Morgunblaðið - 15.06.1985, Síða 14

MQRQUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. JÚNÍ1985
Já
Nýja íþróttaleikhúsið er hin veglegasta bygging, reist í stfl Rudolphs Steiner og verður klætt bárujárni. Arkitektar eru Árni Friðriksson og Páll
Gunnlaugsson.
Sólheimar í Grímsnesi:
„Höldum næstu jól í
nýja íþróttaleikhúsinu“
— segir Halldór Júlíusson forstöðumaður Sólheima
EINS OG FLESTUM landsmönnum mun vera kunnugt gengur Reynir
Pétur Ingvarsson hringinn í kringum landið um þessar mundir og safnar
áheitum til byggingar íþróttaleikhúss við Vistheimilið á Sólheimum í
Grímsnesi. Til að kynna nánar starfið sem þar fer fram og íþróttaleikhús-
ið ræddi blaðaraaður stuttlega við Halldór Júlíusson forstöðumann Sól-
heima.
Þegar biaðamann bar að garði
á Sólheimum sátu vistmenn að
snæðingi. Þegar máltíð var lokið
stóð Halldór og sagði fréttir af
Reyni Pétri göngugarpi. „Á
hverjum degi hringir fjöldi fólks
til að hrósa honum fyrir framlag
hans til byggingar íþróttaleik-
hússins. Hann heillar alla með
hreinskilni sinni og skemmti-
legri framkomu og er frábær
kynning fyrir starfið okkar hér.
Að lokum minni ég á vigtunina
uppi í læknaherbergi á eftir. Við
erum orðið í of góðum holdum og
megrun hefst á mánudaginn!"
LagÖi hitaleiðslur
undir tjöldin
Halldór býður blaðamanni
kaffi, sem spyr um sögu staðar-
ins.
„Sólheimar voru settir á lagg-
irnar af Sesselju Sigmundsdótt-
ur í kreppunni 1930. Hún hafði
kynnt sér meðferð þroskaheftra
í Þýskalandi og hrifist mjög af
kenningum fræðimannsins Rud-
olphs Steiner.
Stofnun heimilisins var gífur-
legt þrekvirki og Sesselja þurfti
að yfirstíga margar hindranir. í
fyrsta lagi voru Islendingar afar
feimnir að takast á við vanda-
mál vangefinna, því hér eins og
annars staðar var viðtekið að
fela þroskahefta inni á geð-
veikrahælum, eða öðrum slíkum
stofnunum, þar sem þeir áttu
alls ekki heima. 1 annan stað
trúðu fáir að kona gæti komið
nokkrum sköpuðum hlut í verk.
En Sesselja gafst ekki upp.
Barnaheimilissjóður Þjóðkirkj-
unnar keypti jörðina þar sem
Sólheimar standa nú og fól Sess-
elju rekstur heimilisins.
Fyrsta sumarið voru hér engin
hús og fólkið hafðist við í tjöld-
um. Þegar leið á haustið voru
lagðar hitaleiðslur undir tjöldin,
en flutt var í kjallara Sólheima-
hússins í október 1930.
Það gekk mjög erfiðlega að fá
fólk til starfa við heimilið.
Vinnuharkan var gífurleg og að-
staðan bágborin. Fyrstu árin
unnu hér margir Þjóðverjar og
oft á tíðum voru þeir einu starfs-
mennirnir. Margir eldri vist-
menn lærðu þýsku á þessum
tíma og tala hana enn í dag og
allir syngja hátt og snjallt ef
þýskur slagari heyrist í útvarp-
inu!“
Eitt tré fyrir
hvern íslending
En hvernig er starfinu hagað
á Sólheimum um þessar mundir?
„Ég myndi líklega móðga
harða fylgismenn Rudolphs
Steiner ef ég héldi því fram að
við störfuðum í anda hans. Við
nýtum það sem við teljum geta
komið okkur að gagni, en annað
ekki. Hér er mikið heitt vatn og
við ræktum allt það grænmeti
sem við þurfum sjálf. það sem
umfram er seljum við í Korn-
markaðinum.
Við höldum fast í gamlar hefð-
ir og hátíðir sem hafa margar
verið haldnar frá stofnun heim-
ilisins. Sem dæmi nefni ég að-
ventuhátíð fyrir jólin og mið-
sumargleði, sem er nýrri af nál-
inni. A henni heilsteikjum við
lamb og syngjum mikið. Með há-
tíðunum reynum við að skapa
vissa stemmningu, sem þroska-
heftir finna jafn glöggt og aðrir
og hjálpar þeim að gera sér„
grein fyrir eigin tilfinningum.
Þrátt fyrir gamla siði erum
við veikir fyrir „léttbrjáluðum"
hugmyndum. Ein af þeim kemur
frá Reyni Pétri, en hún er að á
næstu sjö árum ætlum við að
gróðursetja eitt tré fyrir hvern
Islending, sem sagt nærri 230
þúsund plöntur! Næsta ár ætlum
við að rækta te, ásamt grænmet-
inu, og síðar jafnvel krydd. Við
nýtum einnig nýjustu tækni þar
sem hún kemur okkur að gagni í
starfinu."
Stærri vistheimiii hafa
ótvíræða kosti
Nú er mikið rætt og ritað um
mikilvægi þess að þroskaheftir
sjái sem mest um sig sjálfir og
séu innan um annað fólk. Er rétt
að starfrækja jafn stórt heimili
og Sólheima?
„Sú stefna að vangefnir búi
saman í litlum hópum úti í þjóð-
félaginu hefur tvímælalaust sína
kosti fyrir þá sem geta nýtt sér
það. Heimilið hér er líka byggt í
litlum einingum og vistfólk býr í
litlum húsum 6 til 8 saman
ásamt starfmönnum. Samtals
eru hér 40 vistmenn ásamt 28
starfsmönnum í sex einingum.
Þetta skipulag gerir okkur kleift
að halda uppi öflugu félagsstarfi
sem er ógerningur í hverri ein-
ingu fyrir sig. Sólheimar hafa
þannig bæði kosti stórra og lít-
illa vistheimila án þess að líða
undir göllum þeirra. Hér vinnur
starfsfólk ekki vaktavinnu, held-
ur í lotum, 6 daga í senn með
þriggja daga fríum á milli. Með
þessu móti er komist hjá stöðug-
um mannaskiptum sem leiða að
vaktafyrirkomulagi og einnig
skapast ákveðinn heimilisbrag-
ur, sem er öllum nauðsynlegur.
Hóparnir eru blandaðir þannig
að fólk með mismunandi getu er
saman. í þeim myndast sterk
Halldór Júlíusson er forstöóumaó-
ur Sólheima í Grímsnesi.
tengsl milli einstaklinganna og
þau eru hvert öðru eins og systk-
ini.
Hvað varðar staðsetningu
vistheimilisins hér í Grímsnesi
hefur hún sína kosti og galla.
Gallarnir eru einangrunin sem
oft getur verið erfið á vetrum.
Kostirnir eru sú friðsæld sem
hér er. Við höfum dæmi þess að
fólk á mörkum vangefni, sem út-
skrifast úr Öskjuhlíðarskólan-
um, hefur ekki getað fótað sig
eftir að skólagöngu lýkur. Þessir
einstaklingar virðast margir
eiga mjög erfitt, ekki síst félags-
lega. Vandamál sem við tengjum
gelgjuskeiðinu virðast taka
Vistmenn og starfsfólk reisa íþróttaleikhúsið. Þessir kappar óku steinsteypunni ó hjólbörum í grunninn. Þeir
eru Árni Kristján, Haukur Gísli, Sigurður og Jón.
lengri tíma hjá vangefnum og
þeim er sjaldnast lokið fyrr en
undir þrítugt. Hér fá vistmenn
næði til að átta sig á eigin til-
finningum þangað til þeir geta
staðið á eigin fótum. Fyrir slíka
einstaklinga er friðsældin hér á
Sólheimum mjög góð.
Af þessu öllu sést að heimili
eins og Sólheimar hefur nokkra
sérstöðu meðal meðferðarstofn-
ana enda er fjölbreytnin for-
senda þróunar í meðferð vangef-
inna, sem og annars staðar."
Nýtt íþróttaleikhús
Af hverju er ráðist í byggingu
íþróttaleikhúss?
„Þó húsin hér á Sólheimum
séu mörg, hrjáir okkur mikið að-
stöðuleysi. Flest húsin eru heim-
ili vistmanna og starfsfólks og
mörg þeirra eru mjög léleg.
í gamla hænsnakofanum höf-
um við sett upp leiksvið, en það
er bæði lítið og lekt og leikmun-
irnir liggja undir skemmdum.
Hingað til höfum þó ekki látið
slíkt hindra okkur í leikstarfinu.
Nýlega var lokið við klukku-
stundar langa leikna kvikmynd
sem heitir „Grámann í Garðs-
horni". í fyrra fóru svo nokkrir
vistmenn í fimm vikna leikferð
til Norðurlanda með látbragðs-
ieikinn „Lífmyndir". í þeirri ferð
kom í ljós að við stöndum
grönnum okkar síst að baki í
leiklistinni, en við höfum lagt
megináherslu á látbragð og að
flytja verk með einhverju inni-
haldi.
Hér eru iðkaðar íþróttir af
miklu kappi, helst sund, en aðrar
íþróttir hefur verið erfitt að
stunda sökum lélegs húsnæðis.
Þegar miðað er við þá aðstöðu
sem hér er í boði er það undra-
vert hvað vistmönnum hefur
tekist vel upp á mótum, bæði
heima og erlendis.
Vefstofur og smíðaverkstæði
eru hér líka en hvor tveggja eru
í alltof litlu húsnæði.
Með tilkomu nýja íþróttaleik-
hússins gjörbreytist öll okkar
aðstaða. I kjallara verða vinnu-
stofur fyrir vefnað og smíðar og
á efri hæðinni er stór salur með
hreyfanlegu sviði. Þar verður
íþróttaaðstaðan í framtíðinni og
leiklistarhópurinn verður þar
einnig til húsa. f salnum verður
hægt að æfa borðtennis, hástökk
og síðast en ekki síst „Boccia",
sem nýtur gífurlegra vinsælda.
Húsið er yfir 375 fermetrar og
teiknað af arkitektunum Árna
Friðrikssyni og Páli Gunnlaugs-
syni.
Ef við miðum við byggingar-
staðla ætti húsið að kosta milli
12 og 15 milljónir króna, en við
reisum húsið sjálf og lækkum
kostnaðinn talsvert með því
móti. Steypuna hrærum við með
traktornum okkar og ökum mót-
unum í hjólbörum að grunnin-
um.“
Ævintýralegar
undirtektir
Hvernig ganga bygginga-
framkvæmdir?
„Upphaflega var áætlað að
ljúka við kjallarann í haust, en
ganga Reynis Péturs hefur orðið
til þess að okkur tekst líklega að
steypa allt húsið og loka því
fyrir haustið. Fyrir utan að
heita á Pétur hafa borist mörg
frjáls framlög og einnig höfum
við boðið fyrirtækjum að styrkja
okkur. Undirtektir allra aðila
hafa verið ævintýri líkastar, og
meira að segja hef ég heyrt um
veðmál á vinnustöðum, þar sem
heitið er á Reyni Pétur.
Síðast þegar ég kannaði málið
reiknaðist mér til að á þriðju
milljón króna hafi safnast. Við
stefnum að því að vígja nýja
íþróttaleikhúsið með jóla-
skemmtun 8. desember á þessu
ári. Fyrir henni stendur
Lionsklúbburinn Ægir, eins og
hann hefur alla tíð gert, með
miklum myndarbrag. Ef undir-
tektir almennings verða jafngóð-
ar og hingað til ætti það að tak-
ast.“