ási
í Noregi að ég kynntist þeim
Gunnari og Unnu Maju en hann
var þá þar við nám.
Heimili þeirra var aðalathvarf
okkar íslenskra námsmanna á
staðnum og ég var jafnvel staðinn
að þvi hjá þeim að gera er ekki
grein fyrir að ég væri í Noregi en
ekki heima á íslandi. Siðan hef ég
og mitt fólk átt það rikidæmi að
eiga heimili þeirra að og það er
enginn lítill kapituli i lífi okkar.
Gunnar ólafsson var hógvær
maður og laus við að trana sér
fram. Þó varð það hlutskipti hans
að stjórna stórri stofnun, Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins, auk
þess að sitja í ótal stjórnum og
ráðum. Það gerðist þannig að
hann var kallaður til starfa og eft-
ir honum var leitað enda kom i
ljós að öllum störfum sínum sinnti
hann af sömu trúmennskunni.
Með hlýrri framkomu og velvild
leysti hann þau mál sem i valdi
hans var að leysa og var þó ekki
auðvelt að stjórna stofnun sem
búið hefur við sífellt þrengri fjár-
hag á undanförnum árum.
En það er Gunnar sjálfur, fjöl-
skylda hans og heimili, sem er
mér þó ofar í huga en embættis-
ferill hans á þessari stundu. Þekk-
ing Gunnars á mönnum og mál-
efnum var óvenjumikil enda átti
hann það ekki langt að sækja, son-
ur ólafs Hanssonar. Heimili hans
var sannkallað menningarheimili,
þar sem engin yfirborðsmennska
þrífst. Hvar heyrði maður skarp-
SJÁ NÆSTU SÍÐU
41
HRSTURINN I
OKKAR
Fyrsta tölublað Hestsins okkar,
vetrarheftið 1960.
Hesturinn
okkar
25 ára
HESTURINN okkar, tímarit
Landssambands hestamannafé-
laga, hefur nú verið gefið út í 25
ár og var tímamótanna minnst í
hófi, sem haldið var á Hótel
Loftleiðum, sunnudaginn 24.
febrúar sl.
í ritstjórnarrabbi í fyrsta tölu-
blaði Hestsins okkar segir Vignir
Guðmundsson blaðamaður, fyrsti
ritstjóri ritsins m.a.: „Ritinu er
fyrst og fremst ætlað að flytja
fróðleiks- og skemmtiefni, sem
fjallar um hesta og hestamennsku,
ferðalög á hestum, meðferð þeirra
og hirðingu svo og fréttir af fé-
lagsstarfi, fundum og þingum
hestamanna. Þá mun verða lögð
rík áherzla á að ritið birti mikið af
hestamyndum, bæði gamlar og
nýjar.“
Það var á ársþingi Landssam-
bands hestamannafélaga, sem
haldið var í nóvember árið 1959,
að samþykkt var að láta fara fram
nákvæma athugun á því, hvort
ekki væri fært að gefa út rit á
vegum samtakanna. Eftir að það
hafði verið kannað var ákveðið að
hefjast strax handa og kom fyrsta
tölublaðið út veturinn 1960.
Fyrsti ritstjóri Hestsins okkar
var Vignir Guðmundsson blaða-
maður frá 1960 til 1962. Þá tók
séra Guðmundur Óli Ólason við og
var ritstjóri til ársins 1970 er séra
Halldór Gunnarsson tók við starf-
inu. Hann var ritstjóri til ársins
1980. Ritnefnd blaðsins sá um út-
gáfu þess í eitt ár, eða þar til nú-
verandi ritstjóri, Albert Jó-
hannsson, tók við.
Afgreiðsla Hestsins okkar var í
fyrstu á Klapparstíg 25—27 í
Reykjavík. Bergur Magnússon,
framkvæmdastjóri Hestamanna-
félagsins Fáks, var afgreiðslumað-
ur blaðsins frá 1961 þar til hann
lést árið 1983. Árið 1963 fluttist
afgreiðslan í Félagsheimili Fáks
við gamla skeiðvöllinn. Þar var
aðsetur ritsins til ársins 1984 er
hún var flutt á skrifstofu Lands-
sambands hestamannafélaga við
Snorrabraut í Reykjavík. Það
sama ár var Valdimar Kristinsson
ráðinn í hálft starf sem ritstjórn-
arfulltrúi Hestsins okkar.
Athugasemd .
MISHERMT var í Morgunblaðinu
í dag að þjónustumiðstöð bóka-
safna væri eign félags bókasafns-
fræðinga. Þjónustumiðstöðin er
sjálfseignarfyrirtæki og ekki
tengd félagi bókasafnsfræðinga
eða bókavarða að öðru leyti en því
að stjómir þessara samtaka til-
nefna menn í stjórn fyrirtækisins.