Morgunblaðið - 15.06.1985, Page 22

22
MORGUNBLAÐID, LAUQARDAGUR 15. JÚNÍ 1985
Reykholt séð frá Eggertsflöt
að því er ég best veit hefur þetta
aldrei verið kannað til hlítar."
Nú er mjög rólegt hérna, varla
nemanda að sjá. Eru fáir nemend-
ur í Reykholti, og hvaða aldurs-
hópar eru hér?
„Já, oftast er nú meira líf og
fjör hér útivið en í dag og er skýr-
ingin sú að 9. bekkingar sem eru
yngstu nemendur hér og voru um
helmingur nemenda nú í vetur eru
búnir að ljúka samræmdu prófun-
um og eru farnir til sinna heima,
en aðrir nemendur sem eru á
fyrsta og öðru ári í áfangakerfi
fjölbrautaskólanna eru nú í próf-
um og próflestri og þá dettur allt
hér i dúna logn og eins og þú segir
Reykholt í Borgarfirði
Líkan af nýrri kirkju
— eftirSnorra
Jóhannesson
Er undirritaður var á ferð um
Borgarfjörðinn, á einum af fyrstu
dögum sumarsins, hitti hann á
ferðum sínum gamlan Reykhylt-
ing og kom m.a. fram í spjalli við
hann að þrátt fyrir 50 ára afmæl-
ishátíð Héraðsskólans i Reykholti
1981, þá ætti skólinn í raun og
veru 80 ára afmæli i haust „vegna
þess að alþýðuskólinn á Hvítár-
bakka er forveri skólans í Reyk-
holti en hann var stofnaður 1905“.
Þessi ummæli kveiktu hjá mér
löngun til þess að sækja Reykholt
heim enda oft talað um Reykholt,
sem annan frægasta sögustað á ís-
landi eftir Þingvöllum, og lét ég
verða að því fyrrgreindan sól-
skinsdag.
Það er fallegt að lita inn Reyk-
holtsdal er hann opnast fyrir þeim
sem aka niður Hamrabrekkuna
fyrir ofan Kleppjárnsreyki.
Steindórsstaðaöxlin skilur að
Fiókadal og Reykholtsdal þótt
báðir dalirnir séu i Reykholtsdals-
hreppi. Yst í dalnum lagði gufu-
mökkinn úr Deildartunguhver,
sem nú er beislaður til að ylja
Akurnesingum og Borgnesingum,
hátt í loft upp og virtist næg orka
eftir þrátt fyrir þessa beislun
enda hverinn talinn einn af
vatnsmestu hverum jarðar þótt
höfðatölureglu sé sleppt. Einnig
var mér sagt að hitavatnsleiðslan,
sem ég hafði lengst af ekið sam-
hliða allt frá Akranesi, sé lengsta
hitaveitulögn í heimi. Reykja-
dalsáin liðast á vinstri hönd í
vestur og er eitt besta dæmi um
„bugður" á íslandi enda mjög fal-
legt að sjá hvernig hun bugðast
þarna á leið til sjávar.
Þegar litið er inn Reykholtsdal-
inn til austurs má sjá gufumekki
rísa til himins víða í dalnum allt
austur að Reykholti þangað sem
ferðinn var heitið. Jafnvel í
Reykjadalsá, þar sem hún bugðast
fyrir sunnan Laugavelli, má sjá
gufustrók stíga til himins úr miðri
ánni, en þar er árhverinn, Vellir,
sem er einn af fáum ósködduðum
hverum í Borarfirði.
Er maður nálgast Reykholt er
fallegt heim að líta og ber þar
mest á glæstu skólahúsi, prestsbú-
stað og Reykholtskirkju. Fyrir
framan skólann er stytta af
Snorra Sturlusyni, sem gerði
garðinn frægan, en austan við
skólann er Snorralaug og göng,
sem virðast vera einu minjar um
veru Snorra í Reykholti. Greini-
lega eru miklar byggingafram-
kvæmdir í tengslum við heima-
vistir skólans og var verið að ljúka
við kjallarahæð á mörg hundruð
fermetra húsi, sem tengir saman
eldra og nýrra heimavistarhús-
næði skólans. Til þess að fræðast
meira um staðinn hafði ég upp á
skólastjóra héraðsskólans, Ey-
steini 0. Jónassyni, og bað hann
að ganga með mér um svæðið sem
hann fúslega gerði.
Ég innti hann fyrst eftir hvort
eitthvað væri til í fyrrgreindri
fullyrðingu um aldur skólans.
„Það er rétt að menntastofnun-
in er 80 ára á þessu ári þótt haldið
hafi verið upp á 50 ára afmæli
Reykholtsskóla haustiö 1981. Al-
þýðuskólinn á Hvítárbakka, sem
Sigurður Þórólfsson stofnaði 1905
og var fyrsti alþýðuskóli landsins,
starfaði óslitið til 1931, er hann
var fluttur að Reykholti. Þegar
lögin um héraðsskóla voru sett
1929 var Hvítárbakkaskólinn
gerður að héraðsskóla svo að ekki
er hægt að tala um að nýr skóli
hafi verið stofnaður í Reykholti,
heldur var hér aðeins um flutning
skólasetursins að ræða, enda fóru
öll gögn og búnaður Hvítárbakka-
skóla upp í Reykholt er hann hóf
starfsemi sína á nýjum stað 1931
og nafn hans sem fyrr kennt við
staðsetningu."
Byggingar
— Nú er skólahúsið mjög stórt
og glæsilegt miðað við 54 ára gam-
alt hús. Geturðu nokkuð frætt mig
um sögu þess?
„Það er rétt húsið er mjög reisu-
legt og fallegt enda teiknað af þá-
verandi húsameistara ríkisins
Guðjóni Samúelssyni. Einnig
teiknaði hann prestsbústaðinn
sem reistur var á sama tíma og er
alveg í stíl við skólahúsnæðið.
Þess ber að geta að 1931 var skóla-
húsið byggt til að hýsa 60 nemend-
ur, kennslustofur, mötuneyti,
skóiastjóra- og starfsmannaíbúð
svo og sundlaug. Á árunum
1938—41 var austur-vesturálma
skólans lengd um u.þ.b. helming
og nemendum fjölgað í um 110.
Síðar, eða 1%5—67, var byggt
heimavistarhús fyrir 32 nemendur
og svo 1972—74 annað fyrir 96
nemendur. Jafnframt var heima-
vistarherbergjum fækkað í skóla-
húsnæði og færri nemendur settir
á hvert herbergi, en oft hafði verið
þröng á þingi á gömlu heimavist-
unum. Nú er svo komið að gamla
húsið er eingöngu kennsluhúsnæði
(með sundaðstöðu) og mötuneyti,
en eins og þú sérð þarna er verið
að byggja mötuneytisálmu sem
tengir saman eldri og nýrri
heimavistahúsin. Þetta verður
mikil bygging en þar munu koma
starfsmannaíbúð, forvinnslueld-
hús og félagsaðstaða í kjallara,
eldhús og stór matsalur sem nýt-
ist einnig sem samkomusalur á
jarðhæð og svo átta heimavistar-
herbergi á annari hæð og getum
við þá hýst um 150 nemendur á
heimavist. Þetta er sannarlega
orðinn langþráður áfangi því ekki
er unnt að gera þær umbætur og
breytingar í gamla skólahúsinu
sem nauðsynlegar eru fyrr en
mötuneytisaðstaðan er farin það-
an, en samkvæmt áætlun átti
þessi bygging að vera risin fyrir 11
árum. Þetta fær mann til þess að
hugsa um stórhug og dugnað
þeirra sem að stóðu er skólinn var
reistur, en það leið ekki nema eitt
ár frá því að byggingarfram-
kvæmdir hófust þar til kennsla
hófst þar. Síðla sumars 1931 var
ekki nægilegt fé í byggingarsjóði
til þess að reisa íþróttahús. Þá
tóku nokkrir hollvinir skólans sig
til og útveguðu fjármagn. Má þar
nefna Vigfús Guðmundsson veit-
ingamann í Borgarnesi sem einn
aðalhvatamann, en hann lagði til
peninga gegn mjög hagkvæmum
greiðsluskilmálum. Fjárins átti
síðan að afla með árlegri
skemmtisamkomu i Reykholti.
Einnig hélt karlakórinn „Bræð-
urnir“ samkomur nokkra vetur í
sama tilgangi. Húsið var tilbúið
aðeins hálfum mánuði eftir að
skólahald hófst þá um haustið, en
skólinn hafði verið settur 24.
október en vígður 7. nóvember og
fór athöfnin fram í hinum nýja
íþróttasal. Salurinn sem er 18X9
m var þá með myndarlegustu og
rúmbestu leikfimisölum landsins.
Húsið átti að standa í nokkur ár
sem nú eru orðin 54.“
Er við komum í anddyri skólans
var þar líkan af kirkju í glerkassa
og spurðist ég fyrir um það.
„Þetta er líkan sem húsameist-
ari ríkisins hefur lagt fram sem
tillögu að nýrri kirkju í Reykholti.
Núverandi kirkja var byggð 1886
norðan og vestan við fyrri kirkjur
sem byggðar voru hús af húsi á
sama grunni. Sagt er að Snorri
hafi verið grafinn í „útnorður frá
kirkjudyrum" en þar er svo merkt-
ur Sturlungareitur. Flestum
finnst núverandi kirkja hin mesta
staðarprýði en um 100 ára aldur
segir til sín og eru innviðir fúnir.
Tillaga hefur komið um endur-
byggingu hennar en sóknarnefnd
er heldur á því að reisa nýja á
flötinni fyrir vestan þá gömlu.
Tengibyggingin er hugsuð sem
„Snorraminjasafn" þ.e. aðal mót-
tökustaður ferðamanna þar sem
þeir geta fengið glögga mynd af
sögu staðarins, jafnvel með að-
stöðu fyrir fræðimenn til að
stunda bókmenntastörf. Eins og
þú hefur eflaust orðið var við er
skammarlega litið búið að gera
hér fyrir ferðamenn sem koma í
þúsundatali hvert sumar til þess
að sjá sögustaðinn fræga og virð-
umst við íslendingar aldrei ætla
að læra hvernig laða á að ferða-
menn.“
— Hvað leggur þú til málanna?
„Hugmyndin að Snorraminja-
safni er mjög góð, en ég hefði talið
að fyrir tugum ára hefði átt að
vera búið að grafa upp Snorra-
göngin sem vitað er að liggja und-
ir núverandi íþróttahúsi og ein
stoðsúla þess liggur í göngunum
miðjum. Éinnig hefur verið komið
niður á hleðstuna norðan við
íþróttahúsið og gæti uppgröftur
ganganna leitt okkur að grunni
Snorra-bústaðar sem lá á flötinni
norðan við skólahúsið og líklegast
í suðvesturhornið á kirkjugarðin-
um. Þarna hefði sögualdarbærinn
átt að rísa með sýnishornum af
vinnuaðstöðu Snorra o.þ.h. í
Snorralaug liggur gamli stein-
stokkurinn sem veitti vatni úr
hvernum Skriflu sem þú sérð
þarna austan við eldri heimavist-
ina en hann er nú ekki sjáanlegur
nema í bláendann við laugina og
búið að troða járnleiðslu í gegnum
hann því hann féll saman undan
þunga vöruflutningabíla er heima-
vistarhúsið var byggt. Einnig var
komið niður á steinstokk sem mun
hafa verið gufuleiðsla úr Skriflu,
sl. sumar er verið var að grafa
fyrir skolpleiðslum í tengslum við
nýbygginguna, en hann liggur nú
á um 2 metra dýpi nokkru norðan
við fyrrnefndan stokk og stendur
hvergi uppúr. Grafa þarf þessa
lögn upp að hiuta hjá Skriflu og
sýna ferðamönnum því þarna gæti
verið um fyrstu gufuleiðslu í eld-
hús eða í gufubaðstofu að ræða, en
verður maður ekki var við að hér
séu um 60 nemendur á aldrinum
17—19 ára þessa stundina."
— Framtíðarhorfur héraðs-
skólanna.
„Því miður verður það að segj-
ast eins og er að ráðamenn hafa
ekki sem skyldi hugað að málefn-
um héraðsskólanna, með þeim af-
leiðingum að margir þeirra hafa
barist í bökkum með að fá næga
aðsókn. Við höfum þó átt því láni
að fagna að hér hefur aðsóknin
verið næg og oftast ekki hægt að
sinna öllum umsóknum. Það má
eflaust þakka því hversu snemma
við fórum inn á að kenna sam-
kvæmt áfangakerfi fjölbrauta-
skólanna og höfum haft nána
samvinnu við Fjölbrautaskólann á
Akranesi. Við kennum eftir sama
námsvísi og höfum sömu próf
þannig að nemendur héðan hafa
átt greiðan aðgang að öllum fjöl-
brautaskólum landsins. Hitt verð-
ur að viðurkennast að héraðsskól-
arnir urðu útundan þegar unnið
var að uppbyggingu fjölbrauta-
skólanna og voru sumir kæfðir
með uppbyggingu þeirra í næsta
nágrenni auk þess sem 8. og 9.
bekk grunnskólanna sem víða
hafði verið stærsti hluti af nem-
endum héraðsskólans var kippt
inn í nærliggjandi grunnskóla án
þess að nokkuð væri unnið að því
að styrkja eldri deildir í viðkom-
andi skólum. Afleiðingin er því sú
að um 5 skólar af 8 héraðsskólum
hafa ekki næga aðsókn."
— Þýðir þetta að framboð á
framhaldsmenntun á landinu sé
að verða of mikið og að leggja
þurfi þessa skóla niður?
„Ekki vil ég segja að framboðið
sé of mikið, en það eru of margir
að bjóða fram sama námið. Marg-
ir sérskólar ná engan veginn að
anna eftirspurn þannig að ætla
mætti að ef málefni hvers hér-
aðsskóla fyrir sig væru skoöuð
mætti afmarka ákveðið verkefni
fyrir hvern og einn miðað við að-
stæður á hverjum stað. Þessu
hefði ráðuneytið þurft að vinna að
um leið og uppbygging fjölbrauta-
skólanna var í brennidepli í stað
þess að láta þá sigla sofandi að
feigðarósi og ætla hverjum skóla
að bjarga sér sjálfum. Það er ekki
minnkandi þörf fyrir heimavist-
arskóla en breyttar þjóðfélags-
Snorralaug