Morgunblaðið - 01.03.1985, Síða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. MARS 1985
Gunnar Ólafsson for-
stjóri RALA - Minning
Fæddur 1. maí 1934
Dáinn 21. febrúar 1985
Meðan Baldur bjó í Valhöll,
þóttust allir vissir um, að ekkert
yrði honum að grandi, svo vinsæll
var hann. Við Gunnar Ólafsson
áttu allir erindi nema maðurinn
með ljáinn.
Á menntaskólaárunum komu
þegar fram eftirminnilegir eigin-
leikar Gunnars: „Reddarinn", allt-
af boðinn og búinn til hjálpar,
ótrúleg manngleggni og minni,
enda þekkti hann öll skólasystkin-
in, ættir, vini og vinkonur. Vegna
þessara góðu kosta var hann einn
aðalmiðpunktur árgangsins 1954
frá MR. Á 25 ára stúdentsafmæl-
inu var gefin út æviskrá 115 skóla-
systkina og átti hann auðvitað
bróðurpartinn í því verki. En hann
lét ekki við það sitja að skrá á
töflur æviatriði vina sinna, heldur
tók á móti þeim á heimili sínu,
hvort sem var til stuttrar heim-
sóknar eða margra vikna dvalar
með konu og börn, eins og ég fékk
að reyna í Henley on Thames.
Á háskólaárunum var stundum
talað um, að við skyldum nokkrir
að námi loknu flytjast til einhvers
gósenlands, helst Brasilíu, öðlast
þar skjótan feng og frama, og
treystum við „fræbúðingnum"
okkar, honum Gunnari, til fljót-
fengnasts árangurs í þeim efnum.
Þetta rættist sem betur fer ekki í
Brasilíu, heldur hér á landi, þar
sem hann gerðist fljótt atkvæða-
mikill vísindamaður og var orðinn
stjórnandi vísindastofnunar sinn-
ar.
Gunnar var rúmlega meðalmað-
ur á hæð, hrokkinhærður, búldu-
leitur og brosmildur. Við vinir
hans sjáum hann fyrir okkur, aug-
un og andlitið geislandi af lífi og
fjöri, lýsandi tilraunum sínum
fyrir okkur, hvernig hann rændi
rollurnar tuggunum og melti svo
þetta góðgæti í glermaga á rann-
sóknastofunni.
Þennan góða dreng lifa kona
hans Unna Maja, dæturnar Anna
og Valdís, synirnir Skúli og Ólafur
Páll og Valdís móðir hans. Þau eru
öll steypt í mót hlýju, glaðværðar
og góðsemi Gunnars.
Nú er Gunnar farinn að plægja
ódáinsakra. íslensk náttúra hefði
átt að fá að njóta hans ögn lengur.
Árni Kristinsson
Á þessari stundu langar mig til
þess að kveðja Gunnar ólafsson
með nokkrum orðum.
Það var mikið áfall að heyra um
fráfall Gunnars, það kom eins og
reiðarslag. Eg hef haft mikil sam-
skipti við hann sl. tvö ár og er það
ógleymanlegur tími. Gunnar var
einstakt ljúfmenni og tilfinn-
ingaríkur, og átti því traust
starfsmanna. Réttlæti var honum
ofarlega 1 huga og vildi hann láta
sama ganga yfir alla. Gunnar var
þátttakandi, en ekki eingöngu
stjórnandi.
Með þessum fáu orðum kveð ég
Gunnar og um leið vil ég votta
eiginkonu hans, Unni Maju, og
börnum þeirra mína innilegustu
samúð á þessari sorgarstundu.
Berglind Sigurðardóttir
Þau hörmulegu tíðindi bárust
mér síðastliðið fimmtudagskvöld
að Gunnar ólafsson forstjóri
Rannsóknarstofnunar landbúnað-
arins hefði orðið bráðkvaddur á
heimili sínu þá síðdegis. Þetta
dauðsfall kom öllum í opna
skjöldu og okkur finnst það næsta
ótímabært. Qunnar var aðeins
fimmtugur að aldri og hafði geng-
ið að störfum sínum þá um daginn
eins og venja hans var.
Með Gunnari er genginn per-
sónuleiki, sem öllum sem kynntust
honum er -minnisstæður og kær,
'því að í honum sameinuðust miki-
ir hæfileikar og óvenjuleg ljúf-
mennska og góðvild til allra, sem
hann átti samskipti við, samfara
léttri og þægilegri kímni. Slíkur
maður sem hann hlýtur að vera
öllum harmdauði.
Gunnar Ólafsson fæddist í
Reykjavík 1. maí 1934. Foreldrar
hans voru hjónin ólafur Hansson
prófessor og Valdís Helgadóttir,
en þau hjón voru bæði komin af
mikilhæfum borgfirskum ættum.
Hann lauk stúdentsprófi í Reykja-
vík en fór að því loknu til Noregs
til náms i landbúnaðarfræðum.
Fyrst við búnaðarskólann í Vors
og síðan Landbúnaðarháskólann á
Ási. Þaðan lauk hann kandi-
datsprófi árið 1960.
Að námi loknu hóf hann störf
við Landbúnaðardeild Atvinnu-
deildar Háskólans eins og Rann-
sóknarstofnun landbúnaðarins hét
þá, og starfaði við þá stofnun alla
tíð síðan. Starf hans beindist eink-
um að rannsóknum á fóðurgildi og
nýtingu gróðurs og innlendra fóð-
urefna. Rannsóknir hans á þessu
sviði hafa haft mikla þýðingu við
ákvörðun á beitarþoli og nýtingu
afrétta. Á árunum 1963 til ’64
stundaði Gunnar framhaldsnám
við rannsóknarstofnanir og há-
skóla í Bretlandi og árin 1970 til
’72 dvaldist hann langdvölum við
Landbúnaðarháskólann á Ási. Þar
vann hann að doktorsritgerð sinni,
sem fjallaði um fóðurgildi og nýt-
ingu íslenskra beitargrasa. Dokt-
orsprófi lauk hann frá Ási árið
1972. Eftir Gunnar liggja margar
merkar greinar og ritgerðir um
rannsóknarstörf hans og niður-
stöður þeirra.
Ekki gat hjá því farið að maður
með hæfileika Gunnars ólafsson-
ar yrði kvaddur til ábyrgðarstarfa
við stofnun þá, er hann vann við.
Þegar sérstök Fóðurdeild var sett
upp innan RALA gerðist hann þar
deildarstjóri. Árið 1976 tókst hann
á hendur starf aðstoðarforstjóra
stofnunarinnar og einsýnt þótti að
hann tæki við forstjórastarfi, er
Björn Sigurbjörnsson hvarf frá
störfum við stofnunina í lok ársins
1982.
Auk þeirra verka fyrir Rann-
sóknarstofnun landbúnaðarins
sem hér hafa verið nefnd, gegndi
Gunnar margvíslegum félags-
málastörfum og nefndarstörfum
vegna landbúnaðarins og fyrir
starfsbræður sína. Meðal annars
átti hann sæti í stjórn Félags ís-
lenskra náttúrufræðinga um ára-
bil og var formaður þeirra sam-
taka nokkur ár.
Það gefur auga leið að starfið
gerði mikiar kröfur til Gunnars og
honum gáfust fáar stundir til að
sinna öðrum áhugamálum, en á
síðari árum mun hafa leitað á
hann löngun til að gefa sig að
þjóðlegum fróðleik og ritstörfum á
því sviði. Hafði hann raunar haf-
ist handa við að safna efniviði til
slíkrar ritsmíði. Hugsaði hann
gott til þess að fá síðar, er stundir
liðu, meiri tíma til að sinna þessu
hugðarefni sínu. Ekki er að efa að
þar hefði hann einnig náð merkum
árangri ef aldur hefði enst til.
Það sem einkenndi öll störf
Gunnars ólafssonar var mikil
trúmennska, vandvirkni og elju-
semi. Ekkert var honum fjær
skapi en kasta höndum til þeirra
hluta sem honum var til trúað.
Sanngirni var honum í blóð borin
og lipurð í samskiptum við náung-
ann. Eigi að síður hélt hann af
festu á hlut sínum, ef á hann var
leitaö og fylgdi þeim málum eftir
af einurð, sem hann taldi rétt.
Það var fjarri Gunnari að trana
sér fram og leita eftir metorðum.
Að eðlisfari var hann hlédrægur
og laus við yfirlæti og hégóma-
skap. Hæfileikar hans, réttsýni og
samviskusemi leiddu hinsvegar til
þess að til hans var leitað til að
taka að sér forustu og mannafor-
ráð. Við slíkum áskorunum brást
hann af þeirri skyldurækni og
trúmennsku sem honum var svo
nærtæk og í verkum sínum brást
hann aldrei þeim vonum sem við
hann voru bundnar.
í persónulegum kynnum var
Gunnar hvers manns hugljúfi.
Glaðværð hans, góðvild og skop-
skin, sem hann beitti af nærfærni,
gerðu öllum sem nutu nærveru
hans geðþekka.
Gunnar Ólafsson var gæfumað-
ur í einkalífi sínu. Árið 1957 gekk
hann að eiga eftirlifandi konu
sína, Unni Marie Figved. Þau áttu
fjögur mannvænleg börn og gott
heimili.
Við fráfall Gunnars Ólafssonar
er höggvið vandfyllt skarð í raðir
þeirra manna, sem stunda rann-
sóknir í þágu íslensks landbúnað-
ar.
Við vinir hans og samstarfs-
menn kveðjum hann með söknuði
og trega, en minningin um góðan
dreng og mannkostamann mun
lifa með okkur.
Sárastur harmur er kveðinn að
fjölskyldu hans, konu og börnum.
Er þeim og öðrum aðstandendum
vottuð innileg samúð.
Bjarni Arason
Sjaldan hefur mér orðið jafn
bilt við að heyra andlátsfregn. Að
Gunnar Ólafsson, sem hafði
hringt til mín til Vínar daginn áð-
ur fullur af starfsgleði, áhuga og
framtíðaráætlunum, væri dáinn
gat ekki verið satt. En smám sam-
an ryður sér rúm í huganum hin
sorglega staðreynd að hinn góði,
trausti vinur og samstarfsmaður
sé allt í einu horfinn að eilífu.
Fráfall Gunnars er ekki bara
þungbært fjölskyldu hans, vinum
og samstarfsmönnum heldur er
það áfall fyrir íslenzkan landbún-
að og íslenzka þjóð.
Með Gunnari Ólafssyni er fall-
inn í valinn einn af færustu og
beztu búvísindamönnum þessa
lands. Glæsilegum starfsferli
Gunnars lýkur nú snögglega þegar
framundan mátti vænta margra
ára af árangursríku starfi í þágu
íslenzks landbúnaðar og íslenzkr-
ar þjóðar. Dr. Gunnar stóð á
fimmtugu þegar hann féll frá mitt
í önnum dagsins. Hann hafði þá
starfað nær óslitið að framfara-
málum íslenzks landbúnaðar í 25
ár. Eftir stúdentspróf stundaði
Gunnar búfræði við búnaðarskól-
ann Voss í Noregi og lauk síðan
háskólaprófi í búvfsindum frá
landbúnaðarháskóla Noregs að
Ási árið 1960.
Ég átti því láni að fagna að eftir
heimkomuna þegar Gunnar réðst
til Búnaðardeildar Atvinnudeildar
Háskólans, fyrirrennara Rann-
sóknastofnunar landbúnaðarins
hófum við störf saman að jurta-
kynbótum. Með okkur tókst ekki
aðeins náið og árangursríkt sam-
starf, heldur einlæg vinátta og
gagnkvæmt traust sem einkenndi
samskipti okkar upp frá því.
Þangað til við báðir héldum aftur
utan 1963, Gunnar til framhalds-
náms, unnum við að rannsóknum
og kynbótum á korni, mel og grös-
um, aðallega f þágu landgræöslu.
Á þeim árum kynntist ég vísinda-
og tilraunamanninum Gunnari
ólafssyni. Vísindastörf hans ein-
kenndust af vandvirni og ná-
kvæmni, skilningi á eðli vanda-
málsins og hvernig ætti að útfæra
rannsókn til að finna lausn á því. í
þessum rannsóknarstörfum kom
sér oft vel hið einstaklega góða
minni Gunnars þar sem hvert
smáatriði var alltaf á takteinum. I
því líktist Gunnar föður sfnum,
ólafi Hanssyni, prófessor, sem
reyndar varð að þjóðsögu fyrir af-
burða minni og gáfur. Eftir þetta
stefndi hugur Gunnars að öðru
sviði búsvisinda, fóðurfræði bú-
fjár, og lauk hann doktorsprófi í
þeirri grein við háskólann í Ási
árið 1972 með gagnmerkri ritgerð
um næringargildi beitarplantna á
íslandi. Hafði hann áður stundað
nám í þessum fræðum við Grasa-
rannsóknastofnunina og háskól-
ann í Reading á Bretlandi. Vís-
indastörf og ritgerðir dr. Gunnars
á þessu sviði báru glöggt vitni um
hið næma visindamannseðli hans.
Er óhætt að fullyrða að niðurstöð-
ur Gunnars um næringargildi ís-
lenzkra tún- og beitargrasa hafa
myndað grunninn að þekkingu
okkar á notagildi íslenzkra gras-
lenda.
Að loknu doktorsprófi réðst
Gunnar sem sérfræðingur í fóður-
fræði til Rannsóknastofnunar
landbúnaðarins þar sem hann
vann sér strax virðingu og vináttu
samstarfsmanna sinna og traust
og virðingu ráðunauta þeirra og
bænda sem hann átti skipti við.
Að öllum öðrum ágætum vinum og
samstarfsmönnum á Keldnaholti
ólöstuðum, naut ég allra mest
stuðnings og góðra ráða Gunnars
eftir að ég tók við forstöðu RALA
enda stóð samvinna okkar og vin-
átta á gömlum og traustum merg.
Það var því mjög eðlilegt að
Gunnar yrði valinn til að taka að
sér stöðu aðstoðarforstjóra stofn-
unarinnar skömmu seinna. Þetta
var að sjálfsögðu fórn fyrir Gunn-
ar sem varð um leið að gera hlé á
árangursríkum vísindaferli og
taka til við rannsóknastjórnun og
þeim erli sem alltaf fylgir stjórn-
unarstörfum á stórri stofnun.
Fyrir mig var þetta mikið lán, því
að hvergi hef ég rekist, innanlands
eða utan, á jafn traustan, sam-
vinnulipran og góðan dreng og
minn kæra vin Gunnar Ólafsson.
Ég álít að þetta hafi verið gæfu-
spor fyrir RALA og íslenzkar
landbúnaðarrannsóknir. Við
Gunnar tókum strax fyrir hendur
uppbyggingu stofnunarinnar og
endurskipulagningu á rannsókn-
arkerfinu. Þetta voru spennandi
og ánægjuleg ár að vinna með
Gunnari og félögum á stofnuninni
að því að koma upp fullkomnari
rannsókna- og starfsaðstöðu á
Keldnaholti, koma skipulagi á
skrásetningu, val og framkvæmd
rannsóknaverkefna og finna sam-
heldni starfsmanna í framkvæmd
yfirgripsmikilla og vandasamra
verkefna sem kölluðu á margvís-
lega fagþekkingu. í þessum stjórn-
unarstörfum komu kostir Gunn-
ars sem stjórnada og embætt-
ismanns vel í ljós. Um Gunnar má
nota lýsingu Halldórs E. Sigurðs-
sonar, fyrrv. ráðherra, að hann
var „hárfínn embættismaður".
Um leið lét hann sér alltaf annt
um kjör og aðbúnað starfsfólksins.
Hann var jafnt fulltrúi ríkisvalds-
ins og starfsfólksins á stofnuninni
og vildi að hvorugur sæti við
skarðan hlut. Ég minnist hinna
fjölmörgu ferða og funda vegna
tilraunastöðvanna, verkefna
þeirra og vandamála sem áttu ein-
lægan áhuga og athygli Gunnars.
Samstarf Gunnars við yfirstjórn
stofnunarinnar og ráðuneyti ein-
kenndist af gagnkvæmu trausti og
virðingu.
Þegar ég var kallaður aftur til
starfa hjá Sameinuðu þjóðunum
var að sjáifsögðu enginn vafi á því
hvern ég bæði um að yrði látinn
taka við stjórnartaumunum á
RALA. Það mátti segja að með
þeirri ráðstöfun gæti ég gengið
úhyggjulaus til nýrra starfa, vit-
andi stofnunina í öruggum hönd-
um Gunnars, eins og síðan sann-
reyndist. Ekki grundaði mig að
hann lifði ekki alla útlegð mína en
nú er skarð fyrir skildi og fámenn-
ur her íslenzkra búvísindamanna
er nú verr í stakk búinn til að
byggja og treysta framtíðarvel-
sæld íslenzks landbúnaðar.
Gunnar var ekki bara farsæll í
starfi. Hann átti því láni að fagna
að vera jafnfarsæll í einkalífi sem
höfuð elskulegrar og glæsilegrar
fjölskyldu og sem einkasonur eft-
irlifandi móður, sem nú eiga öll
um sárt að binda, enda var Gunn-
ar mikill og ástríkur fjölskyldu-
faðir og góður sonur. Hugur okkar
Helgu er hjá Valdísi, móður hans,
hjá Unnu Maju, dætrunum tveim,
Önnu og Völu, sem fréttu um lát
föður síns í fjarlægu landi, og hjá
sonunum Skúla og ólafi.
Þótt þið getið ekki sætt ykkur
við þessi köldu örlög að missa
ástvin ykkar á miðri leið, löngu
áður en ferðinni hefði átt að ljúka,
þá verður það til huggunar seinna
að eiga minningu um svo góðan
ástvin. Það var stór gæfa í mínu
lífi að fá að kynnast og eignast að
góðum vinum son, eiginmann og
föður ykkar.
Við Helga kveðjum Gunnar með
miklum söknuði og sendum ykkur,
fjölskyldunni hans, okkar innileg-
ustu samúðarkveðjur og biðjum
Guð að blessa ykkur og minningu
hans.
Björn Sigurbjörnsson
Fréttin um skyndilegt fráfall
Gunnars ólafssonar forstjóra
Rannsóknastofnunar landbúnað-
arins 21. febrúar sl. kom eins og
reiðarslag, en minnti okkur á, að
dauðinn heggur oft skjótt og þar
sem sízt varir.
Það er raun að kveðja kæran vin
og vandi að skrifa um hann minn-
ingargrein, þótt minningarnar
hrannist upp 1 huga mér, sem ég
sit og pára þessar línur. En mig
langar til að minnast hans með
fáeinum kveðjuorðum með þakk-
læti fyrir áralanga vináttu og
samstarf.
Lífshlaup okkar Gunnars var
undarlega samtengt. Ég kynntist
honum fyrst á Stóra-Kroppi í
Borgarfirði, þar sem við, smápoll-
ar úr Reykjavík, vorum í sveit hjá
bændahöfðingjanum og fræði-
manninum Kristleifi Þorsteins-
syni og konu hans, Snjáfríði Pét-
ursdóttur, sem var systir Pálínu,
föðurömmu Gunnars. Hjá þeim
hjónum og öðru ágætisfólki, sem
þar bjó, vorum við samtíða í sex
sumur, og þar komumst við fyrst í
snertingu við sveitalíf og náttúru
landsins. Betri stað hefðum við
ekki getað kosið okkur, og ég veit,
að dvölin á Stóra-Kroppi hafði
óafmáanleg áhrif á líf og starf
Gunnars, ekki síður en mitt, og
réð úrslitum um ævistarf okkar
beggja.
Gunnar var fjórum árum yngri
en ég og leið eflaust stundum önn
fyrir þann aldursmun. Það hefur
þó ekki verið alvarlegt, því að á
þessum árum tókst með okkur sú
vinátta, sem ég minnist ekki, að
nokkurn tíma hafi borið skugga á.
Sumarið 1946 var hið síðasta,
sem við vorum saman á Stóra-
Kroppi, og eftir það skildu leiðir í
nokkur ár. Við hittumst að vísu
stöku sinnum á förnum vegi, en
sökum aldursmunar og fjarlægðar
milli Austur- og Vesturbæjar, sem
var mikill í þá daga, var samgang-
ur lítill og kunningjahópurinn
annar. En síðan var eins og gripið
væri í taumana og leiðir okkar
sveigðar saman að nýju. Ég minn-
ist þess ekki, að við höfum nokk-
urn tíma á æskuárunum rætt
framtíðaráform hvors annars,
hvorki í námi né starfi, enda
sjaldnast hugsað langt fram í tím-
ann á þeim árum. En örlögin —
eða hvað það nú var — höguðu því
þannig til að eftir að stúdentsprófi
lauk snérum við okkur báðir að
sama námi — í landbúnaðarfræð-
um. Án nokkurs samráðs við
hvorn annan lá leið okkar beggja
fyrst á bændaskóla og síðan á
Landbúnaðarháskólann á Ási í
Noregi, þar sem hann hóf sitt nám
sama ár og ég lauk mínu. Árið
1960, þegar Gunnar hafði lokið
kandídatsprófi frá Ási, kom hann
til starfa vð núverandi Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins, og