Morgunblaðið - 15.06.1985, Side 12

12
MOftáOTteLAÐlð, LABGARDAGUR Í6. JÚNÍ1985'
Að spila sitt stef
Bókmenntlr
Jóhann Hjálmarsson
Gyrðir Elíasson:
EINSKONAR HÖFUÐLAUSN.
Mál og menning 1985.
Gyrðir Elíasson er ungur höf-
undur sem sendir frá sér bækur
af mikiu kappi. Nýjasta bók
hans nefnist Einskonar höfuð-
lausn.
Gyrðir fer ekki hefðbundnar
slóðir í skáldskap. Hann iðkar
mest konkret ljóðagerð sem
byggir mjög á uppsetningu og er
oft í símskeytastíl:
geymast í minni færast innar gleymast
ekíd ljós ár & dekkri en raðast í
fylki á rauðstrika korti mynd
úr lofti (fjarlægur dynur frá
hreyfli) uns hylur þau(klædd
leðri) nóttin
tæmi
stunda
glasið í morgunkaffið
Það er allmikil kaldhæðni í
ljóðum Gyrðis Elíassonar. Hann
dregur upp mynd hversdagsleik-
ans með hnitmiðuðum hætti og
að því er virðist án hrifningar á
amstrinu. Ekki sá fyrsti. Mörg
ljóða hans eru eins konar skop-
stælingar. Klisjur hversdags-
leikans litaðar erlendum slettum
(of mörgum) birtast hver af ann-
arri. Höfundurinn er gefinn
fyrir að leika sér að orðum og
hugmyndum, stundum með at-
hyglisverðum árangri, en oftar
verka Ijóðin eins og skýrslugerð,
vekja ekki nýjar kenndir hjá les-
andanum. Stundaglasið er tæmt
með morgunkaffinu og þannig er
um ljóðin. Þau eru laglega orðuð,
en fæst af þeim reynast minnis-
stæð.
Þótt Einskonar höfuðlausn sé
þroskaðra verk en það sem áður
hefur komið frá höfundinum
kveður ekki við nýjan tón að
marki.
Innan um mælskari ljóð
stinga upp kollinum ljóð sem
gefa til kynna að nóg sé af yrkis-
Gyrðir Elíasson
efnum í framtíðinni og þeim
megi gera skil á innilegan hátt
og án þess að festast í tilgerð.
Eitt þessara ljóða hljómar svo:
gul eru nætur
Ijós & í huga
manns efinn
& óttinn
aö spila sitt stef
& hægt eftir lag
línunni fetar sig
jafnvægur dag
ur inn
Frábærir blástursapar
Hljómplötur
Siguröur Sverrisson
Blowmonkcys
Limping for a generation
RCA/Skífan
Þau eru nokkur hin svonefndu
popp/jass-bönd, sem vakið hafa á
sér athygli á undanförnum misser-
um fyrir skemmtilega framsetta
tónlist, oft á tíðum í anda sveiflunn-
ar gömlu góðu. Ég held að ég halli
ekki á neinn þótt ég segi Blowmonk-
eys standa flestu því, sem ég hef
heyrt á þessu sviði, framar. Vart
þarf að taka það fram að þessi
kvartett er breskur.
Blowmonkeys er sveit skipuð fjór-
um ungum strákum, tveimur Skot-
um, Wales-búa og einum úr austur-
hluta Lundúnaborgar. Sveitin hefur
verið á sveimi frá því um mitt ár
1981 og í ársbyrjun 1982 sendi hún
frá sér fyrstu smáskífuna. Um mitt
árið 1983 hafði sveitin náð að vekja
það mikla athygli að útsendarar
stóru plötufyrirtækjanna fóru að
gefa henni hýrt auga. Skipti þó engu
þótt meðlimir Blowmonkeys skelltu
skollaeyrum við öllum tískubólum
og fylgdu sinni eigin sannfæringu í
tónlistarsköpuninni. RCA hreppti
sveitina að endingu.
Þessi breiðskífa Blowmonkeys er
að mínu viti fantalega góð. Lögin
eru hvert öðru betra og hljóðfæra-
leikurinn pottþéttur. Samt blessun-
arlega laus við óþarfa fágun en þess
í stað geislandi af ferskleika. Þótt
tónlist Blowmonkeys hafi verið sett
undir jass/popp-hattinn er rokkið
aldrei langt undan og brýst stund-
um fram og þá af óbeisluðum krafti.
Saxofónleikur Neville Henry er í
senn góður og snyrtilega útfærður
og söngur Dr. Robert er laglegur.
Það, sem skapar Blowmonkeys fyrst
og fremst sérstakt „sánd“ er stór-
góður trommu- og bassaleikur Ant-
ony Kiley og Mick Anker. Sannast
sagna langt síðan maður hefur
heyrt jafn góða samvinnu á þessum
vettvangi. Það sama gildir reyndar
um samvinnu fjórmenninganna í
Blowmonkeys, hún er frábær. Plat-
an sömuleiðis.
Hvaða bækur eigum við að lesa
í sumarleyfinu?
JÓHANNA KRISTJÓNSDÓTTIR
Paul Gallico: Mrs Harris Goes to
New York
Ný útg. Penguin 1985
Þessi bók kom út í fyrsta
skiptið fyrir hartnær tuttugu og
fimm árum, svo hún er langt frá
því að vera ný af nálinni. Hins
vegar er hún ein þeirra bóka sem
má lesa aftur — og jafnvel aftur.
Sama gegnir reyndar um allar
bækur Gallicos um ensku ræst-
ingakonuna og ævintýrakvendið
Ödu Harris. í þessum bókum um
frú Harris og vinkonu hennar,
frú Butterfield, er svo þekkilegur
og vel spunninn söguþráður,
frásagnargleðin ótvíræð og
kímnin situr í fyrirrúmi. Og það
gildir um þær allar, að hvernig
svo sem ástandið er: Ada Harris
leysir öll vandamál þótt það
kosti að vísu ærið erfiði og
margslungnar uppákomur, sem
eru stundum í það mesta fyrir
frú Harris að ekki sé nú minnst
á aðra sem við sögu koma.
Eins og titillinn gefur til
kynna fer frú Harris hér til New
York, einkum og sér í lagi til að
leita að föður Henrys Brown,
átta ára drengs sem býr í ná-
grenni við þær frú Butterfield.
Hann á ekki sjö dagana sæla hjá
fósturforeldrunum, móðirin hef-
ur yfirgefið hann og faðirinn er
búsettur í Bandaríkjunum. Það
er ekki ljóst hvar hann býr né
hver hann er, en frú Harris álít-
ur að komist hún til Banda-
ríkjanna verði henni ekki skota-
skuld úr því að hafa upp á föð-
urnum sem muni taka Henry
Brown fagnandi eftir langan að-
skilnað.
Ljúf bók og vel skrifuð, sem
óhætt er að mæla með.
Carolyn Slaughter: A Perfect
Woman
Útg. Penguin 1985
Sagan fylgir um flest hefð-
bundnum hugmyndum, þegar að
efninu er komið: þríhyrningur-
inn góðkunni illræmdi. Beth og
Humphrey hafa búið að ákaflega
traustu og ástríku hjónabandi í
uppundir tuttugu ár og eiga
þrjár dætur. En svo kemur í ljós
að það er einhver sprunga i
grunninum, Humphrey hefur
komið sér upp viðhaldi, Sylviu,
sem er byggingarverktaki (segið
svo að konur geti ekki unnið öll
störf). Beth virðist fljótlega gera
sér grein fyrir framhjáhaldi eig-
inmanns síns. En þau hafa átt
saman svo mörg góð ár og hún er
svo óvenjulega skilningsrík og
mikilhæf og umburðarlynd, að
hún hefur tekið þá afstöðu að
þetta skuli ekki eyðileggja
hjónabandið. Enda virðist
Humphrey ekki geta án hennar
verið. Hann getur heldur ekki
verið án Sylviu þegar fram í
sækir. Framan af minnti þessi
saga mig á fjórbók Christians
Kampmans um hjónabandið í
upplausn. En síðan, svona smátt
og smátt án þess nánast lesandi
verði þess var leiðir höfundurinn
okkur inn á nýstárlegri brautir.
Og tekst það mætavel. Óhugnað-
urinn og illskan og rotnunin —
þetta er allt á lágu nótunum, en
svo hnitmiðað og snjallt og er
verulega athyglisvert hvernig
höfundurinn vinnur úr efninu.
Undir lokin hafa allir beðið ósig-
ur — en þó er það kannski Beth,
þessi blíða og vinalega kona, sem
hefur komið fram óhugnanleg-
astri hefnd. Og sú spurning,
hvað verði nú um persónur lætur
Carolyn Slaughter lesanda um
að svara.
Jill Tweedle: Bliss
Útg. Penguin 1985
Þetta er tízkubók í Bandaríkj-
unum nú um stundir. Hún segir
frá hinni unaðsfögru Lafði Clare
La Fontaine sem giftist forset-
anum í Ventura, smáríki ein-
hversstaðar í Suður-Ameríku.
Hún virðist giftast honum vegna
peninganna, enda á hann sand af
seðlum, gimsteinum og gulli, svo
að hennar bíður sennilega lukku-
leg framtíð. Þótt hún sé af góð-
um og virtum ættum eru efnin
heldur lítil. En i stað þess að
lífíð í Ventura verði eins og fal-
legur draumur, breytist það
fljótlega í martröð þegar hún fer
að kynnast ljótum hliðum á eig-
inmanni sínum. Hann er sjúkur
maður, kynferðislega séð, og hún
á sér engrar undankomu auðið
nema í eiturlyfjum og hryllingi.
En síðan upplifir hún svo stöðu
konunnar í Ventura með hinum
alvarlegustu afleiðingum, því að
forsetinn í Ventura getur ekki
búið við að eiginkona hans svipti
hann ærunni og hyggur á hefnd-
ir.
Þetta endar allt með hryllingi
og ósköpum og eiginlega stóð
mér orðið á sama, eða svona allt
að því. Samt er spenna í bókinni
og höfundur nær að sumu leyti
fram því andrúmslofti sem
væntanlega er stefnt að með
þessari skrítnu bók.
Georges Simenon: Maigret’s Rival
Útg. Penguin 1984
Simenon er fyrir löngu orðinn
klassískur höfundur. Þótt sumir
líti enn svo á, að Maigret-bækur
hans séu afþreyingabækur ein-
göngu. Vissulega bera þær ein-
kenni spennusagna, en þar með
lýkur tengslunum, að því er mér
finnst. Simenon skrifar út frá
allt öðrum forsendum, byggir
sögurnar upp á listrænan en
ekki flókinn hátt og þótt glæpur
sé framinn og Maigret upplýsi
oftast málið, skiptir yfirleitt
minna máli hver er sá seki;
kjarninn er hvers vegna. Þess
vegna er til dæmis óhugsandi að
lesandi fari að fletta upp á öft-
ustu síðurnar til að kanna hver
hinn seki er. Enda er því svo far-
ið hjá Simenon, að það er ekki
alltaf hinn seki, sem er sekur.
í Maigret’s Rival eru þrjár úr-
vals sögur, auk hinnar fyrst
nefndu The Night Club og
Maigret in New York.
Georges Simenon er belgískur
að uppruna. Fæddur í Liége
1903. Hann starfaði sem blaða-
maður við Gazette de Liége, hóf
síðan að skrifa bækur og mun
hafa gefið út á þriðja hundrað
skáldsögur, þar af er Maigret
lögregluforingi aðalpersóna í
tugum þeirra og líklega eru þær
öðrum bókum hans þekktari.
Hann bjó lengi í Frakklandi og
það er sögusvið langflestra bóka
hans. Hann býr nú í Lausanne í
Sviss.
Keid Belert: Hvor kan man plukke
roser
Útg. Apostorf 1984
Eg minnist þess ekki að hafa
lesið aðrar bækur Keld Belerts,
en hann hefur sent frá sér smá-
sögur, barnabækur, ljóð og
skáldsögur. Hér eru ellefu smá-
sögur. Þær snúast allar um kon-
una — konuna sem hefur ein-
angrast, konuna sem er þrúguð,
konuna sem veit ekki hver hún
er, konuna sem lifir „fyrir utan
og við hliðina á sjálfri sér“ eins
og höfundur kemst að orði.
Dæmi um líðan, frásögn konunn-
ar Agnete: „Ég er hraust og
sterk. Ég get fengið vinnu á hvað
blaði sem mér dettur í hug, því
að ég er góður blaðamaður, það
hef ég sannað og sýnt, líka seinni
árin. En á nóttunni dreymir mig
að ég detti niður í eins konar
holu sem er svo djúp, að enginn
getur náð mér upp. Ég gríp í
Leon og bið hann að halda utan
um mig og hann gerir það, en
ekkert hjálpar. Mig dreymir það
sama aftur og aftur. Þá hrópa ég
upp yfir mig og börnin vakna og
koma og spyrja hvað sé að. Ég
segi það sé ekki neitt. Mig hafi
verið að dreyma ...
Höfundurinn er afar næmur á
tilfinningar kvenna og virðist
eiga einkar auðvelt með að koma
því frá sér sem hann skynjar.
Þetta er falleg lesning og lær-
dómsrik. Það er ekki verra.
I>.U L 0
GALLICO
M rs I Iitrrisl Iwm t< > Nt-wAtjrfe

e
Sú fimmta: Georges Simenon
KcldBclcrt____________
Hvor kan man plnkke roser...
Ncweíer
A