Morgunblaðið - 14.03.1985, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. MARZ 1985
33
Arnór Hannibalsson
Yfirleitt get ég ekki horft á
myndir mínar. Það er eins og að
lesa gamla dagbók. Mér þykir
vænst um Spegilinn. Efni þeirrar
myndar tengist æsku minni. En
það var ekki fyrr en í tólftu at-
rennu að mér tókst að klippa þá
mynd.
Rætur mínar eru í þorpinu
heima, þar sem ég ólst upp.
Þar er eðlilegt mannlíf. Fólkið
er fátækt þar. En hvað er að vera
ríkur? Fátt er ömurlegra en að
verða þræll auðæfa sinna.
Ofbeldi og hamingja
Um hvað er Stalker? Eiginlega
veit ég það ekki. En þar reyni ég
að beina athyglinni að hinum
innra heimi mannsins, að því hvað
það er að vera sjálfum sér trúr,
sípum innra manni. Þar er rætt
um gagnkvæm tengsl manns og
hugsjónar hans. Það er vandamál
trúarinnar. Menn lenda i öng-
þveiti þegar þeir ætla að leysa
vandamál með efnislegum ráðum.
Þroskist menn ekki andlega,
þroskast þeir ekki og lenda í
harmkvælum.
Það hræðilegasta sem til er, er
að rekast á ofbeldismann, á illvilja
annars. Ég skal aldrei trúa því, að
hægt sé að stofna hamingjusamt
líf með blóðsúthellingum. Ofbeldi
kallar á meira ofbeldi. Beitiskipið
Potjomkín eftir Eisenstein er voð-
aleg mynd, því hún heldur þessu
fram, að ofbeldi leiði til hamingju.
Bernska mín var hamingjusöm,
þótt það geysaði stríð. Við bjugg-
um í skógi. Þar var ekki ótti við
hið illa. Síðan týndi ég þessari til-
finningu.
Ofsóknir
Þegar Andréj Rúbljof var lokið
settist Samráð Kvikmyndastofn-
unar Sovétríkjanna (Kollegía
Goskíno) á rökstóla og samþykkti,
að þetta væri góð mynd. Eintak af
henni var í tollgeymslu Sérémét-
évo-flugvallar á leiðinni til Cann-
es.
Þá hringdi leikstjóri nokkur í
Demítséff, sem er einn af hug-
myndafræðingum miðstjórnar
Flokksins. Leikstjórinn sagði:
Hvað eruð þið að gera? Þessi
mynd er andrússnesk, andsöguleg
og föðurlandsfjandsamleg, og auk
þess saga um eina persónu. —
Frammi fyrir augliti Guðs gæt ég
ekki sagt, hvað þetta orðahröngl
þýðir. Þeir tóku myndina úr toll-
geymslunni og bönnuðu mér að
starfa í 6 ár.
{ heil 20 ár fékk ég að gera sex
myndir — eina á fjórum árum.
Mér sárnaði að fá ekki að gera
meira. Stór hluti tíma míns fór í
að sannfæra einhverja yfirmenn
um að það hefði átt að gera þær
myndir sem ég gerði. Þá sóaði ég
og tíma í að reyna að fá sýningar-
leyfi. Og alltaf voru kröfur um, að
myndunum yrði breytt, þær stytt-
ar, senum umsnúið. Og síðan var
endalaus bardagi við Goskíno að
bjarga myndum mínum.
Andréj Rúbljof fékk sýningar-
leyfi fimm og hálfu ári eftir að
myndinni var lokið. Þeir sögðu að
Tvær pökkunarstöðvar í Þykkvabæinn:
„Læt á það reyna hvort
Grænmetið vill taka við
kartöflunum pökkuðumu
— segir annar
eigandi einka-
stöðvarinnar
BÆNDUR í Þykkvabænum eru nú
með í undirbúningi að stofna tvær
kartöflupökkunarstöðvar en hing-
að til hafa þeir flutt kartöflurnar í
strigapokum í „Gullaugað** í
Reykjavík þar sem þeim hefur ver-
ið pakkað, eða beint í verslanir
eins og sumir hafa gert. Grænmet-
isverslun landbúnaðarins hefur
keypt vélar og tekið á leigu hús-
næði fyrir pökkunarstöð. Græn-
metið mun eiga 80% í stöðinni i
móti heimamönnum en stofn-
kostnaður skiptir milljónum. Ekki
er búist við að sú stöð komist í
gagnið fyrr en í vor. Þá hafa tveir
bændur keypt litla vélasamstæðu
og byrja fljótlega að pakka kartöfl-
u*n sínum í henni.
„Það var samþykkt á fundi hér
í vetur að taka þátt í pökkun-
arstöð sem Grænmetisverslunin
ætti meirihluta í. Ég var á móti
því og vildi að við byggðum
þessa pökkunarstöð sjálfir þann-
ig að við fengjum pökkunar-
gjaldið til okkar. Það fékk ekki
hljómgrunn því þeir vildu ekki
taka þennan tekjupóst af Græn-
metinu. Ég vil ekki að þeir fái
pökkunargjaldið áfram þegar
hér verður komin pökkunarstöð
enda er ekki nema sjálfsagt að
þeir lagi starfsemi sína í Reykja-
vík að breyttum starfsháttum.
Þetta varð til þess að ég ákvað
að gera tilraun með að pakka
mínum kartöflum sjálfur," sagði
Tryggvi Skjaldarson í Norður-
Nýjabæ, en hann er annar eig-
enda einka-pökkunarstöðv-
arinnar.
Pökkunarvélin þeirra er kom-
in í Þykkvabæinn, Tryggvi er bú-
inn að láta hanna og prenta fyrir
sig plastpoka, bæði í hefðbund-
inni 2,5 kg stærð og einnig 1 kg
poka, og er nú ekkert að vanbún-
aði að byrja að pakka. Pokarnir
eru skrautlegir, rauðir að lit, og
merktir Norður-Nýjabæ. Taldi
Tryggvi að stofnkostnaður við
pökkunarstöðina yrði um 200
þúsund kr. og sagði að ekki væri
neinn vandi að láta hana reka
sig með pökkunargjaldinu sem
reiknað er inn í smásöluverð
kartaflna til neytenda. Hann
sagði einnig að kartöflurnar
ættu að komast betri í hendur
neytenda vegna þess að auka-
Morgunblaðið/HBj
Tryggvi Skjaldarson með kartöflur pakkaðar í nýju plastpokana.
meðhöndlum þeirra í Grænmet-
inu í Reykjavík ætti að hverfa.
„En við verðum að leggja meiri
vinnu í þetta,“ sagði Tryggvi.
Sá sem keypti vélina með
Tryggva selur sínar kartöflur
beint til verslana og hefur gert
síðan í haust en Tryggvi hefur
selt sínar kartöflur í gegn um
Grænmetisverslunina. Hann er
líka í forystusveit kartöflu-
bænda, m.a. fulltrúi Þykkbæinga
á aðalfundi Landssambands
kartöflubænda, þó hann hafi
gagnrýnt „kerfið" harðlega á
undanförnum árum. En hvað
nú? „Ég vil ekki verða valdur að
því að brjóta samstöðuna. Því
ætla ég að láta reyna á það hvort
Grænmetið er tilbúið til að taka
við kartöflunum pökkuðum og
selja þannig, gegn því að ég
haldi fullri sölu miðað við aðra.
Ég ætlast einnig til að þeir skili
pokkunargjaldinu til þess sem
pakkar þeim, það er til mín.“
En ef þeir eru ekki tilbúnir til
að ganga að þessum skilmálum,
hvað gerir þú þá? „Þeir um það.
Ég hætti ekki við þetta og verð
þá að neyðast til að selja kartöfl-
urnar beint í verslanir. Annars
sé ég ekki að hægt sé að færa
nein rök fyrir því að banna mér
að pakka vörunni sjálfur. Græn-
metisverslunin er, eða á að
minnsta kosti að vera, þjónustu-
fyrirtæki okkar og tengiliður á
milli okkar og neytenda. Ég
hefði a.m.k. mikinn áhuga á að
sjá þá röksemdafærslu sem fyrir
slíku banni yrði færð."
— Þú pakkar þínum kartöfl-
um í plastpoka, en hingað til
hafa neytendapakkningarnar
verið bréfpokar. Hverju breytir
það?
„Þetta er tilraun til að breyta
til. Ég hef trú á að þetta gangi
betur. En auðvitað stendur salan
og fellur með vörunni sem er í
pokunum, kartöflunum sjálfum.
Það hefur lengi verið á döfinni
hjá Grænmetinu að pakka i
plastpoka og vera þá líka með 1
kg poka. Nú er ég kominn með
þetta löngu á undan þeim og það
ætti þá að herða á þeim. Það er
bara gott,“ sagði Tryggvi.
Atvinnuástand að færast í samt lag
myndin væri hugmyndafræðilega
ábyrgðarlaus, og meðan svo var
mátti ég ekki vinna.
En fólk vissi af myndum mín-
um. Það drifu að bréf. En fáir
fengu að sjá þær, því að þær fengu
aðeins takmarkað sýningarleyfi.
Goskíno takmarkaði sýningar svo
sem unnt var, og vegna þess
hversu fá eintök voru gerð, fékk ég
takmarkað kaup.
Þegar Filipp Ermass varð yfir-
maður Goskíno var skrúfað fyrir
að ég fengi nokkra vinnu. Ég fékk
leyfi til að gera tvær síðustu
myndir mínar — Spegilinn og
Stalker — ekki frá Goskíno og ekki
frá ráðherra, heldur varð ég að
skjóta málum mínum til forsætis-
nefndar tveggja flokksþinga, þess
24. og 25.
Goskíno hafnaði öllum umsókn-
um mínum um leyfi til að hefjast
handa um að gera nýja mynd.
Myndir mínar voru ekki sýndar á
kvikmyndahátíðum, hvorki heima
né erlendis.
Eftirmáli
Furðar sig nokkur á því, að
Tarkofskí neyddist til að flýja föð-
urland sitt? Fjöldi annarra sovét-
listamanna og vísindamanna hafa
neyðst til að fara í útlegð undan-
farin ár. Og hafa þó tiltölulega fá-
ir tækifæri til þess.
Hvaða örlög hefðu beðið Tark-
ofskís, ef hann hefði verið áfram í
Sovétríkjunum? Ef til vill hefði
farið eins fyrir honum og öðrum
frægum kvikmyndaleikstjóra,
Sergo Paradsjanoff. Paradsjanoff
er Armeni og hefur gert margar
frábærar myndir. Meðal þeirra er
Skuggar forfeðranna eftir sögu
Mikhailo Kotsúbínskís. Sú saga
mun birtast á þessu ári í íslenzkri
þýðingu Guðmundar Daníelsson-
ar.
Paradsjanoff var neitað um
starfsleyfi. Síðan var hann for-
dæmdur sem „sníkjudýr". Hann
sat í fangelsi 1973—1977, en slapp
þá út vegna „uppgjafar saka“.
Paradsjanoff var aftur handtek-
inn 1982. Þá fréttist að hann hefði
verið dæmdur til fimm ára fang-
abúðavistar í gúlaginu.
Mótmæli gegn þessari meðferð
á frábærum listamanni komu frá
frönsku ríkisstjórninni, frá Sósíal-
istaflokki Frakklands. Kvik-
myndagerðarmenn mótmæltu á
kvikmyndastefnum í Cannes,
Edinborg og Feneyjum. Herbert
Marshall, prófessor við háskólann
í Carbondale, Illinois í Bandaríkj-
unum og fyrrum nemandi Eisen-
steins í Moskvu, beitti sér fyrir þvl
að félög kvikmyndagerðarmanna í
Englandi og Bandaríkjunum, svo
og nokkrir háskólar þar, lýstu yfir
stuðningi við Paradsjanoff. —
Borgarstjórinn í Nantes í Frakk-
landi lét þau boð berast til borgar-
stjórans í Tíflis að frelsi Parad-
sjanoffs væri skilyrði fyrir sam-
starfi þessara borga.
Enginn bjóst við árangri. En
viti menn! f apríl 1984 lýsti G.
Tsjúkhraj, formaður kvikmynda-
gerðarmannafélags Sovétríkj-
anna, því yfir, að Paradsjanoff
væri frjals og hefði fengið leyfi til
að gera kvikmynd.
Þannig ber það árangur, að
menn vestan járntjalds styðja þá,
sem mannréttindi eru brotin á
austan tjaldsins. Þetta mættu þeir
íslendingar hafa í huga, sem þora
ekki að styðja þá, sem bannað er
að hugsa og tjá sig austan járn-
tjalds, t.d. A.D. Sakharof.
Það er gleðilegt til þess að vita
að það eru uppi íslendingar sem
styðja A. Tarkofskí og baráttu
hans fyrir að fá fjölskyldu sína til
sín.
í febrúarmánuði sl. voru skráðir
30 þúsund atvinnuleysisdagar á
landinu öllu. Þetta jafngildir því að
1400 manns hafi verið á atvinnuleys-
isskrá allan mánuðinn, en það svar-
ar til 1,2% af áætluðum mannafla á
vinnumarkaði samkvæmt spá Þjóð-
hagsstofnunar.
Samkvæmt framansögðu hefur
skráðum atvinnuleysisdögum
fækkað frá fyrra mánuði um 27
þúsund og atvinnulausum um 1200
manns. Af þessu er ljóst að at-
vinnuástandið hefur óðum verið
að færast í samt lag eftir þá stöðv-
un veiða og fiskvinnslu, sem átti
sér stað í desember, þegar áhrifa
verkfalls sjómanna fór að gæta, en
siðustu daga mánaðarins fjölgaði
fiskvinnslufólki á skrá. Að fullu
koma áhrif verkfallsins ekki fram
fyrr en í tölum marsmánaðar.
f febrúarmánuði í fyrra voru
skráðir 57 þúsund atvinnuleysis-
dagar eða 27 þúsund fleiri en nú
og má að mestu rekja þann bata,
sem fram kemur í þessum tölum,
til betra árferðis til landsins nú en
á sama tíma i fyrra.
Fjöldi skráðra atvinnuleysisdaga og meðaltal atvinnulausra í febrúarmánuði 1981-1985.
Logið með þögninni Dagblaðið Þjóðviljinn minntist Tafla I Svæði: 1981 Atv innu leysisdagar: 1982 1983 1984 Febrúarmánuðiir 1985 1981 Atvinnulausir: 1982 1983 1984 1985
á Tarkofskí þann 2. marz sl., og Höfuðborgarsvæðið 5.104 7.386 14.448 19.802 8.709 236 341 667 914 402
getur ofsóknanna á hendur honum Vesturland 135 2.733 2.425 2.942 2.473 6 126 112 136 114
engu orði né hvernig hann var Vestfirðir 33 277 452 664 826 2 13 21 31 38
hrakinn í útlegð. Vissulega er líka Norðurland vestra 1.292 967 3.761 4.688 1.877 60 45 174 216 87
hægt að ljúga með þögninni. Norðurland eystra Austurland 4.175 1.408 3.586 1.154 6.365 1.933 11.771 3.808 4.510 1.677 193 65 166 53 294 89 543 176 208 77
Dr. Arnór Hannihalssn er dósent í Suðurland 1.195 1.302 3.515 4.292 4.364 55 60 162 198 201
heimspeki rið Háskóla íslands. Suðurnes 1.243 3.060 3.413 8.647 5.464 57 141 157 399 252
Landið allt: 14.585 20.465 36.312 56.479 29.896 673 944 1.676 2.606 1.378
Atvinnulausir, sem hlutfall af mannafla:
0,7 0,9 1,6 2,3 1,2