Morgunblaðið - 01.03.1985, Síða 49

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. MARS 1985
49
Minning:
Páll Magnússon
lögfrœðingur
Fæddur 27. september 1891
Dáinn 19. febrúar 1985
Mágur minn og svili Páll Magn-
ússon lögfræðingur er kvaddur
hinstu kveðju í dag eftir langt og
mikilhæft líf. Okkur hjónin langar
að minnast hans með nokkrum
vináttu- og þakkarorðum.
Ég var bara 11 ára gömul þegar
ég kom fyrst á heimili systur
minnar og mágs á Eskifirði, hjá
þeim var ég samfellt í sex ár og
langtímum saman eftir það. Alltaf
var Páll mér jafn góður mágur,
það var reyndar frekar að hann
kæmi mér í föðurstað, og auðvitað
átti mín góða systir sinn stóra
þátt í því. Enginn gerði meira
fyrir mig og hjálpaði mér meira
en mágur minn þegar ég átti í erf-
iðleikum, sem stundum kom fyrir,
oftar en einu sinni. Ég þakka mági
mínum af hjarta fyrir allt sem
hann var mér.
Páll var reglulegt prúðmenni á
heimili, alltaf svo hægur og kurt-
eis, enda báru allir virðingu fyrir
honum. Hann gat verið glaður og
reifur á góðra vina fundi og söng
þá og spilaði á píanó, hann hafði
mjög fallega rödd. Það eru svo
margar ljúfar minningar frá
æskuárunum á Eskifirði.
Nú tekur Guðmundur við með
sínar hugsanir. Ég kynntist Páli
Magnússyni fyrst árið 1966 er við
hjónin fluttum heim til íslands
frá Kaliforniu. Tókst fljótt góð
vinátta með okkur. Vorum við
hjónin tíðir gestir hjá þeim hjón-
um á Laufásvegi 44. Að öllu for-
fallalausu hittumst við einu sinni í
viku til að spila, og voru það sól-
skinsblettir sem við söknum og er-
um ánægð að hafa átt með mág-
konu minni og svila.
Þótti mér sérstaklega gaman að
tala við Pál um landsmálin, sem
ég vissi svo lítið um eftir að hafa
dvalið lengi erlendis. Hann var
fróður og minnugur um allt er
gerst hafði á þeim liðnu árum.
Sérstaklega ánægjulegt var að
hlusta á hann segja frá ævi föður
síns sem lengi hafði búið við aust-
anverðan Breiðafjörð þar sem mér
voru margir hagar kunnugir. En
hans mesta stolt var að tala um
æskuheimilið Vallanes á Fljóts-
dalshéraði.
Páll var mikill unnandi lista og
var fjölhæfur á mörgum sviðum.
Einu sinni vorum við í samkvæmi
og spilaði hann þar á píanó svo
unun var að hlusta á. Eitt hið
merkilegasta sem ég sá eftir hann
var líkan af prestssetrinu Valla-
nesi, með kirkju, bæjarhúsum og
peningshúsum. Páll gaf líkanið
Þjóðminjasafnsinu og austfirðing-
um og Kristján Eldjárn fyrrv. for-
seti keypti eintak og gaf það til
tslendingafélagsins í Kanada þeg-
ar hann var boðinn þangað.
Við kveðjum mág okkar og svila
með söknuði, þökk og virðingu.
Guð blessi minningu hans.
Borghildur Pétursdóttir,
Guðmundur Guðlaugsson.
Að morgni þriðjudagsins nítj-
ánda febrúar andaðist í Borgar-
spítalanum í Reykjavík Páll
Magnússon, lögfræðingur, Lauf-
ásvegi 44 í Reykjavík.
Foreldrar hans voru hjónin
Magnús Blöndal Jónsson, prestur í
Vallanesi og Ingibjörg Pétursdótt-
SAMTÖK kennara og annars áhuga-
fólks um sögukennslu halda vinnu-
fund með um myndefnis í Kennslu-
miðstöðinni, Námsgagnastofnun,
Ijiugavegi 166, laugardaginn 2. mars
kl. 13-18.
Flutt verða stutt erindi og
ir Eggerz kaupmanns á Akureyj-
um. En hún var systir Sigurðar
Eggerz bæjarfógeta á Akureyri og
sýslumanns Eyfirðinga og Guð-
mundur Eggerz er var sýslumaður
Suður-Múlasýslu og síðar sýslu-
maður Árnessýslu.
Páll fæddist i Þingmúla á
Skriðdal, þar sem faðir hans hóf
prestskap, en síðan fluttu þau
hjónin í Vallanes, þar sem séra
Magnús var prestur í fjölda ára.
Páll var á öðru ári er þau fluttu
í Vallanes. Þau hjónin eignuðust
átta börn, en fullorðinsaldri náðu
Ragnhildur, Páll og séra Pétur í
Vallanesi.
Séra Magnús missti konu sína
15. ágúst 1898 frá ungum börnum,
og var Páll þá aðeins 6 ára.
Síðari kona séra Magnúsar í
Vallanesi var frú Guðríður
Ólafsdóttir Hjaltesteð er áður var
gift Þorvarði Kjerúlf lækni og al-
þingismanni. Séra Magnús og frú
Guðríður eignuðust fjögur böm,
en aðeins Þorgerður náði fullorð-
insaldri.
Móðir íhin, Sigríður Þorvarð-
ardóttir Kjerúlf, flutti með móður
sinni, er þá var ekkja, í Vallanes,
en hún var jafn gömul Páli, fædd
1891.
Þau ólust því upp saman í góð-
um og glöðum systkinahópi á fjöl-
mennu heimili.
Leið Páls lá í hinn lærða skóla.
Brautskráðist stúdent 1919 og
lagaprófi lauk hann 14. febrúar
1924 eða fyrir 61 ári.
Eftir lagapróf fluttist Páll til
Eskifjarðar með konu sinni, frú
Sigríði Pétursdóttur, prests í Ey-
dölum Þorsteinssonar. En þau
gengu að eigast 12. október 1924.
Á Eskifirði stundaði Páll mál-
flutning jafnframt því sem hann
var oddviti Eskifjarðar til 1930.
Þá rak hann þar togaraútgerð,
þá fyrstu á Austurlandi.
Hann var lögfræðingur Lands-
bankans þar, allt til þess tíma að
hann fluttist til Reykjavíkur 1935.
Eftir þetta var hann um skeið
settur sýslumaður Rangárvalla-
sýslu, en lengst af vann hann á
vegum ríkisendurskoðunar að
endurskoðun hjá sýslumönnum og
bæjarfógetum allt til ársins 1943.
Þá var hann um tima lögfræð-
ingur Búnaðarbankans. Hann var
forstjóri fyrir olíufélaginu Nafta
frá 1945 og þar til félagið hætti
störfum 1954.
Eftir þetta var Páll við mál-
flutningsstörf og er kunnur af
andófi og gagnrýni á lög um stór-
eignaskatt er sett voru 1957 og olli
miklum deilum sem kunnugt er.
Árið 1974 var Páll skipaður í
gerðardóm Laxármálsins, sem al-
þjóð þekkir.
Þetta var stutt yfirlit yfir hið
fjölbreytta starf Páls á langri ævi,
en ég tel rétt að minnast á fleira
er ekki kemur fram í þessari upp-
talningu.
Á fullorðinsaldri mótaði Páll
líkan af bæ og kirkju í Vallanesi
eins og það var um síðastliðin
aldamót, og er það nú varðveitt í
Þjóðminjasafninu.
Sem barn kynntist ég Páli, konu
hans og börnum á Eskifirði, en
vinskapur var milli heimilis míns
á Reyðarfirði og þeirra, er hélst
alla tíð.
Nokkru áður en Páll kvaddi kom
ég á heimili þeirra hjóna, var
hann þá orðinn máttvana, hafði þó
fótavist og hugsunin var enn skýr.
kynntar nýjungar á þessu sviði.
Síðan verður starfað í vinnuhóp-
um að því að búa til skyggnur og
glærur en góð aðstaða er til slíks í
Kennslumiðstöðinni. Efni verður
selt þar. Fundurinn er öllum
opinn.
Hann spurði frétta að austan,
en hugur hans stóð ætíð nærri
æskustöðvum hans í Vallanesi,
enda kenndi hann sig við þann
stað. Hann gladdist yfir að að
fylgjast með framförum á Héraði
og að frétta af sveitungum sínum.
Hann hafði mikla ánægju af
þjóðlegum fræðum, ættfræði og
auk þess hafði hann mikinn áhuga
á málara- og húsagerðarlist.
Hjónaband Páls og frú Sigríðar
var gæfuríkt. Frú Sigríður er vel
gerð og mikilhæf kona er bjó
manni sínum gott og menningar-
legt heimili. Viðmót hennar ætíð
fágað og ástúðlegt. Páll var góður
heimilisfaðir, dagfarsprúður og
umgengni hans við konu og börn,
sem vini, prúðmannleg og elsku-
leg. Hann var vinmargur.
Börn þeirra hjóna eru: Pétur,
efnaverkfræðingur, kvæntur
Birnu Björnsdóttur, Ingibjörg inn-
anhússhönnuður, ekkja Þorgríms
Tómassonar kaupmanns, og
Magnús listamaður og kennari,
kvæntur önnu Sigríðir Gunnars-
dóttur kennara.
Genginn er góður og gegn mað-
ur.
Ég votta eftirlifandi konu Páls,
frú Sigríði, og börnum, tengda-
börnum og ættingjum dýpstu
samúð, og bið þeim Guðs blessun-
ar.
Margrét Þorsteinsdóttir
í dag er gerð frá Dómkirkjunni
útför Páls Magnússonar lögfræð-
ings, er andaðist eftir skamma
legu í Borgarspítala hinn 19. þessa
mánaðar á 94. aldursári.
Páll fæddist að Þingmúla í
Skriðdal, Suður-Múlasýslu 27.
september 1891. Faðir hans var
Magnús Blöndal Jónsson prestur,
sonur séra Jóns Bjarnasonar í
Mið-Mörk undir Eyjafjöllum, síð-
ar að Vogi á Fellsströnd, og konu
hans Helgu Árnadóttur Þorvarðs-
sonar, bónda á Hofi í Öræfum.
Móðir Páls var Ingibjörg Pét-
ursdóttir Eggerz kaupmanns og
útvegsbónda í Akureyjum á
Breiðafirði og fyrri konu hans,
Jakobínu Pálsdóttur Melsteð amt-
manns. Var Páll heitinn skírður í
höfuðið á móðurbróður sínum,
Páli Eggerz.
Séra Magnúsi Blöndal Jónssyni
hafði verið veittur Hallormsstað-
ur og Þingmúli hinn 2. júní 1891.
Flutti hann þá þegar austur og
settist að í Þingmúla. En hinn 27.
febrúar 1892 fékk hann einnig
veitingu fyrir Vallanesi og sat
hann þann stað alla tið sfðan, eða
þar til hann lét af preststörfum á
árinu 1925.
Þótt Páll væri því fæddur í
Þingmúla, fluttist hann þegar
þaðan á 1. ári að Vallanesi og við
þann stað kenndi hann sig jafnan
siðan.
Á því leikur enginn vafi, að séra
Magnús Blöndal Jónsson hefur
verið búhöldur hinn mesti, enda
gerði hann Vallanesið að höfuð-
bóli og kom því í það að verða eitt
af þrem fjárflestu búunum f Norð-
ur- og Austuramtinu.
Hinn ungi prestssonur hefir því
á bernsku- og æskuárum sínum
jafnan haft fyrir augum fyrir-
myndar búrekstur á uppgangsbúi
og hefir það mjög senniíega vakið
áhuga hans á búskap, enda vann
hann á þessum árum mikið að
bústörfunum.
Það fór því svo, að Páll hóf nám
f búfræði, talsvert til hvattur af
föður sínum, og lauk hann prófi í
þeirri grein liðlega tvítugur að
aldri.
Hugur hans stóð þó til æðri
mennta og eftir að búfræðináminu
lauk, hóf hann nám i Menntaskól-
anum í Reykjavík, varð stúdent
árið 1919, en settist þá í Háskóla
íslands og lauk þaðan prófi í lög-
fræði í ársbyrjun 1924.
Sama ár fluttist Páll til Eski-
fjarðar og setti þar á stofn mál-
flutningsskrifstofu, er hann rak
til ársins 1935. Jafnframt var
hann oddviti Eskifjarðarhrepps á
árunum 1924—30, stofnaði togar-
aútgerðarfélag, sem hann veitti
forstöðu nokkur ár og einnig var
hann lögfræðingur útibús Lands-
banka íslands á Eskifirði sfðustu
árin sem hann dvaldi þar.
Eftir ellefu ára dvöl á Eskifirði
snéri Páll aftur til Reykjavíkur.
Hann hafði hinn 12. október 1924
gengið að eiga Sigríði Pétursdótt-
ur prests að Eydölum í Breiðdal
Þorsteinssonar og könu hans,
Hlífar Bogadóttur. Eignuðust þau
þrjú börn, Pétur verkfræðing,
Ingibjörgu hýbýlafræðing og
Magnús listmálara. Mun búferla-
flutningur fjölskyldunnar hafa
ráðist mikið af því að börnin voru
þá að nálgast aldur til langskóla-
náms og mun hægara var að koma
þeim til mennta hér í Reykjavík
en fyrir austan.
Það var eiginlega undarlegt, að
Páll skyldi ekki halda áfram
rekstri málflutningsstofu sinnar
hér fyrir sunnan, því hann var bú-
inn flestum þeim kostum, sem
góðan lögmann mega prýða. Hann
var laginn og lipur samningamað-
ur en gat að sjálfsögðu verið fast-
ur fyrir ef því var að skipta. Hann
var hugmyndaríkur og snjall við
að koma auga á þær röksemdir er
málum gátu þokað fram og fór oft
furðu létt með að snúa mönnum til
fylgis við þann málstað er hann
barðist fyrir. Þá hafði hann og
alla tíð gott fjármálavit og gat
ráðið mörgum heilt í þeim efnum.
Auk þessa var hann svo fylginn
sér og kappsfullur í því er hann
tók sér fyrir hendur, að hann fór
oftar en ekki með sigur af hólmi.
En Páll hafði raunar allt of
mörg og margvisleg áhugamál til
þess að einskorða sig við lög-
mannsstörf. Hann starfaði að
endurskoðun hjá sýslumönnum og
bæjarfógetum á árunum
1935—1943, var einnig lögfræðing-
ur Búnaðarbanka íslands og um
áratuga skeið forstjóri Olíufélags-
ins Nafta hf. Má segja að öll þessi
störf hafi leikið í höndunum á
honum.
Auk þessa hafði Páll nokkur af-
skipti af ýmsum stórmálum. Hann
stofnaði t.d. í ársbyrjun 1959 Fé-
lag stóreignaskattsgjaldenda.
Gjaldendur skatts þessa höfðu
flestir hverjir misst móðinn eftir
að ríkissjóður hafði farið með sig-
ur af hólmi í málaferlum hér á
landi út af gjöldum þessum. Páll
safnaði í skyndi mörgum gjald-
endum í félagið, stappaði í þá stál-
inu, snéri vörn í sókn og skaut
málinu til Mannréttindanefndar
Evrópu í Strassborg. Mun þetta
hafa verið í fyrsta sinn sem héðan
var leitað til nefndarinnar og þótti
dirfskufullt af Páli. Málskotið
varð til þess að innheimta skatts-
ins tafðist um margra ára bil og,
er yfir lauk, máttu þeir er hlýtt
höfðu forsjá Páls, sannarlega vel
við sitt hlutskipti una.
Páll kom og talsvért við sögu í
svonefndri Laxárdeilu, er hat-
rammur ágreiningur hafði risið
vegna fyrirhugaðra virkjana í
Laxá í Aðaldal. Barðist Páll þar
fyrir hagsmunum landeigenda í
ræðu og riti og var af þeirra hálfu
skipaður í gerðardóm, er settur
var á stofn með samningi milli
deiluaðila, að frumkvæði ríkis-
stjórnarinnar, er gerðist aðili að
samningnum. Lét formaður land-
eigenda svo um mælt síðar, að hin
harða og ósveigjanlega afstaða
Páls í því máli hefði verið þeim
landeigendum mikilvæg á örlaga-
stundu.
Þrátt fyrir öll hin margvíslegu
störf Páls varð aldrei djúpt á bú-
fræðingnum. Þegar á námsárum
sínum hér í Reykjavik festi hann
kaup á jörðinni Syðri-Reykjum í
Mosfellssveit, en þá jörð seldi
hann fljótlega aftur. En nokkru
síðar keypti hann jörðina Syðri-
Brú í Grímsnesi, átti hana um
langan tíma og rak þar um skeið
búskap. Ekki blandaðist þeim
hugur um, er sóttu hann heim
þangað, að hann hefði, hvenær
sem hann vildi, getað orðið gildur
bóndi, ef hann hefði kosið sér það
hlutskiptið.
Þau Sigríður og Páll voru alla
tíð mjög samhent hjón. Höfðu þau
verið rúmlega 60 ár í hjónabandi,
er Páll féll frá.
Páll var mjög heimakær og
traustur og góður heimilisfaðir.
Hann var margfróður, ræðinn og
skemmtilegur, hafði góða kímni-
gáfu og var oft meinlega hnyttinn
í svörum. Söngrödd hafði hann
ágæta, var óspar á hana í góðra
vina hópi og lék þá sjálfur undir á
píanó. Um áratugi hefir verið mik-
ill samgangur milli okkar og eig-
um við hjónin mjög ánægjulegar
minningar um samvistir með hon-
um og þeim hjónum báðum.
Eins og fyrr greinir kenndi Páll
sig jafnan við Vallanes, enda átti
það ríkan þátt í huga hans. Fyrir
nokkrum árum tók hann sig til og
vann að gerð Hkans af Vallanesi.
Naut hann við það góðs stuðnings
sonar síns, Magnúsar. Þótti líkan-
ið slík listasmíð hjá þeim feðgum,
að það var valið af ríkisstjórninni
sem gjöf til Vestur-íslendinga árið
1975, er haldið var hátíðlegt 100
ára afmæli byggðar þeirra í Kan-
ada.
Á efri árum hneigðist hugur
Páls talsvert til ættfræði. Tók
hann þá m.a. saman helstu ævi-
atriði föðurömmu sinnar, Helgu
Árnadóttur, en hún hafði lengst af
dvalið á heimili sonar síns í Valla-
nesi og var Páll mjög hændur að
henni.
Einnig hafði hann umsjón með
útgáfu æviminninga föður síns, er
út komu árið 1980.
Segja má, að Páll hafi verið
heilsuhraustur alla ævi og þrátt
fyrir háan aldur var hann furðu
ern allt til hins síðasta.
Við hjónin kveðjum nú aldinn
heiðursmann með þakklæti og
söknuði og sendum fjölskyldu
hans innilegar kveðjur.
Jón Bjarnason
Kirkjur á landsbyggðinni:
Messur
á Æskulýðsdaginn
EGILSSTAÐAKIRKJA: Æsku-
lýðsguðsþjónusta á sunnudaginn
kl. 10. (Áth. breyttan messu-
tíma.) Sóknarprestur.
KIRKJUHVOLSPRESTAKALL:
Sunnudagaskóii í Hábæjar-
kirkju kl. 14. Fjölskylduguðs-
þjónusta í Árbæjarkirkju kl. 14.
Sigríður Jónasdóttir og börn úr
söfnuðinum annast guðsþjónust-
una með kirkjufólki. Auður Eir
Vilhjálmsdóttir sóknarprestur.
SIGLUFJ ARÐARKIRKJA: Æsku-
lýðs- og fjölskylduguðsþjónusta
kl. 11. Æskulýðskór syngur und-
ir stjórn Anthonys Raleyes.
Fermingarbörn flytja hugleið-
ingu og texta. Lesið úr bókinni
Ekkert mál.“ Sr. Vigfús Þór Árna-
son.
VÍKURPRESTAKALL: Kirkju-
skólinn í Vík, á morgun kl. 11.
Fjölskylduguðsþjónusta í Víkur-
kirkju kl. 14. Börn og unglingar
aðstoða við guðsþjónustu. Sókn-
arprestur.
Áhugafólk um sögukennslu með
vinnufund í Kennslumiðstöðinni