Morgunblaðið - 03.03.1985, Blaðsíða 52

52
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. MARS 1985
AÖ8tada til kennslu og
rannsókna í lífeðlisfræöi
við háskólann hefur
breyst mikið á undan-
förnum árum, en þó
hvergi nærri nóg, segir
dr. Jóhann Axelsson. Hér
er hann ásamt dr. Stefáni
B. Sigurðssyni, lektor, að
störfum i Rannsóknar-
stofu í lífeðlisfræði á
Grensásvegi12.
Jóhann Axelsson er fæddur á
Siglufirði árið 1930. Föðurætt
hans er úr Svarfaðardal, en móð-
urætt hans frá Svínárnesi á
Látraströnd. Hann lauk stúd-
entsprófi frá Menntaskólanum á
Akureyri árið 1950, hóf háskóla-
nám árið 1951 og lauk mag. sci-
ent.-prófi í lífeðlisfræði við há-
skólann í Lundi. Hann lauk svo
doktorsprófi í lífeðlisfræði í Lundi
1962 og doktorsprófi í lyfjafræði í
Oxford árið 1964. Hann vann að
rannsóknum á miðlun boða frá
taugum til rákóttra vöðva við
Farmakologisk Institutt í Osló
1955—56, að rannsóknum á mið-
og kennslu. Það verður þá pólitísk
ákvörðun hvaða aðstaða fæst og
þar með hve mörgum er hægt að
veita kennslu."
Hefur ekki svipuð staða og nú er
í læknadeild komið upp fyrr?
„Jú, mikil ósköp. Fyrir réttum
áratug. Þá brást deildin þannig
við fjölgun, að ítarleg úttekt var
gerð á aðstöðuleysinu. Kröfur
læknadeildar um úrbætur voru
síðan lagðar fyrir ráðherra
menntamála og heilbrigðismála
með fullu samþykki háskólaráðs,
sem studdi allar kröfur og gerðir
deildarinnar."
Fóruð þið ekki í kröfugöngu?
„Jú, læknanemar og nokkrir
kennarar gengu frá Landspítala á
fund þeirra Magnúsanna, Torfa og
Kjartanssonar, sem stýrðu þá
ráðuneytum mennta- og heilbrigð-
ismála. Þeir tóku okkur vel og
kurteislega og hétu úrbótum, loks
var svo fundað í anddyri háskól-
ans.“
Sjúkt fólk verður að
vernda gegn ofskoðun
Stóðust þau heit?
„Já, að langmestu leyti. í fjár-
lögum 1974 má lesa um verulegar
hækkanir á framlögum til háskól-
ans til að „komast megi hjá fjölda-
takmörkunum i læknadeild", eins
og þar segir; var þar m.a. um að
tefla 10 kennarastöður, sem áður
hafði verið synjað um. Einnig
fengust miklar úrbætur í húsnæð-
ismálum og fleira.
Háskóladeild á ekki
að hafa forystu um
fjöldatakmarkanir
Rœtt við dr. Jóhann Axelsson
prófessor í lífeðlisfrœði við
lœknadeild Háskóla Islands
„Mér virðist oft gæta nokkurrar ruglandi og
óbilgirni í umræðunni um fjöldatakmarkanir
við Háskóla íslands, og það á báða bóga.“
Þetta segir dr. Jóhann Axelsson prófessor í
lífeðlisfræði við læknadeild Háskóla íslands í
viðtali, sem nýlega birtist í tímaritinu Harðjaxl,
sem tannlæknanemar við Háskólann gefa út.
Morgunblaðið hefur fengið leyfí til að endur-
birta kafla úr viðtalinu með fáeinum viðaukum.
taugakerfi við Centre Etude de
Physiologie nerveuse et Electro-
physiolgie i París 1957, og að
rannsóknum á rákóttum vöðvum
og kennslu við Farmakologiske
Institutt í Lundi 1957—59. Árið
1959—60 var Jóhann Riker-fellow
við lyfjafræðideild háskólans í
Oxford og vann þar að rannsókn-
um á sléttum vöðvum og við
kennslu til ársins 1962, en þá var
hann settur prófessor í líf-
eðlisfræði við háskólann í Gauta-
borg í eitt ár. Þar gegndi hann
bæði störfum dósents og rann-
sóknardósents þangað til hann var
skipaður prófessor í lífeðlisfræði
við læknadeild HÍ árið 1965.
Jóhann hefur verið gistiprófess-
or við ýmsa erlenda háskóla, m.a. í
Lundi og Gautaborg. Árið 1971
sæmdi stúdentaakademían Jó-
hann stúdentastjörnunni fyrir
„framúrskarandi störf á sviði
raunvísinda", eins og segir í grein-
argerð fyrir veitingunni. Fyrir
nokkrum árum mátti lesa í tíma-
ritinu Skírni og dagblöðunum að
tölvukönnun hefði leitt í ljós að
Jóhann Axelsson væri sá vísinda-
maður íslenskur sem oftast væri
vitnað til í erlendum vísindatíma-
ritum.
Starfar fyrir sex
háskóladeildir
Jóhann er spurður að því hvers
vegna hann hafi komið til starfa,
þegar vitað er að hann átti kost á
góðu starfi og launum erlendis.
„Ætli það sé ekki fyrst og
fremst af því að ég er Islendingur.
Ég ætlaði mér alltaf að koma
heim og vinna hér, a.m.k. um
nokkurt skeið. Það virtist heill-
andi verkefni og ærið starf að
byggja upp íslenska lífeðlisfræði,"
segir Jóhann. „Um langan aldur
hafði einn maður, Jón Steffensen
prófessor, annast kennslu í líf-
eðlisfræði, lífefnafræði og líffæra-
fræði við læknadeild, ofurmann-
legt átak eins og allir sjá, og þegar
það réðist að ég kæmi heim, þá var
einn og sami maður, Davfð Dav-
íðsson, prófessor bæði í lífeðlis-
fræði og lífefnafræði. Þess má
geta að við læknadeild í Svíþjóð af
svipaðri stærð og hér eru þrír
prófessorar í lífeðlisfræði, auk
allra dósentanna og lektoranna.
En uppbyggingin hefur tekið
lengri tíma en ég bjóst við — ég er
enn eini prófessorinn í lífeðiis-
fræði við HÍ og þjóna fimm deild-
um eða námsbrautum auk lækna-
deildar. f bjartsýni minni hélt ég
að byggja mætti upp viðunandi
rannsókna- og kennsluaðstöðu á
svo sem einum áratug, ég hefði þá
taiið mig lausann mála, búinn að
greiða skuld mína við land og lýð.“
Fjöldatakmarkanir:
Obilgirni á báða bóga
Talsverðar umræður hafa verið
um fjöldatakmarkanir við Há-
skóla íslands að undanförnu.
Stúdentspróf veitir rétt til náms
við HÍ, en engu að síður hafa ýms-
ar háskóladeildir meinað nemend-
um, sem standast faglegar kröfur
1. námsárs, setu á 2. námsári.
Ýmsu er borið við: ófullnægjandi
kennslu- og rannsóknaraðstöðu
deilda, offjölgun í starfsstéttum,
að ekki skuli menntu fleiri en þörf
sé fyrir o.fl. Jóhann er spurður um
afstöðu sina til fjöldatakmarkana.
„Mér virðist oft gæta nokkurrar
ruglandi og óbilgirni i umræðunni
um fjöldatakmarkanir, og það á
báða bóga. Margir virðast gera sér
litla grein fyrir mikilvægi verk-
legs náms í raungreinum, t.d.
læknis- og tannlæknisfræði, og á
það jafnt við um grunngreinarnar
og „klíníska" námið. Lífeðlisfræði
t.d. er aðferð, sem verður ekki
numin að neinu gagni nema á
rannsóknarstofu," segir Jóhann.
Og hann heldur áfram: „Árang-
ur byggist að verulegu leyti á
persónulegri tilsögn í verklegu
námi og verður bestur ef einn
kennari getur sinnt 2—4 nemend-
um. Við núverandi aðstæður,
kennaraskort, tækjaskort og hús-
næðisskort, krefst slík kennsla
mikilla endurtekninga og verður
mjög dýr. Nákvæmlega sama máli
gegnir um „klínísku" kennsluna —
gæði hennar verða að öðru jöfnu í
öfugu hlutfalli við fjölda nemenda
á hvern kennara. Við það fjár-
svelti sem háskólinn býr nú við
virðist bókstaflega til þess ætlast
að við rýrum gæði kennslunnar.
Slíkt kemur auðvitað ekki til mála
— við þær aðstæður er heiðar-
legra að loka háskóladeild alveg
þar til úr rætist.“
Ertu þá fylgjandi fjöldatak-
mörkunum?
„Nei, ég lít á þær sem óyndis-
úrræði, sem beri oftar en ekki vott
um uppgjöf, en eins og ég hefi þeg-
ar sagt þá geta þær réttlæst af
aðstæðum. Það er hins vegar ekki
siðferðilega rétt að háskóladeild
hafi forystu um að takmarka
fjölda nemenda, nema aðstæður
séu fyrir hendi, sem engar aðgerð-
ir stjórnvalda geta breytt."
Hvað áttu þá nákvæmlega við?
„Ég á við það að deild á ekki að
hafa forystu um eigin stöðnun og
dauða," segir Jóhann. „Hún á að
gera háskólayfirvöldum og ríkis-
stjórn glögga grein fyrir því hvað
það kostar að mennta þann fjölda,
sem til hennar sækir og stenst
þær faglegu kröfur sem hún gerir.
Hún má í engu slá af réttmætum
kröfum um aðstöðu til rannsókna
*
■