Morgunblaðið - 30.04.1985, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. APRÍL 1985
Ástarþökk til
Þjóðleikhússins
— eftir Ivar Orgland
Ég var farþegi um borð í þot-
unni Frónfara á leið til tslands
sunnudaginn 21. april þegar ég
fékk í hendur Morgunblaðið og las
um frumsýningu á íslandsklukk-
unni á sumardaginn fyrsta. Þetta
virðist mér ánægjuleg tilviljun.
Skyldi ég fá tækifæri til að vera
viðstaddur sýningu á leikriti, sem
hefur haft svo mikil áhrif á mig
persónulega, ekki síst í sambandi
við tengsl mín við ísland, og
ennfremur að vera gestur á 35 ára
afmælissýningu Þjóðleikhússins?
Þá mundi ég sannarlega detta í
lukkupottinn!
Árið 1950 sá ég íslandsklukkuna
sjö sinnum. Ég var norskur styrk-
þegi og stúdent við Háskóla ís-
lands, og þegar ekki var uppselt í
leikhúsinu, fengum við styrkþegar
aðgang ókeypis. Þá notaði ég auð-
vitað tækifærið til að sækja leik-
hús sem allra mest, bæði til að
skemmta mér og læra málið. Að-
göngukort fékk ég hjá þáverandi
þjóðleikhússtjóra Guðlaugi Rós-
inkranz. Ég man hvað mér fannst
hátíðlegt að ganga til hans, en
hann var mjög vinsamlegur,
brosti og ávarpaði mig á sænsku.
Sem sagt: Ég sá Islandsklukk-
una sjö sinnum. Og ég var mjög
hrifinn af leikritinu. Leikararnir
urðu mér eins og góðir vinir. Ég
var orðinn svo vanur að sjá Brynj-
ólf Jóhannesson í gervi Jóns
Hreggviðssonar að mér brá við,
þegar ég sá hann sem bankamann!
— Einu sinni fékk ég að heilsa upp
á Herdísi Þorvaldsdóttur í gervi
Snæfríðar, og var ég þá gripinn
sömu tilfinningu og Jón Hregg-
viðsson, þegar hann lýsir Snæfríði
fyrir konu Arnæusar.
í þá daga var ekki sist hrifning í
sambandi við túlkun Lárusar
Pálssonar í hlutverki Jóns Guð-
mundssonar Grindvikings (Grin-
vicensis). Túlkun Sigurðar Sigur-
jónssonar minnti ekki á túlkun
Lárusar nema hvað örlaði á sömu
fótahreyfingu þegar Grinvicensis
var mjög spenntur eða í uppnámi.
Þetta var skemmtilegt á frumsýn-
ingunni. — Lárus lék ennfremur
gamla manninn í Bláskógaheiði.
En fyrrverandi lögmaður Eydalín,
Valur Gíslason, fór með hlutverk-
ið í þetta sinn. Snæfríður frá 1950
var orðin ráðskona, en samt sem
áður er hún móðir Snæfríðar
dagsins! Ævar Kvaran (Von Úffel-
en), Haraldur Björnsson (Jón
Marteinsson), Jón Aðils (síra Sig-
urður Sveinsson, dómkirkjuprest-
ur) og Gestur Pálsson (Magnús
Sigurðsson, júngkærinn í Bræðra-
tungu) eru allir eftirminnilegir.
Enn fleiri voru horfin af sviðinu,
t.d. Regina Þórðardóttif sem kona
Arnæusar. Þó var Valdemar
Ivar Orgland
Helgason eftir! En hvað það var
gaman að sjá þig og heyra rödd
þína, Valdemar! Setningin „Ég er
úr Kjósinni" og fleira hljómaði
jafn skemmtilega frá munni þín-
um nú eins og fyrir 35 árum. Þú
hefðir ef til vill mátt vera etasráð
aftur líka, og bjóða upp á „sylte-
töj“! — Gullinló var tekinn í burtu
1950, svo það var í fyrsta sinn sem
þessi „fígúra“ barst mér fyrir
sjónir. Aftur á móti rakst ég á
kóngsböðulinn gamla, Baldvin
Halldórsson, sem nú var orðinn
blindur maður. Arnas Arnæus
assessor leit fullkomlega öðruvísi
út í þetta sinn, og túlkun Þor-
steins Gunnarssonar var mjög
frábrugðin túlkun Þorsteins ö.
Stephensen 1950.
Þó að hrifning mín væri mikil
þegar ég sá íslandsklukkuna sem
ungur maður, varð ég ekki fyrir
vonbrigðum á þessari frumsýn-
ingu. Það mætti ef til vill benda á
að leiktjöldin væru í fyllsta lagi
„funksjonalistisk" — verst þegar
náttúrufegurð Þingvalla var lýst,
og við fengum ekkert að sjá á
baktjaldinu (eins og við fengum að
sjá Skálholtskirkju og myndir úr
Kaupinhavn), bara þessa háu þrí-
hyrndu „kassa“, sem urðu áhrifa-
ríkastir þegar eldurinn í Kaup-
inhavn var sýndur.
En allir sem hafa tekið þátt í
sköpun og framkvæmd sýningar-
innar verðskulda ástarþökk og
heiður fyrir vel unnið starf. Eins
og 1950 finnst mér að landar mínir
í Noregi ættu að sýna þetta mikla
verk, sem á líka sögulegt erindi við
okkur. Ég óska ykkur öllum hjart-
anlega til hamingju með fs-
landsklukkuna og afmælið.
Höfuadut er norskt skíld.
Um vöruverð
AMSTRAD
Afburðatölva
Tölvukaupendur fá alltaf meira og meira fyrir peningana sína.
í þeirri þróun er AMSTRAO tvímælalaust toppurinn:
64K tölva, litaskjár og innbyggt segulband.
Frábær hönnun, afl og hraði, skínandi litir,
gott hljóð og spennandi möguleikar
Nifturstööur neytendablaða á tölvumarkaði eru á einn veg:
„A very good price for a complete system, tape recorder included,
good graphics and sound A very good buy. “
Computer Chotce, septembef 1984
.Extremly good value for money“
Compolmg Todey, oktober 1984
Verð aðeins 19.980 kr. stgr.!
Söluumboö úti á landi:
Bókabúð Keflavíkur
Kaupfélag Hafnarfjarðar
Músík & myndir, Vestmannaeyjum
Bókaskemman Akranesi
Seria sf ísafirði
KEA-hljómdetkl Akureyri
Bókaverslun Þórarins Húsavík
Ari Halldórsson, Egilsstöðum

Söluumboð f Reyk|avik:
Bókabúö
Brava
Tölvudeildír:
Laugaveg 118 v/Hlemm, s: 29311, 621122
Lækjargata 2, s: 621133
TÖLVULAND H/F
— eftir Sigurð E.
Haraldsson
í dagblaðinu DV birtist 15. apríl
sl. grein eftir Guðjón Jensson
póstafgreiðslumann. I grein þess-
ari fjallar höfundur um atriði,
sem eru ákvarðandi um vöruverð,
af meiri skilningi en oft getur að
líta. Það er fagnaðarefni.
Guðjón Jensson skilgreinir i
dagblaðsgreininni að máli skiptir
á hvern hátt vörur eru greiddar
við móttöku í smásöluverslunum.
Fari greiðsla fram með peningum
er seljandi, kaupmaðurinn, þegar
búinn að fá í hendur andvirði
hinnar seldu vöru. Hann tekur
þess vegna enga áhættu. Á annan
veg er sé varan greidd með ein-
hverskonar vonarpeningum, sem
skila sér seint eða jafnvel aldrei.
Guðjón segir í grein sinni:
„Ljóst er að í öllum viðskiptum
er tilhneiging til að hækka verð
vöru ef greiðslur eru á einhvern
hátt skilyrtar eða þær hafa ein-
hverja peningarýrnun í för með
sér. Kaupmaðurinn situr uppi með
innistæðulausar ávísanir eða
reikning, sem ekki fæst greiddur
vegna gjaldþrots. Hann þarf að
greiða krítarkortafyrirtækjum
stórfé fyrir greiðslur þær sem
hann á rétt á. Þessum kostnaðar-
auka er velt út í verðlagið til stór-
tjóns fyrir þá, sem greiða fyrir
sínar vörur með beinhörðum pen-
ingum.“
Nú hefur það viðgengist um
langt skeið að fastir viðskiptavinir
eru í mánaðarreikningi hjá kaup-
mönnum, t.a.m. matvörukaup-
mönnum. Áuðvitað valda slík
lánsviðskipti ákveðnum vanda hjá
kaupmönnum. Auk fjárbindingar,
sem lánsviðskiptum eru samfara,
útheimta þau verulega aukavinnu
Sigurður E. Haraldsson
„Notkun kortanna í
þeim mæli sem nú er
hlýtur að leiða til veru-
legrar hækkunar vöru-
verðs.“
og fyrirhöfn.
En í hinum tilvitnuðu orðum
nefnir Guðjón Jensson hin nýtil-
komnu kritarkort, hann nefnir
þau raunar „vítakort" á öðrum
stað í grein sinni, en óhætt er að
segja að þau eru fleinn í holdi
þorra kaupmanna. Notkun kort-
anna í þeim mæli sem nú er hlýtur
að leiða til verulegrar hækkunar
vöruverðs.
Talsmenn Kaupmannasamtak-
anna hafa ítrekað varað við þessu
greiðsluformi. Þeir hafa rætt
þessi mál við ráðherra, gengið á
fund í Fjárhags- og viðskipta-
nefnd Alþingis, rætt málið á fjöl-
mörgum fundum með forráða-
mönnum kortafyrirtækjanna.
Kaupmannasamtökin hafa varað
við afleiðingum af notkun krftar-
kortanna að óbreyttum skilmál-
um. Grein Guðjóns Jenssonar ber
þess glöggan vott að hann áttar
sig betur á lögmálum vöruverðs-
myndunar en ýmsir aðrir. Von-
andi taka launþegar og samtök
þeirra afstöðu gegn því tilefnis-
lausa „apparati" sem hleypt var af
stokkunum, þegar plastkortum
var bætt í hóp gjaldmiðla hérlend-
is.
í fréttapistli frá Noregi, sem
fluttur var í útvarpi fyrir nokkr-
um kvöldum, kom fram að samtök
neytenda þar í landi hafa lagst
gegn notkun krítarkortanna í Nor-
egi. Þau benda á augljósar afleið-
ingar: Hækkun vöru og þjónustu. í
tilgreindum pistli kom fram að
norsku neytendasamtökin krefjast
þess að notendur kortanna beri
allan kostnað af notkun þeirra.
Dagblaðsgrein Guðjóns Jens-
sonar póstafgreiðslumanns er
vottur þess að neytendur séu að
átta sig á þarflausum pinklum,
sem lagðir eru á herðar þeirra.
Lífskjör ákvarðast ekki af launa-
kjörum einum saman. Kaupmenn
vita mætavel að hagstætt vöru-
verð er ákvarðandi um lífskjör.
Þeir frábiðja sér því allt það, sem
leiðir til hækkunar á nauðsynja-
vörum. Plastkortin margnefndu
eru vont dæmi um öfugþróun. Sú
staðreynd að þeir sem standa að
útgáfu kortanna, bankar og spari-
sjóðir, taka þau ekki þegar greiða
skal hjá þeim sjálfum segir sína
sögu um þá skilmála sem kortun-
um eru samfara.
Höfundur er formaður Kaup-
mannasamtaka íslands.
Póstkerfi
í MAZDA 323 77—80
kostar 3.695 krónur.
Hvað kostar pústkerfi í
bílínn þínn?
BlLABORG HF SmiOshöfða 23. S. 81265