Morgunblaðið - 03.03.1985, Qupperneq 68

68
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. MARS 1985
Líta má á þetta veðurfar
sem eðlilega tilviljun
- segir Páll Bergþórsson, veöurfrædingur, um veðrið í vetur
ÍSLENDINGAR hafa fengið að
njóta þess að veðrið hér á landi hef-
ur verið með því besta á norðurhveli
jarðar í vetur. Á meðan harður vetur
ríkir í Skandinavíu, á meginlandi
Evrópu og í Bandaríkjunum, er hér
nánast sumarblíöa. I>etta hefur vak-
ið margar spurningar, ekki síst
vegna þess hvað þessi vetur hefur
verið mun snjóléttari en á undan-
fornum árum. Er veðurfarið að
brejrtast? Megum við eiga von á því
að á íslandi verði betra vetrarveður
en annars staðar í heiminum?
Blaðamaður Morgunblaðsins
átti samtal við Pál Bergþórsson
veðurfræðing um veðurfarið.
Hann var fyrst spurður hvort hér
væri eitthvað óvenjulegt á ferð-
inni.
„Nei, hér er í rauninni ekkert
óvenjulegt á ferðinni. Það verður
að teljast eðlilegt að sveiflur verði
í veðurfarinu og rannsóknir sýna
að þannig hefur þetta alltaf verið.
Þetta eru einskonar tilviljanir.
Einskonar eðliiegar, náttúrlegar
sveiflur, sem verða þrátt fyrir það
að öll ytri skilyrði séu svipuð."
En er ekki óvenjulegt að svo
miklar sveiflur séu í veðurfari á
milli ára eins og hér hefur verið?
„Nei. Það má kalla þetta eðlilegt
óeðli. Sveiflurnar er stærstar ná-
lægt heimskautunum, en þær
fylgja svipuðu munstri og annars
staðar á norðurhveli jarðar. Þetta
munstur má einnig sjá ef litið er á
hitann í Stykkishólmi. Og ef við
höldum okkur áfram við Stykkis-
hólm má sjá þar glöggt dæmi um
breytilegt veðurfar uppúr 1880.
Sumarið 1880 var mjög hlýtt, en
veturinn 1880—1881 var sá lang-
kaldasti sem hefur komið hér á
landi, þannig að munurinn á
sumri og vetri var óskaplega mik-
ill og miklu meiri en við höfum átt
að venjast.
Rannsóknir hafa verið gerðar á
því hvort meiri sveiflur hafi verið
í veðurfari á undanförnum ára-
tugum á norðurhveli jarðar en áð-
ur og voru helstu niðurstöður þær
að ekki fundust neinar bendingar
um að svo væri, hvort sem miðað
var við lengri eða skemmri tíma-
bil.“
Sunnudaginn 17. febrúar birtist
í Morgunblaðinu grein úr The
Economist, þar sem fjallað er um
veðurfarið í heiminum. Þar er m.a.
sagt að það sem valdi því að Island
er á heitum svæðum, en t.d. Evr-
ópa og Bandaríkin á köldum svæð-
um, sé það, að háloftavindar blási
nú frá norðri til suðurs í stað þess
að blása frá vestri til austurs. Páll
var spurður álits á þessu.
„Þetta er rétt, þó að það sé í
raun engin útskýring. Þegar kem-
ur upp í 5 km hæð, sem er um
Keðjubundin 10 ára meðaltöl árshita og hafísmánaða á ári. Punktalína sýnir
hita áætlaðan eftir hafís. Ef litið er fram hjá náttúrulegum 10—30 ára
sveiflum, virðist almennt hafa farið hlýnandi á síðustu 100—150 árum. Sumir
þakka það auknum koltvísýringi vegna brennslu á kolum og olfu.
MULTIPLAH

.
Yfír 300 manns hafa þegar
sótt Multiplan-námskeið okkar.

Einn þátttakandi á hverri tölvu.
flý námsgögn
Fyrsta flokks aðstaða
Hámskeiðið haldið mánaðarlega
Leiðbeinandi er V/algeir hallvarðsson,
deildarstjóri hjá Eimskip.
Upplysingar og skráning T síma 82930
ATH! Starfsmannafélag Reykjavíkur, Starfsmenntunarsjóð-
ur starfsmannafélags ríkisstofnana og Verslunarmannafélag
Reykjavíkur styrkja félagsmenn sína til þátttöku á þessum
námskeiðum.
STJÓRNUNARFÉLAG
ÍSLANDS IS23
Páll Bergþórsson veðurfræðingur.
miðbik gufuhvolfsins, liggja há-
loftavindarnir í bugðum. Bugð-
urnar í þessum vestanstraumi
þarna uppi eru tiltölulega stöðug-
ar, jafnvel frá viku til viku og
breytast hægt, en þær stjórna veð-
urfarinu niðri við jörð. í janúar
lágu þessar bugður oft þannig að
vindur blés frá norðvestri á aust-
urströnd Bandaríkjanna og suð-
vestri yfir íslandi. Þá sveigir vind-
urinn og blæs úr norðaustri suður
yfir Evrópu. Þetta veldur því að
það er kalt á austurströnd Banda-
ríkjanna, hlýtt á íslandi og kalt í
Evfopu. Lengd hverrar bylgju var
um 4—5000 km, þ.e. frá norðanátt-
inni í Bandaríkjunum til norðan-
áttarinnar í Evrópu. Síðan færast
þessar bylgjur hægt og sígandi,
þannig að á vikutíma gæti norðan-
áttin sem ríkti í Bandarikjunum
verið komin yfir ísland.
Stundum geta þessar bylgjur
verið mjög krappar og vindur því
blásið langt suður og langt norður
á víxl, en stundum er nærri því
bein vestanátt vikum saman.“
Hvað ræður veðurfarsbreyting-
um?
„Veðurfarsbreytingar má telja
samsettar af tvennu. Annars veg-
ar mjög hægfara veðurfarsbreyt-
ingum, sem taka kannski hundrað
ár, og hins vegar sveiflum, sem
eru tímabundnar og staðbundnar.
Menn hafa til dæmis reynt að
tengja skammvinnari hitabreyt-
ingar á yfirborði Kyrrahafs við al-
mennt veðurfar og vindafar á
norðurhveli jarðar næsta hálfa
eða heila árið. Sumir virtir veður-
fræðingar hafa haldið þessu fram
að þarna sé samband á milii og
möguleiki að spá mánuð eða hálft
ár fram í tímann, þó nákvæmnin
sé lítil. Á sama hátt gefur sjávar-
hiti norður af íslandi talsverða
bendingu um hita hér næstu mán-
uði, og hann er nú hagstæður.
Annars held ég að fólk megi
ekki taka svona sveiflur í veður-
fari sem bendingu um langtíma-
breytingu á veðurfari. Það þarf að
fara yfir í aðrar rannsóknir til
þess að sanna það. Þannig rann-
sóknir hafa verið gerðar í sam-
bandi við aukinn koltvísýring í
andrúmsloftinu. En samkvæmt
þeim er hugsanlegt að hiti muni
hækka verulega fram á næstu öld.
Það mundi hafa geysileg áhrif,
bæði hér á landi og annars staðar
í heiminum. Sé litið á síðustu öld
hefur hlýnað verulega í megin-
dráttum og það tengja sumir því
að koltvísýringur jókst mjög í
andrúmsloftinu þegar farið var að
brenna kolum og olíu. Þessi breyt-
ing varð í kjölfar iðnbyltingarinn-
ar og lítur út fyrir að þessi þróun
eigi eftir að halda áfram. En þrátt
fyrir að hitinn verði hærri halda
áfram að verða sveiflur í veðurfar-
inu. Þó má ekki taka einstök stökk
of alvarlega, því við sjáum að þau
hafa orðið áður en svona orsök var
fyrir hendi.“
Er hægt að bera veðurfarið nú
saman við veðurfar á fyrri öldum?
Hefur það eitthvað verið rannsak-
að?
„Já, við vitum hvenær hafís hef-
ur verið hér við land, nokkuð langt
aftur í tímann. Einnig höfum við
vitneskju um harðæri sem gjarn-
an fylgir hafísnum. Það er vitað
að ef gert er línurit yfir hita á
ákveðnu tímabili verður það nokk-
urskonar spegilmynd af línuriti
yfir hafís á sama tíma. Eftir þess-
um upplýsingum er svo hægt að
áætla hitann lengra aftur en frá
því að hitamælingar hófust. Á
þessum línuritum koma bæði
skammtíma sveiflur og almenn
hlýnun síðustu alda vel í Ijós.“
En hver er þá helsta niðurstað-
an?
„Auðvitað á veðráttan í vetur
sínar orsakir, en við verðum að
játa, að þær eru ekki nægilega
þekktar. Meðan svo er má líta á
þetta veðurfar sem eðlilega tilvilj-
un. íslendingar þurfa alltaf að
vera viðbúnir veðurfarsbreyting-
um, til hins betra eða verra."
Morgunblaðið/Emili* Bjðrg
Breyttu kjörbúð
Vesturbæjar í myndbandaleigu
Fyrir skömmu opnaði ný myndbandaleiga nánar tiltekið Video-turninn
sf. á Melhaga 2. Það eru bræðurnir Árni og Friðsteinn Stefánssynir sem
breyttu þar kjörbúð Vesturbæjar í söluturn og myndbandaleigu.