Morgunblaðið - 31.08.1985, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. ÁGÚST 1985

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 400 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 35 kr. eintakiö.
Vandi íslenzks
landbúnaðar
Landbúnaður hefur sem at-
vinnugrein átt undir högg
að sækja í íslenzkum þjóðarbú-
skap. Þar kemur margt tií.
Tækni og þekkingu hefur
fleygt fram, frá lyktum heims-
styrjaldarinnar síðari, og gert
atvinnugreininni kleift að stór-
auka hverskonar búvörufram-
leiðslu með fækkandi starfs-
mönnum. í heimildarriti
Framkvæmdastofnunar,
„Mannfjöldi, mannafli og tekj-
ur“ (júlí/1981), kemur fram, að
ársstörfum í landbúnaði hafi
fækkað um 24% 1963—1979.
Streymi fólks úr landbúnaði
hefur fremur aukizt en rénað á
níunda áratugnum. Milli ár-
anna 1982 og 1983 fækkaði
störfum í landbúnaði um 2%,
eða 324 störf.
Hefðbundinn búskapur með
sauðfé og nautgripi hefur um
langt árabil skilað framleiðslu
verulega umfram innlenda eft-
irspurn. Samtímis hefur inn-
lend verðbólga, einkum eftir
1970, aukið tilkostnað búvöru-
framleiðslunnar, langt umfram
verðþróun á erlendum mörkuð-
um. Neyzluvenjur íslendinga
hafa og breytzt, kindakjöti í
óhag.
Landbúnaður er eftir sem
áður ein af þremur undirstöðu-
greinum íslenzks þjóðarbú-
skapar. Hann er ekki aðeins
bjargræðisvegur bændastétt-
arinnar, og þar með talsverðs
hluta þjóðarinnar, heldur jafn-
framt hráefnisgjafi kjöt-, ull-
ar- og skinnaiðnaðar í landinu.
Bæði verzlun og ýmis konar
þjónustuiðnaður byggja að
hluta til starfsemi á þeim
markaði sem sveitirnar eru.
Flestir kaupstaðir og kauptún í
landinu standa jöfnum fótum,
atvinnulega, í landbúnaði og
sjávarútvegi.
í heimsstyrjöldinni síðari,
þegar innflutningur til lands-
ins var mjög takmarkaður,
kom glöggt í ljós, hvers virði
það var að búa að eigin búvöru-
framleiðslu. Landbúnaður og
sjávarútvegur afla þjóðinni í
dag hartnær helmings þeirra
matvæla eða hráefna til mat-
vælaiðnaðar, sem hún neytir.
Undirstöðuatvinnugreinar,
sjávarútvegur, iðnaður og
landbúnaður skarast svo, ef
grannt er gáð, að hver hefur
verulegan stuðning af annarri.
í strjálbýli er landbúnaður
víða eini snertiflötur þjóðar-
innar við landið, sögu þess og
menningu.
íslenzkur landbúnaður hefur
mætt offramleiðslu kindakets
og mjólkurafurða með því að
fækka sauðfé verulega og raun-
ar einnig nautgripum. Jafn-
framt hefur verið lögð aukin
áherzla á aðrar búgreinar:
loðdýrarækt, ylrækt, fiskeldi,
alifugla, svín, hross og hlunn-
indabúskap. Síðast en ekki sízt
hefur nýstofnað Landssam-
band sauðfjárbænda lagt drög
að átaki í sölumálum erlendis,
einkum á Bandaríkjamarkaði,
en á þeim vettvangi var pottur
brotinn.
Aðalfundur Stéttarsam-
bands bænda ræðir nú samn-
ing milli ríkisstjórnarinnar og
stéttarsambandsins um skipu-
legan samdrátt bæði í mjólkur-
og kindakjötsframleiðslu.
Markmiðið er að búvöru-
framleiðslan verði í aðalatrið-
um miðuð við innanlandsmark-
að og að draga að sama skapi
úr útflutningsbótum. Á móti
ábyrgjast stjórnvöld fullt verð
fyrir umsamið magn fram-
leiðslu.
Vandi landbúnaðar er ekki
einsdæmi á íslandi. Hliðstæður
vandi offramleiðslu segir víð-
ast til sín í hinum tæknivædda
heimi. Verð- og gæðasam-
keppni á erlendum búvöru-
mörkuðum er hörð. Vandi
undirstöðugreina í íslenzkum
þjóðarbúskap er hinsvegar
sameiginlegur vandi þjóðar-
innar. Slíkur vandi verður ekki
leystur nema með samátaki.
Skógrækt
Alþingi samþykkt 28. júlí
1974 ályktun um land-
græðslu- og gróðurverndar-
áætlun til minningar um 1100
ára búsetu í landinu. Þessi
samþykkt leiddi til iand-
græðsluáætlunar 1981—1985,
sem gefið hefur góða raun í
hvívetna, og vísar veg um
áframhaldið.
Gróðurkraginn umhverfis
hálendið, sem og gróðurvinjar
á hálendinu, hafa lengi átt í
vök að verjast, fyrst og fremst
vegna eldgosa, kuldaskeiða,
uppblásturs og ofbeitar.
Vaxandi skógrækt er veiga-
mikill þáttur gróðurverndar og
uppgræðslu. Skjólbelti skógar
hafa mikið uppgræðslugildi.
Skógur eykur á fegurð og fjöl-
breytni umhverfisins. Og skóg-
rækt getur orðið álitleg fram-
tíðarbúgrein, þar sem skóg-
ræktarskilyrði eru bezt.
Skógræktarfélag íslands
hefur farsællega leitt vaxandi
viðleitni landsmanna til skóg-
ræktar. Fleiri samtök fylgja í
kjölfarið, Ungmennafélag ís-
lands, Kvenfélagasamband ís-
lands, ýmis sveitarfélög og
fleiri, sem beitt hafa sér fyrir
gróðursetningu.
Skógræktarfélag íslands
heldur þessa dagana aðalfund
sinn á Blönduósi. Morgunblað-
ið heitir því stuðningi við gott
og gæfuríkt verkefni.
MmssMmM
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 302. þáttur
í síðasta þætti var rétt að-
eins drepið á gildi bókmennt-
anna fyrir varðveislu tungunn-
ar, og er það ekki ný speki, og
liggur í augum uppi. Fornar
bókmenntir okkar eru svo
ágætar og víðfrægar, líkt og
rómantískar bókmenntir 19.
aldar, að stundum fellur í
skugga þagnarinnar margt það
sem þar liggur á milli. Er það
þó bæði mikið að magni og
gæðum. Verða hér í þessum
þætti tínd til nokkur dæmi úr
miðaldabókmenntum og ekki
síst af þeim kveðskap sem um-
sjónarmaður ætlar að ekki
hafi mikið verið hampað.
I vísu þeirri, sem hér fer á
eftir, lýsir höfundur hjónum
heldur enn ekki með misjöfn-
um hætti. Er líkingamál hans
myndrænt og minnilegt. Geta
má þess að strangvaxin merkir
íturvaxin, skeið = skip, og máva
heiði er kenning fyrir sjó. Ann-
að mun flestum enn skiljan-
legt:
Svó líst mér, in mjóva,
maðr þinn, inn brúnfagra,
sem fáneytur fljóti
ferjubátr með skerjum.
En þá er sé þik sjálfa
strangvaxna fram ganga,
er sem skrautlig skríði
skeið yfir máva heiði.
Jón Pálsson Maríuskáld (um
1400) orti svo mikið um hina
„dýru drottning" að sumum
ofbauð, og fékk hann viður-
nafn sitt af þessum kveðskap.
Margt af því, sem sr. Jón orti,
er fagurt og innilegt, svo sem:
Hef eg hrellda sál,
hún þarf líknarmál.
Gerir brennheitt bál
beiskt glæpatál.
Mæt María, snú
mér á rétta trú.
Nóg er þörf að þú
í þrautum dugir nú.
Sigurður nokkur blindur,
samtímamaður sr. Jóns Páls-
sonar, stældi Lilju í kvæðinu
Rósa og tókst bærilega. Hann
kvað um sköpun heimsins:
Dróttinn varðst þú í dýrð og mætti
dýrr og sterkr og hverjum fyrri,
ærið ríkr og öllum meiri
í skínöndum kröftum þínum.
Gerðir þú með einu orði
allt í senn á málshátt þenna:
„Verði ljós og vötn á jarðir*.
Víðerni þau standa síðan.
Vel kunni hann og að segja
frá dómsdegi. Dugði þá lítt að
boða forföll eða ætla sér að
treysta á mútugjafir, þing-
styrk eða frændafylgi:
Koma mun tíð, sú er dróttinn dæmir
drengjaferð, þá er heimsslit verða;
geysast menn úr gröfum að rísa,
gný óttandist lúðra dróttins.
Eigi mun þá afboð nægja,
eigi þing né fébýtingar,
frændalið eða fegra syndir,
frægja sig né aðra rægja.
Ólafi Tómassyni lögréttu-
manni á Hafgrímsstöðum í
Lýtingsstaðahreppi fataðist
ekki að koma orðum að spill-
ingu aldarfarsins eftir dauða
Jóns Arasonar og sona hans:
Síðan fór á ringulrey
réttur á isa landi;
aldrei veit nær óðins mey
öll er drifin sandi,
svo að hverfi góss og gras
lýðnum fyrir sín lymskuverk,
lygar og orðamas.
Trauðlega finnst ein tungan merk,
tryggðin er eins og glas.
Herrann^er sú hugsan mest
að haga svo sínu valdi,
að komast megi undir kónginn flest
með klögun og sektagjaldi,
eða kosta kroppsins pín,
að útarma svo sitt eigið land
(ætlan er það mín)
að eigi hafi það eftir grand
af öllum peningum sín.
Bjarni Jónsson Borgfirð-
ingaskáld (16. öld) er sagður
hafa fundið upp á því að yrkja
öfugmælavísur. Meðal annars
kvað hann:
Krumma sá í krambúð eg
kaupa varning nýjan;
út á borðið elskuleg
að honum rétti krían.
Séð hef eg köttinn syngja á bók,
selinn spinna hör á rokk,
skötuna elta skinn í brók,
skúminn prjóna smábandssokk.
Þá kunnu margar mæður að
bía börnum sínum og gæla
þeim undir svefninn:
Sofi, sofi sonur minn.
Sefur selur í sjó,
svanur á báru,
már í hólmi,
manngi þig svæfir,
þorskur í djúpi.
Sofðu, eg ann þér.
Selur á flúðum,
en í sundi murta,
björn í híði
með breiða hramma,
vargur í viði,
en í vatni gedda,
áll í iðu.
Sofðu, eg ann þér.
Gefum svo Einari Sigurðs-
syni frá Hrauni í Aðaldal
(1538—1626) síðasta orðið,
einkum ef einhverjum hefði
gefist í skyn að íslensk ætt-
jarðarást hafi verið fundin
upp á 19. öld. Brot úr kvæðinu
Gæði íslands:
... Því oftlega hefir mig angrað hitt,
að ísland margir hæða,
en móðurjörð er mér svo kær,
að mig hefir langað, guð minn skær,
að geta þess allra gæða.
... Því vil ég elska ísa láð
og yfir það kalla drottins náð
og aldrei af því láta.
Innkeyrslan til Akraness, Kalmannsbraut. Morgunblaðiö/Jðn Gunnlaugsson
Akranes:
Átak gert í snyrtingu og
frágangi umferðargatna
Akraaed, 26. igásL
MIKIÐ átak hefur verið gert í sumar við snyrtingu og frágang við umferðar-
gðtur Akraneskaupstaðar og hefur hið góða tíðarfar óspart verið notað til
bæjarins og nú á næstu dögum
verða lagðir um 9.000 m* af mal-
biki á nokkrar götur í bænum og
mun Hagvirki hf. annast þær
framkvæmdir. Stefnt verður að
því að taka upp gangstéttir við
Skólabraut og leggja þar hita-
leiðslur og steypa síðan nýja stétt.
Við þessa götu eru margar versl-
anir og jafnan mikill mannfjöldi
þar á gangi þegar verslanir eru
opnar.
Þær götur sem lagt verður á eru
Mest áberandi er breytingin við
Kalmannsbraut, en þar var lögð
gangstétt og grassvæði útbúið
milli götu og gangstéttar. Einnig
hafa eyjarnar við Kirkjubraut
verið tyrfðar og gengið frá stórum
svæðum við Innnesveg. Þessi störf
hafa starfsmenn bæjarins unnið,
m.a. unglingar i Vinnuskóla bæj-
arins.
Alls hafa verið lagðir um 2.500
metrar af gangstéttum og 1.700
metrar af kantsteinum við götur
Reynigrund og botnlangar við
Esjubraut, Vogabraut og Garða-
braut. Miklar umræður urðu í
bæjarstjórn um hvort ætti að
malbika göturnar eða steypa þær,
en á sl. sumri voru götur á Akra-
nesi steyptar og sá verktaki á
Akranesi um þær framkvæmdir. í
sumar bárust tilboð frá tveim
fyrirtækjum á Akranesi um að
steypa göturnar og svo frá Hag-
virki um malbiksframkvæmdir.
Niðurstaða bæjarstjórnarfundar
var sú að tilboði Hagvirkis hf. var
tekið og sýnist heimamönnum sitt
hverjum um þá afgreiðslu. — JG