Morgunblaðið - 27.07.1985, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. JÚLÍ 1985
sigrað í tvennum mikilvægum
kosningum: annars vegar í Saar-
landi, þar sem hinn róttæki Oskar
Lafontain varð forsætisráðherra,
og hins vegar í Nordrhein-Westfal-
en, þar sem flokkurinn fékk rúm-
lega 52% atkvæða undir stjórn Jó-
hannesar Rau. Á hinn bóginn
snarminnkaði fylgi kristilegra
demókrata í báðum þessum fylkj-
um, í Nordrhein-Westfalen t.d. úr
43,5% í 36,5%. Niðurstöður kosn-
inganna þar ættu að gefa nokkra
vísbendingu um hug kjósenda, þar
sem þriðjungur Vestur-Þjóðverja
býr í fylkinu.
Samband Franz Jósefs Strauss, forsætisráðherra Bæjaralands (t.v.), og
Helmut Kohl kanslara hefur ávallt verið stirt, en engin breyting til batnaðar
virðist hafa orðið á samskiptum þeirra í tíð núverandi stjórnar.
Mikil óvissa í vestur-þýskum stjómmálum
Sósíaldemókratar binda nú miklar vonir við Jóhannes Rau (t.v.), og er
fastlega búist við því að hann verði næsta kanslaraefni flokksins. Hér sést
hann á tali við Willy Brandt, formann flokksins.
Búist við breytingum
á ríkisstjórn Kohls
texti: Valur Ingimundarson
ÞÓTT þingkosningar eigi ekki að fara fram í Vestur-Þýskalandi fyrr en 1987
ber margt því vitni að stjórnmálaflokkarnir séu farnir að huga mikið að
þeim. Hér kemur einkum tvennt til: annars vegar er búist við að manna-
breytingar verði gerðar á stjórn Helmuts Kohl í haust, enda hefur fylgi
hennar og kanslarans minnkað stöðugt að undanförnu, og hins vegar leggja
margir sósíaldemókratar nú áherslu á að Jóhannes Rau, hinn vinsæli forsæt-
isráðherra í Nordrhein-Westfalen, verði kosinn næsta kanslaraefni flokksins
sem fyrst. Auk þess eru sósíaldemókratar, sem hafa styrkt mjög stöðu sína á
síðustu mánuðum, nú að leggja drög að nýrri stefnuskrá flokksins fyrir
næstu kosningar.
En önnur rök má færa fyrir
kosningaskjálfta flokkanna: að
ekki sé séð fyrir endann á hinu
pólitíska óvissuástandi sem sigldi í
kjölfar stjórnarslitanna 1982. Þá
tóku frjálsir demókratar upp sam-
starf við kristilega demókrata eftir
að hafa verið í stjórn með sósíal-
demókrötum í 13 ár og græningjar
komust í fyrsta sinn á þing í kosn-
ingunum 1983.
Litlar líkur taldar á að
atvinnuástandið batni
Eitt er a.m.k. víst: ef samsteypu-
stjórn kristilegra demókrata,
CDU/CSU, og frjálsra demókrata,
FDP, hyggst halda velli í næstu
kosningum, þarf margt að breyt-
ast.
Stjórninni hefur ekki enn tekist
að draga úr atvinnuleysi, en nú eru
um 2,2 milljónir Vestur-Þjóðverja
atvinnulausar, eða 9% af vinnu-
færu fólki. Og þótt spáð sé um 3%
hagvexti á næsta ári, eru litlar lík-
ur taldar á að atvinnuástandið
batni í Vestur-Þýskalandi í bráð.
Kohl hefur sætt gagnrýni fyrir
að hafa haldið illa um stjórnar-
taumana: hann sé bæði litlaus og
hæfiieikalaus leiðtogi. Og það sem
verra er: Kohl hefur verið sakaður
um spillingu í starfi sínu sem
formaður flokksins og forsætisráð-
herra í Rheinland-Pfalz síðasta
áratug. Kom hann fyrir þingnefnd
í síðustu viku, þar sem hann vísaði
á bug öllum ásökunum um misferli.
Hann bar þó oft fyrir sig minnis-
leysi, enda væri svo langt um liðið
síðan hann var forsætisráðherra í
Rheinland-Pfalz, en hann lét af því
embætti 1973.
Þó að ekki hafi tekist að sanna
sekt kanslarans er ljóst að stjórnin
hefur beðið nokkurn álitshnekk
vegna þessa máls.
Strauss gerir kanslar-
anum lífið leltt
Fleiri spjót beinast að kanslar-
anum. Franz Jósef Strauss, for-
maður systurflokks kristilegra
demókrata í Bæjaralandi, CSU,
virðist leika tveim skjöldum, enda
hefur hann sakað kanslarann um
afglöp og linkind í starfi, en kveðst
þó vera hlynntur stjórninni.
Samband Strauss og Kohls hefur
ávallt verið stirt, og virðist lítið
hafa breyst til batnaðar síðan
stjórnin náði völdum 1983. Hefur
Strauss oft gert kansiaranum skrá-
veifu. Hann fékk því t.d. framgengt
að Vestur-Þjóðverjar beittu neit-
unarvaldi sínu á fundi Evrópu-
bandalagsins fyrir nokkru til að
koma í veg fyrir lækkun landbún-
aðarafurða.
Líklega var Strauss að hugsa um
eigið skinn, enda eru bændur í Bæj-
aralandi skeleggir stuðningsmenn
hans— og kjósendur. En unnt er að
leiða að því rök að afstaða Strauss
feli í sér mótsögn: hann sakar Kohl
um linkind, en með því að fá því
framgengt að neitunarvaldi sé
beitt virðist hann sjálfur grafa
undan trausti fólks á kanslaranum.
Enda hefur Kohl lýst því yfir að
hann sé á móti því að beita neitun-
arvaldi á vettvangi Evrópubanda-
lagsins.
Eftir skoðanakönnunum að
dæma nýtur stjórnin enn stuðnings
meirihluta kjósenda, og fátt bendir
til þess að hún muni segja af sér.
Hins vegar hljóta stjórnarflokk-
arnir að líta það alvarlegum augum
að enginn annar kanslari í sögu
Sambandslýðveldisins hefur verið
eins óvinsæll um miðbik kjörtíma-
bils og Kohl. Og það segir sína sögu
að eitt helsta stuðningsblað stjóm-
arinnar, Bild-Zeitung, hefur lagt til
að Richard Weizsacker, forseti
Vestur-Þýskalands, sem nú nýtur
mikilla vinsælda, verði tafarlaust
gerður að kanlsara í stað Kohls.
Ekki útlit fyrir
leiðtogaskipti
Eins og málum er nú háttað er
samt ekki útlit fyrir að leiðtoga-
skipti verði í flokki kristilegra
demókrata fyrir næstu kosningar.
Ástæðan er einföld: CDU hefur
engan annan mann í hans stað. Að
vísu hefur verið rætt um að Ger-
hard Stoltenberg, fjármálaráð-
herra, verði eftirmaður Kohls,
enda virðist hann mun vinsælli en
kanslarinn meðal almennings, en
þó má ólíklegt teljast að hann hafi
nægan stuðning innan flokksins.
Kohl hefur viljað til þessa fresta
því að gera breytingar á stjórn
sinni áður en fylkiskosningarnar í
Neðra-Saxlandi fara fram um mitt
næsta ár. Hins vegar telja margir
Séð yfir stjórnarráðshverfið í Bonn.
áhrifamenn meðal kristilegra
demókrata að það sé of seint: eina
leiðin til að bera sigur úr býtum í
kosningunum 1987 sé að hleypa
nýju blóði í stjórnina með manna-
breytingum strax í haust. Ef Kohl
fer að ráðum þeirra má búast við
því að Friedrich Zimmermann, inn-
anríkisráðherra, Christian
Schwarz-Schilling, póstmálaráð-
herra og jafnvel Manfred Wörner,
varnarmálaráðherra, verði látnir
víkja úr stjórninni.
Kohl sætir gagnrýni
úr eigin röðum
Mikið hefur borið á Zimmer-
mann, sem heyrir systurflokki
kristilegra demókrata í Bæjara-
landi til, ekki síst sökum þess að
hann dró leiðtogahæfileika Kohls f
efa í fjölmiðlum fyrir nokkru. Kohl
veigraði sér við að víkja honum úr
embætti, enda hefði Strauss vafa-
laust tekið því illa. Hvað sem því
líður hefur Zimmermann legið
undir því ámæli að hafa spillt fyrir
stefnu stjórnarinnar í umhverfis-
verndarmálum.
Christian Schwartz-Schilling
lenti í eldlinunni er fjölskyldufyr-
irtæki hans var lokað um skeið
fyrir að hafa virt reglur um meng-
unarvarnir að vettugi, og með því
valdið stórskaða á umhverfinu.
Kohl hefur sjálfur haldið uppi
vörnum fyrir Schwartz-Schilling.
Hins vegar hafa áhrifamenn innan
stjórnarinnar látið að því liggja að
póstmálaráðherrann sé veikur
hlekkur, þar sem umhverfisvernd-
armál hafa mjög verið í deiglunni
undanfarið, og þjóðinni umhugað
um þau.
Manfred Wörner hefur verið um-
Vilja kjósa kanslara-
efni sem fyrst
Sósíaldemókratar virðast þó
einnig gera sér grein fyrir því að
fylgi stjórnarinnar getur vaxið á
ný, enda þótt staða hennar sé
slæm.
Helmut Schmidt hvatti t.d. til
þess í síðustu viku að flokkurinn
kysi kanslaraefni sitt sem fyrst til
að flýta fyrir skipulagningu kosn-
ingabaráttunar 1987. Jóhannes
Rau hefur þó ekki enn viljað segja
hvort hann sé fús til að taka við
stjórn flokksins í næstu kosning-
um. Sumir telja þó að Rau kjósi
fremur að Hans-Jochen Vogel,
þingflokksformaður sósíaldemó-
krata, verði kanslaraefni eins og í
siðustu kosningum, en sé reiðubú-
inn að taka virkan þátt i kosn-
ingabaráttunni við hlið hans.
deildur allar götur síðan hann veik
Kiesling hershöfðingja úr embætti
fyrir þær sakir að hann væri
hommi. Síðar kom í ljós að viðkom-
andi var hafður fyrir rangri sök og
varð varnarmálaráðherrann að
veita honum uppreisn æru.
Sósíaldemókratar hafa
stóraukið fylgi sitt
Meðan fylgi Kohls dvínar fara
vinsældir Jóhannesar Rau, sem
hlaut meirihluta í fylkiskosningun-
um í Nordrhein Westfalen í maí,
hraðvaxandi. Þó er athyglisvert að
Helmut Schmidt, fyrrverandi
kanslari, er enn langvinsælasti
stjórnmálamaðurinn í Vestur-
Þýskalandi.
Ljóst er að sósíaldemókratar,
SPD, hafa stóraukið fylgi sitt und-
anfarið. Er talið að a.m.k.
42%—43% kjósenda styðji þá nú,
en SPD fékk aðeins um 38% fylgi í
kosningunum 1983. Jafnvel þótt
sósíaldemókratar geri sér ekki von-
ir um að ná hreinum meirihluta, þá
er greinilegt að þeir hugsa sér gott
til glóðarinnar í næstu kosningum.
Það er engum vafa undirorpið að
bjartsýni sósíaldemókrata stafar
fyrst og fremst af velgengni flokks-
ins í fylkiskosningum. Það tók sósí-
aldemókrata aðeins nokkra mánuði
að rétta úr kútnum eftir fylgistap
þeirra í þingkosningunum í mars
1983. Fengu þeir tæplega 44% at-
kvæða í fylkiskosningunum í Sles-
vík og Holtsetalandi i sama mán-
uði. Níu mánuðum seinna bættu
þeir um betur og náðu meirihluta i
Bremen, og nokkru síðar unnu þeir
stórsigra í borgarstjórnarkosning-
unum í Freiburg, Munchen og
Mannheim. Á þessu ári hafa þeir
Að minnsta kosti er talið að Rau
vilji ekki gera upp hug sinn fyrr en
eftir fylkiskosningarnar í Neðra-
Saxlandi, en þær fara fram um
mitt næsta ár. Þó má ekki horfa
framhjá því að kosningaskjálfti er
þegar farinn að gera vart við sig
meðal stjórnmálamanna í Bonn,
svo að líklegt þykir að Rau verði að
taka ákvörðun sína á næstu mán-
uðum.
Einnig hafa Willy Brandt, for-
maður sósíaldemókrata, og verka-
lýðsleiðtogar flokksins undanfarna
mánuði lagt drög að nýrri stefnu-
skrá fyrir kosningarnar 1987, þar
sem aðaláherslan er lögð á að
vinna bug á atvinnuleysinu með
auknum ríkisafskiptum.
Frjálsir demókratar
sterkari en ádur
En það eru ekki einvörðungu
stóru flokkarnir sem farnir eru að
undirbúa jarðveginn fyrir næstu
kosningar. Smáflokkarnir tveir,
frjálsir demókratar og græningjar,
gera sér einnig grein fyrir mikil-
vægi þeirra.
Og það er ekki nema von: báðir
flokkar geta haft úrslitaáhrif á
stjórnmálaframvinduna i Bonn.
Fyrir síðustu kosningar var því
jafnvel spáð að frjálsir demókratar
mundu hverfa af þingi, en ef marka
má niðurstöður fylkiskosninga
undanfarna mánuði, þá virðast þeir
hafa fest sig í sessi sem þriðja
stærsta stjórnmálaaflið í landinu.
Þótt frjálsum demókrötum sé
mikið í mun að halda fylgi sínu í
næstu kosningum, er hinn nýkjörni
formaður flokksins, Martin Bange-
mann, enn talinn óskrifað blað í
stjórnmálum.