Morgunblaðið - 15.06.1985, Page 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, LAÚGARDAGUR 15. JÚNl 1985
Minning:
Oskar Guðmunds
son Heysholti
Fæddur 4. febrúar 1906
Dáinn 9. júní 1985
í dag verður gerð frá Skarðs-
kirkju útför Óskars Guðmunds-
sonar, bónda í Heysholti í Land-
sveit, sem lést að heimili sínu 9.
þessa mánaðar.
Ég sem þessar línur rita og fjöl-
skylda mín eigum svo margar ljúf-
ar og skemmtilegar minningar
tengdar Óskari og Heysholtsheim-
ilinu að ég vil að leiðarlokum
minnast hans nokkrum orðum.
Óskar og Guðrún kona mín voru
náskyld, feður þeirra, Guðmundur
og Runólfur frá Holtsmúla, voru
tvíburabræður fæddir 1870. Guð-
mundur lést 1912 og Runólfur
1932.
Laust fyrir aldamótin kvæntist
Guðmundur heitmey sinni, Gróu
Jakobsdóttur, og byrja þau búskap
í Heysholti í sinni sveit, en þá
hafði Runólfur bróðir hans fest
kaup á jörðinni.
Þau hjónin eignuðust fimm
börn, fjórar dætur og einn son.
Þau voru, talin í aldursröð: Mar-
grét, Guðlaug, Sigríður, Óskar og
Elsa.
Guðmundur deyr aðeins 42 ára,
og þá er elsta barnið tólf ára og
hið yngsta á öðru árinu.
Það gefur að skilja hvílíkt reið-
arslag þetta var. Konan unga
stendur nú ein uppi með stóra
barnahópinn sinn. En Gróa var
kjarkmikil og dugleg og lét ekki
hugfallast. Hún ákvað að bregða
ekki búi og halda hópnum sínum
saman. Þungur var systkinunum
föðurmissirinn, þótt ekki bættist í
ofanálag að þurfa að tvístrast sitt
í hverja áttina.
Nokkrum árum eftir að Gróa
varð ekkja ræðst til hennar ráðs-
maður, Guðjón Þorsteinsson.
Hann var ekkjumaður á líkum
aldri og hún. Þau felldu hugi sam-
an og gengu í hjónaband.
Guðjón reyndist börnum Gróu
hinn besti fósturfaðir. Ekki varð
þeim hjónum barna auðið, en
drengur frá fyrra hjónabandi, Ág-
úst að nafni, fylgdi föður sínum.
Hann var síðan sem einn af systk-
inahópnum.
Enn vitjaði sorgin fjölskyldunn-
ar í Heysholti. Þrettán ára að
aldri veiktist Guðlaug, næst elsta
systirin, og deyr. Og yngsta systir-
in, Elsa, deyr í blóma lífsins, rúm-
lega þrítug.
Óskar ólst upp við öll venjuleg
sveitastörf. Hann var snemma út-
sjónarsamur og verklaginn og
hlífði sér hvergi. Á fyrstu tugum
aldarinnar var algengt að piltar í
sveit færu á vertíð eða væru til
sjós eins og það var kallað. Óskar
var nokkra vetur á vertíð í Vest-
mannaeyjum og víðar. Einnig
stundaði hann um árabil ýmsa
ígripavinnu sem til féll.
Alltaf var heimili Óskars í
Heysholti og þar vann hann sitt
ævistarf. Það mun hafa verið á
þriðja áratugnum sem hann að-
stoðaði Guðjón fóstra sinn að
byggja nýja baðstofu og önnur
bæjarhús. Þessi bygging stendur
enn lítið breytt. Bæjarhúsin
standa hátt í túninu og eru í röð
með fimm samhliða stafnþil.
Óvíða er fallegra bæjarstæði en í
Heysholti og skammt frá gnæfir
Hekla í tign sinni og veldi. Gamli
burstabærinn, sem er snyrtilegur
og vel við haldið, vekur athygli
vegfarenda, innlendra sem er-
lendra. Ljósmyndarar og jafnvel
kvikmyndagerðarmenn hafa lagt
lykkju á leið sína og fengið leyfi til
að mynda bæinn.
Þegar ég skrifaði bækurnar um
Árna í Hraunkoti hafði ég í huga
Heysholt og næsta nágrenni.
Þetta var útúrdúr.
Guðjón deyr á fimmta áratugn-
um og tekur óskar þá við búsfor-
ráðum í Heysholti. Hann hafði þá
keypt jörðina. Sigríður systir hans
stjórnar öllu innanstokks og móð-
ir þeirra dvelst áfram í Heysholti
í skjóli barna sinna. Hún lést 1953,
háöldruð.
Ágúst, eða Gústi eins og hann
var jafnan kallaður, uppeldisbróð-
ir systkinanna, átti einnig heimili
sitt í Heysholti til dauðadags.
Hann lést fyrir tveimur árum,
kominn yfir áttrætt.
Margrét fluttist að heiman inn-
an við tvítugt og hefur búið og
starfað í Reykjavík. Nú eru hún og
Sigríður í Heysholti einar eftir af
systkinahópnum. Ekkert systkin-
anna frá Heysholti hefur gifst né
átti börn.
Eftir að ég kvæntist konu minni
sem fyrr getur, kynntist ég þess-
um frændsystkinum hennar. Heil-
steyptara og elskulegra fólk get ég
vart hugsað mér.
Það var árlegur viðburður að
skreppa dagstund að sumri til
austur að Heysholti. Óskar og Sig-
ríður voru framúrskarandi gest-
risin. Aldrei leið löng stund þar til
sest var að dúkuðu veisluborði. Þó
var ennþá meira um verð sú
hjartahlýja og fölskvalausa gleði
sem streymdi á móti manni. Óskar
var mannblendinn og skemmtileg-
ur og hafði glettni og hnittileg til-
svör á hraðbergi, enda greindur.
Hann las talsvert og fylgdist vel
með þjóðmálum.
Óskar átti ætíð snoturt bú, þótt
ekki gæti það talist stórt. Hann
var dýravinur og sá jafnan um að
búsmali allur væri vel framgeng-
inn. Síðustu árin er aldur færðist
yfir fargaði Óskar kúm og kind-
um, þótt vissulega væri það ekki
sársaukalaust.
Þó að Óskar væri félagslyndur
og ætti auðvelt með að blanda geði
við fólk var hann mjög heimakær.
Hann fór ekki í ferðalög, hvorki
innanlands eða utan, og helst ekki
út af heimili sínu nema ríka nauð-
syn bæri til.
Til Reykjavíkur kærði hann sig
ekki um að fara. Undantekningu
gerði Óskar þó er hann var um
árabil fulltrúi sveitar sinnar á að-
alfundi Sláturfélags Suðurlands,
sem haldinn var í Bændahöllinni,
öðru nafni Hótel Sögu.
Einn var sá þátturinn í fari
Óskars sem ég get ekki látið hjá
líða að minnast á, en það er hve
hann var barngóður. Börn og
unglingar hændust að honum,
hvort sem þau voru með honum í
lengri eða skemmri tíma. Á bú-
skaparárum sínum hafði Óskar
þann háttinn á að ráða til sín
+
Eiginkona min,
SESSELJA ANÍTA KRISTJÁNSDÓTTIR,
lést 4. júní. Jarðarförin fer fram þriöjudaginn 18. júní frá
Dómkirkjunni í Reykjavík kl. 13.30.
Fyrir hönd barna, tengdabarna og barnabarna,
Sigtryggur Þorateinsson.
t
Ástkær eiginmaöur minn,
JÓNAS GUÐMUNDSSON
rithöfundur,
veröur jarösunginn frá Dómkirkjunni miövikudaginn 19. júní nk. kl.
13.30.
Þeim sem vildu minnast hans er vinsamlega bent á Slysavarnafélag
fslands.
Jónína H. Jónadóttir.
+
Innilegar þakkir fyrir auösýnda samúö og vinarhug viö andlát og
útför
ÞÓRÐAR MAGNÚSSONAR.
Ragnheiöur Þórðardóttir, Magnúa Hjélmarsson,
Halldóra Magnúsdóttir.
Halldóra Magnúsdóttir,
Léra Magnúsardóttir, Karl Roth Karlsson,
Grimur Jónsson,
Solveig Karlsdóttir Roth.
+
Þökkum auösýnda samúö og vinarhug viö andlát og jaröarför eigin-
manns mins, fööur, sonar. tengdasonar og bróöur,
ÓFEIGS BALDURSSONAR
lögreglufulltrúa,
Klapparstfg 7,
Akureyri.
Þorbjörg Snorradóttir,
Valgeróur Guólaug Ófeigsdóttir,
Sigurbjörg Jónsdóttir,
Valgeröur Björnsdóttir, Snorri Ólafsson,
Baldvin Baldursson,
Svanhíldur Baldursdóttír
og aörir vandamenn.
unglinga yfir sumartímann til
snúninga og létta undir við hey-
skapinn. Þessir unglingar, hvort
sem þeir voru venslaðir systkinun-
um í Heysholti eða vandalausir,
bundust þeim ævarandi tryggð-
arböndum. Mörg ungmenni dvöldu
í Heysholti sumar eftir sumar og
segir þaö sína sögu.
Hvað mína fjölskyldu áhrærir
hafa þrír ættliðir notið dvalar og
gestrisni hjá frændfólkinu í
Heysholti. Á yngri árum var Guð-
rún kona mín í Heysholti eitt
sumar og Fanney systir hennar í
mörg sumur. Hún er nú búsett í
Ameríku og getur ekki fylgt
Óskari síðasta spölinn. Ég flyt
þakkir og kveðjur frá henni.
Þá hafa dætur okkar hjónanna
oft verið gestir í Heysholti. Og
loks hafa barnabörnin farið þang-
að í heimsókn. Gleði þeirra verður
ekki með orðum lýst er þau fengu
að kynnast undir handleiðslu
Óskars frænda héppa og kisu,
heimalning og folaldi, kálfi og kú.
Óskar var hamingjusamur mað-
ur. Það eru ekki allsnægtir eða
munaður er gefur lífinu gildi,
heldur uppspretta rósemdar og
innri auðlegðar sem býr með
manninum sjálfum. Hann hlaut
líka í vöggugjöf dýrasta hnoss lífs-
ins, heilbrigðan og hraustan lík-
ama. Og ekki spillti hann sjálfur
heilsu sinni með óhollum lifnað-
arháttum á langri lífsleið. Ég vissi
ekki til að honum hefði nokkru
sinni orðið misdægurt á ævinni.
Er Óskar lést var hann á áttug-
asta aldursári.
Óskar var trúaður þótt hann
flíkaði því lítt. Geta má þess að
fyrir nokkrum árum las hann úr
ritningunni ásamt fleirum fyrir
aldraða í sóknarkirkju sinni að
Skarði.
Eins og áður segir var óskar
góður heim að sækja. Þá var hann
vanur að standa úti á bæjarhlaði
og fagna gestum sínum og ganga
með þeim í bæinn.
Síðdegis síðastliðinn sunnudag
gekk hann að vanda út í hlaðvarp-
ann í fögru sumarveðri og horfði
fagnandi yfir bylgjandi grængres-
ið á túninu, bernskustöðvarnar
umhverfis og sveitina sína fögru.
Það var líkt og hann væri að bíða
eftir gestum. I þetta sinn voru þeir
ekki sýnilegir mannlegum augum.
Skyndilega hneig óskar niður og
var þegar örendur. Hann hafði
lagt upp í ferðina miklu sem okkur
öllum er fyrirbúin.
Við hjónin sendum systrunum
Sigríði og Margréti, venslafólki og
vinnm hins látna okkar innileg-
ustu samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning Óskars Guð-
mundssonar í Heysholti.
Ármann Kr. Einarsson
Það er heiðríkja yfir 56 ára
famalli bernskuminningu minni.
Ig var þá 5 ára snáði, átti eftir
fáar vikur í 6 ára afmæli. Stór-
viðburður er að gerast í lifi mínu.
Foreldrar mínir, sem enn eru ung
og kjarkmikil, hafa ákveðið að
fjölskyldan fari í langferð. Fjöl-
skyldan er auk þeirra þrír drengir,
Friðrik var elstur, 7 ára, ég og svo
Guðmundur Óli á öðru ári. Við er-
um full tilhlökkunar. Ferðast er
með hálfkassabíl og bílstjórinn
heitir Steingrímur, traustur og
góður. Þegar ekið er niður Kamba
biðjum við Faðir vor.
Við Landvegamót förum við út
úr bílnum. Þar bíður okkar ungur
og sviphreinn bóndasonur með
fjóra til reiðar. Hann heitir Óskar
í Heysholti, 23ja ára.
Mamma fékk reiðskjóta girtan
kvensöðli, pabbi reiddi Óla fyrir
framan sig og Óskar reiddi mig,
en teymt var undir elsta bróður
mínum.
Skilur nokkur nú orðið hvernig
mér leið, litlum hnokka úr Reykja-
vík sem aldrei hefur umgengist
kýr, sauðfé eða hross. Ég lít með
ugg á þennan stóra hest sem á að
bera mig ásamt ókunnum manni
um langan veg. Hver láir mér þótt
ég væri kjarklítill að fela þessum
nýja vini að gæta mín á hestinum?
En ég vildi komast áfram.
t huga mínum hefur þessi ferð
æ síðan verið tengd stoltu trausti
Óskars, að fá að sitja reiðskjótann
með honum. Hesturinn hafði orð
fyrir að vera dettinn og raunar
hnaut hann á leiðinni heim í
Heysholt. Við hentumst báðir
fram af reiðskjótanum, en það var
skaðlaus bylta er gerði ferðina
ógleymanlega. Fall er fararheill.
Frá þessum degi vorum við óskar
vinir.
Nokkrum árum síðar naut ég
aftur samfylgdar Óskars. Var ég
þá ráðinn snúningadrengur hjá
ungum hjónum, Bjarna og Ellu í
Haga. Gott þótti mér þá að njóta
fylgdar þessa góða vinar. óskar
var gæddur þeim kostum að það
vakti ávallt tilhlökkun að hitta
hann. Hann var hjálpsamur,
drengskaparmaður, glaður og
skemmtinn í viðræðu og vitur.
Knár var hann og léttur á fæti og
ósérhlífinn við öll störf og hjálp-
fús. Minningar frá heimsóknum í
Heysholt, minningar frá því er
Óskar sótti vinnu við sjóróðra hér
syðra og kom við á heimili for-
eldra minna. Minningar frá því að
við fengum að sjá hann koma
gangandi með fjárrekstra til Slát-
urfélags Suðurlands, ásamt öðrum
austanmönnum. Ávallt var ég
fullur tilhlökkunar, reyndi að
hlusta vel á allt er hann sagði.
Stutt er síðan ég sat í baðstofunni
í Heysholti og skrafaði við þau
systkinin Sigríði og Óskar. Meðal
annars sem bar á góma voru börn
og unglingar sem hjá þeim og með
þeim hafa dvalið sumarlangt til
snúninga og hafa eftir þá dvöl
borið órofa vináttu til heimilis-
fólksins í Heysholti. Þau systkinin
töldu af sínu lítillæti að það mætti
þakka því hve heppin þau hefðu
verið að fá svo góð börn. Ég leyfði
mér að andmæla og sagði þetta
aðeins hluta af einni hlið málsins.
Enda þótt ég væri lítt uppeldis-
fróður maður, gerði ég mér ljóst
að þau hafa ávallt notað gullvæg-
ar grundvallarreglur í umgengni
sinni við börnin. Þau hafa um-
gengist börnin eins og fullorðið
fólk, sýnt þeim fulla kurteisi og
tillitssemi og síðast en ekki síst
treyst börnunum til að vinna þau
störf er þeim voru falin að leysa af
hendi. Því má með sanni segja að
börnin lærðu mikið og þroskuðust
til manndóms og skynsemi.
Ég flyt hér einlægar þakkir
mínar og sona minna fyrir að þeir
fengu að njóta dvalar nokkur sum-
ur í Heysholti. Kynni og vinátta
héldust þar í hendur og hefur orð-
ið þeim gott veganesti.
I ágústmánuði 1945 áði ég
ásamt hópi ungs fólks við Heys-
holt. Við þáðum hressingu þar.
Ferðinni var heitið inn að Land-
mannahelli. Við vorum í 22ja
manna bíl en eigandi hans var
góðvinur fólksins I Heysholti,
Guðmann Hannesson, ættaður úr
Landsveit. Óskar, Sigríður og Ág-
úst slógust i hópinn með okkur og
var Óskar hinn skemmtilegasti
leiðsögumaður. Eftir að hafa
hlaupið þar um við smalamennsku
í fjallaferðum ár eftir ár, var hann
þaulkunnugur þar innfrá. Hópur-
inn gekk á Löðmund og reyndist
hann erfiður sumum, þótt þeir
bæru sig mannalega. óskar var að
segja frá, nefna fjallanöfn og
kennileyti og endar mál sitt með
þessum orðum: „En aldrei hefi ég
komið jafn óþreyttur af Löðmundi
eins og núna." Ég vona að enginn
hafi séð hve undirleitur ég varð. Á
tímabili Heklugoss 1947 nutum við
einnig slíkrar leiðsagnar og
skemmtunar í hópferð.
Til ýmissra trúnaðarstarfa var
Óskar kjörinn, sat í hreppsnefnd
um sinn og í stjórnum heima í
sveit og utan. Hann barst ekki á
og er ég ekki nógu kunnugur þeim
störfum. Þau eru mörg árin sem
Óskar og Sigríður hafa sungið í
kirkjukórnum, hann var þar með
til dauðadags.
Ég hefi margt að þakka fyrir,
hjálp, gjafir og sendingar í ára-
raðir og þó mest af öllu hina
trwgu vináttu.
Eg bið Guð að blessa aldraðar
systur Óskars, Margréti og Sig-
ríði.
Minning um góðan dreng lifir,
Guð blessi þá minningu.
Bjarni Ólafsson