Morgunblaðið - 14.11.1985, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR14. NÓVEMBER1985
Laugavegur
— eftir Hilmar
Biering
Það gleður augu gamalla Reyk-
víkinga að sjá þá breytingu sem
orðin er á neðsta hluta Laugavegar
en svo vill til að einmitt þessi hluti
götunnar á sér nokkuð sjálfstæða
sögu.
Þegar flett er bókum fróðra
manna um sögu Reykjavíkur vekur
það fyrst athygli að þessi kafli
Laugavegar hét í öndverðu Vega-
mótastígur. Það var um 1840 sem
fyrst var farið að tala um skipu-
lagðar vegabætur í bænum og á
árunum 1843 til 1845 var gerður
vegur frá Bakarastíg (Banka-
stræti) að Vegamótum, Vegamóta-
stígur.
Vegamót var sá staður þar sem
Laugarnesvegurinn lá út af Öskju-
hlíðarveginum. Þjóðvegurinn upp
úr bænum lá yfir fyrstu brúna sem
byggð var á Tjarnarlækinn fyrir
neðan traðir þær sem enn sést
móta fyrir og lágu þær yfir Arnar-
hólinn þar sem nú mætast
Tryggvagata og Kalkofnsvegur.
Öskjuhlíðarvegurinn var þjóðveg-
urinn út á land en Laugarnesveg-
urinn tengdi bæinn ekki aðeins við
biskupssetrið í Laugarnesi heldur
einnig og ekki síður við þvottalaug-
arnar.
Árið 1833 lét Ulstrup landfógeti
koma upp skýli fyrir þvottakon-
urnar sem báru þvott sinn í Laug-
arnesland til þvotta en til þess
höfðu reykvískar konur lengi notað
heitu laugarnar í Laugarnesi.
Þetta skýli fauk í ofviðri árið 1857
en Thorvaldsensfélagið gekkst
fyrir því að nýtt hús var reist 1877.
Aðstaða við þvottalaugarnar var
svo mikið bætt 1902 þegar þvotta-
laugin var hlaðin upp og grindur
settar yfir hana og við þvottalaug-
arnar var Laugavegur kenndur.
Árið 1866 tók Reykjavíkurbær
3.500 króna lán til þess að standast
kostnað við vegagerð inn að laug-
unum og var það upphaf Lagaveg-
arins en hann er talinn fullgerður
1889 allt austur að Fúlutjarnarlæk
sem var skammt fyrir vestan
Rauðará. Frá upphafi var ráðgert
að Laugavegurinn yrði þjóðvegur-
inn úr bænum og brýrnar yfir
Hilmar Biering MorKunblaíift/Ólafur
„Upp úr aldamótum var
byrjað að versla við
Laugaveg og enn mun
sjálfsagt aukast verslun
við Laugaveg vegna
þeirra lagfæringa sem
gerðar hafa verið.“
Elliðaárnar höfðu verið gerðar
árið 1884.
Smágata milli Laugavegar og
Skólavörðustígs heitir enn Vega-
mótastígur því þar fyrir neðan
höfðu áður verið svokallaðir Vega-
mótabæir en sá þeirra sem lengst
stóð mun hafa staðið þar sem nú
bókabúð Máls og menningar við
Laugaveg 18.
óslitin húsaröð var komin við
Bakarastíginn og áframhald hans
sem þá hét Vegamótastígur eins
og áður er sagt um 1870 en elsta
húsið við Laugaveg er hús verslun-
arinnar Vísis á Laugavegi 1.
Áhrifanna frá verklaginu við
byggingu Alþingishússins 1881
gætir víða í bænum og ber til
dæmis Laugavegur 10, þar sem nú
er Nesco, þess glöggt vitni. Af
öðrum stórhýsum á sínum tíma
mætti nefna Laugavegsapótek sem
Stefán Thorarensen, sonarsonur
fyrsta lyfsala í Reykjavík, byggði
árið 1920. Þar áður hafði Andrés
Andrésson, klæðskeri, byggt stór-
hýsi á Laugavegi 3 en á þeirri lóð
hafði Baldvin Hinriksson, járn-
smiður, byggt hús 1847 sem kallað
var Smiðja og við það er Smiðju-
stígur kenndur.
Ekki eru tök á því í stuttri blaða-
grein að greina frá öllum húsum
sem þarna standa en eins og öll
hús eiga þessi hús sér sögu og
hefðu frá mörgu að segja mættu
þau mæla.
Upp úr aldamótum var byrjað
að versla við Laugaveg og enn mun
sjálfsagt aukast verslun við
Laugaveg vegna þeirra lagfæringa
sem gerðar hafa verið en um síð-
ustu áramót voru til dæmis aðeins
40 íbúar við Laugaveg inn að
Klapparstíg.
Sverri Runólfssyni, steinsmið,
sem byggði steinbrú yfir Lækinn
fyrir neðan Bakarastíginn 1866
hefði eins og reyndar ýmsum nú á
dögum þótt það ótrúlegt að sóttir
væru um 550 fermetrar af 12 senti-
metra þykku granítgrjóti til
Portúgals til þess að gera gamla
Vegamótastíginn sem vistlegast-
an. En allir hljóta þó að ljúka upp
einum munni að hér hefur vel
tekist.
í þessu greinarkorni hefur verið
að nokkru sögð saga neðsta hluta
Laugavegarins en söguna er enn
verið að skapa og ekki þykir mér
ótrúlegt að þessara framkvæmda
verði í framtíðinni getið sem sér-
staks kafla í sögu fegrunar í
Reykjavík.
Hötundurinn er borgarsUrfsmaö-
ur.
Fræðsla um lyf
— eftir Tómas
Helgason
Helgi Kristbjarnarson, Magnús Jó-
hannsson og Bessi Gíslason:
íslenska lyfjabókin. Útg. Vaka,
Reykjavík 1985,336 bls.
Almannafræðslu um lyf hefur
verið tiltölulega lítið sinnt hér á
landi þar til á síðustu tveimur
árum, þrátt fyrir augljósa þörf.
Með vaxandi lyfjanotkun við ýms-
um langvinnum sjúkdómum og
auknum möguleikum á að veita
virka meðferð við þeim, eykst
þörfin á að veita upplýsingar um
lyfin, kosti þeirra og galla. Þetta
er því nauðsynlegra sem meiri er
sóknin í að ná vellíðan og heil-
brigði með einhverjum töfrabrögð-
um og án allrar fyrirhafnar. Töfra-
bragðið hefur fyrir mörgum leynst
í lyfjum. Vissulega er töfrum líkast
hvað sum lyf geta gert til að bæta
vanheilsu. En töfrarnir eru ekki
ókeypis. öllum virkum lyfjum
fylgja aukaverkanir, ef þau eru
misnotuð, og stundum jafnvel í
venjulegum lækningaskömmtum.
Verða þá sjúklingur og læknir að
meta í sameiningu hvor kosturinn
sé skárri, vanlíðanin og sjúk-
dómseinkennin eða aukaverkanir
lyfjanna. Því meiri sem þekking
fólks er á lyfjum, því auðveldara
ætti þetta sameiginlega mat að
vera.
Fyrir nokkru kom út hjá Vöku
íslenska lyfjabókin eftir Helga
Kristbjarnarson, dr. med., Magnús
Jóhannsson, dr. med. og Bessa
Gíslason, lyfjafræðing. Bætir hún
úr þeim skorti sem að ofan er
nefndur og veitir almenningi að-
gengilega fræðslu á skýru íslensku
máli um öll sérlyf, sem voru skráð
hér á landi um síðustu áramót.
Bókin skiptist i 3 meginhluta.
Meginuppistaða hennar er lyfja-
skrá með ítarlegum skýringum á
eiginleikum hvers lyfs. í bessari
ÍSLENSKA
LYFJA
BOKIN
H««g!
Uogrtiís Jótt»r*wKui, Bosirt Gitía*on
skrá er lyfjunum raðað í stafrófs-
röð eftir skráðum heitum þeirra.
Við hvert lyf er þess getið, hvort
það fæst með eða án lyfseðils, hver
sé framleiðandi, hvert sé hið virka
innihaldsefni og í hvaða formi
lyfið er selt. Þá er sagt frá notkun
lyfsins og hverjar séu ábendingar
fyrir henni og venjulegir skammt-
ar. Getið er helstu aukaverkana
og hvort lyfið sé vanabindandi,
sljóvgandi eða á annan hátt vara-
samt í notkun og loks hvort lyfið
geti haft áhrif á fóstur eða barn
á brjósti. Auk þessa meginhluta
bókarinnar, sem ætlað er að vera
uppsláttarrit á heimilum, er mjög
gagnlegur inngangskafli og við-
bætir, sem eru fræðandi lesning
til þess að glæða skilning fólks á
efninu.
í inngangskaflanum er almenn-
ur fróðleikur um lyfin og líkam-
ann. Þar er m.a. fjallað um inntöku
lyfja, lyfjaskammta, áhrif matar
á lyfjatöku og á hvern hátt áfengi
getur valdið hættulegum auka-
verkunum sé þess neytt samtímis
töku ýmissa lyfja. Dregin er at-
hygli að víxlverkun ýmissa lyfja
og nauðsyn þess að sjúklingar geri
þeim læknum sem þeir leita til
grein fyrir því, hvort þeir taki
einhver lyf, sem þeir hafa fengið
hjá öðrum læknum. í þessum kafla
er einnig fjallað stuttlega um
öryggi í geymslu lyfja og um eitr-
anir af völdum þeirra. Inngangs-
kaflinn einn út af fyrir sig ætti
að vera skyldulærdómur og gerir
það nauðsynlegt að sem flestir
eignist bókina. Vera má að ýmsum
þyki kaflinn í það knappasta og
ekki nógu skýrandi fyrir þá, sem
þegar hafa aflað sér einhverrar
þekkingar. En þetta er einmitt
höfuðkostur, textinn er stuttur,
hnitmiðaður og auðskilinn hér eins
og annars staðar í bókinni og fyrir
bragðið fljótlesinn.
í viðbæti er fjallað nánar um
einstaka lyfjaflokka, ábendingar
fyrir notkun þeirra, verkun og
aukaverkanir. Þar er m.a. bent á,
að flest svefnlyf hætta að verka
þegar þau eru tekin í meira en
tvær vikur samfellt. Þess vegna á
fólk ekki að taka svefnlyf á hverri
nóttu, heldur nota þau mjög spar-
lega. Áður en svefnlyf eru könnuð
þarf að kanna ástæður fyrir svefn-
leysi eins og öðrum einkennum,
sem fólk kvartar um, þegar eitt-
hvað er að. I viðbætinum eru lyfin
einnig flokkuð eftir verkun sam-
kvæmt alþjóðlegu flokkunarkerfi.
Þar er og að finna skrá yfir fram-
leiðendur sérlyfja sem skráð eru
hér á landi.
Frágangur bókarinnar, sem er
pappírskilja, og prentun hennar
eru til fyrirmyndar. Hvort tveggja
gerir skýran texta enn betri. Sér-
staklega eru rammaklausur með
ýmsum ábendingum, upplýsingum
og varnaðarorðum hér og þar í
uppsláttarkaflanum gagnlegar til
þess að minna fólk á ýmislegt, sem
varðar notkun á lyfjum og um-
hirðu þeirra. Þetta er bók sem
ætti að vera til á hverju heimili.
Höfundur er prófessor við lækna-
deild Háskóla íslands og forstöðu-
maður geðdeildar Landspítalans.
Suðurlandsvegur í Mýrdal:
Flest tilboðin yfir
kostnaðaráætlun
SAUTJÁN verktakar buðu í
lagningu Suðurlandsvegar í
Mýrdal sem Vegagerðin hauð út
fyrir nokkni. Nú bar svo við að
flest tilboðin, eða 15 talsins, voru
yfir kostnaðaráætlun og það
hæsta 86%yfir kostnaðaráætlun.
Umræddur vegarkafli er 6,7
km að lengd. Fylling, fláafleygar
og burðarlag er alls 125 þúsund
rúmmetrar. Verkinu á að Ijúka
fyrir 15. júlí 1986.
Ræktunarsamband Flóa og
Skeiða átti lægsta tilboðið,
10.552.600 kr., sem er 87% af
kostnaðaráætlun, en hún hljóð-
aði upp á 12.116.177 kr. Eitt
annað tilboð var undir kostnað-
aráætlun, tilboð Samtaks á
Akureyri, 11.184.300 kr. Hæsta
tilboðið var 22.503.200 kr. og er
það meira en helmingi hærra
en tilboð Ræktunarsambands-
ins.
Morgunblaðið/ólafur K. Magnússon
Frá blaðamannafundinum sem haldinn var í tilefni útkomu bókarinnar „Ég
vil lifa“. Á myndinni eru talið frá vinstri: Gylfí Hinriksson forstjóri sem
segir frá reynslu sinni í baráttunni við hjartasjúkdóm, Gísli Blöndal fram-
kvæmdastjóri bókaklúbbsins Veraldar, Doris S. Magnúsdóttir sem segir
frá reynslu sinni er ráðist var á hana í Þverholtinu fyrir nokkrum árum,
Önundur Björnsson og Guðmundur Árni Stefánsson.
Bókaklúbburinn Veröld:
„Ég vil lifa“
— ný viðtalsbók
„ÉG VIL LIFA“ nefnist viðtals-
bók sem þeir Guðmundur Árni
Stefánsson og Önundur Björns-
son hafa tekið saman og gefin
hefur verið út af bókaklúbbnum
Veröld. í bókinni eru frásagnir
tíu íslendinga sem komið hafa
nær dauðanum en flestir aðrir
og greina þeir frá reynslu sinni,
viðhorfum og baráttu við dauð-
ann.
Bókin „Ég vil lifa“ var kynnt
á blaðamannafundi á Hótel
Borg í síðustu viku og voru
tveir þeirra er segja frá
reynslu sinni í bókinni við-
staddir, þau Doris S. Magnús-
dóttir, sem ráðist var á í Þver-
holti fyrir nokkrum árum, og
Gylfi Hinriksson forstjóri, sem
um árabil hefur átt við hjarta-
sjúkdóm að stríða.
Aðrir sem segja frá reynslu
sinni í bókinni eru Magnús
Pálsson, faðir Dorisar, Stella
M. Karlsdóttir, sem missti
eiginmann sinn og einkason í
slysi, Agnar Kristjánsson iðn-
rekandi, sem átt hefur við
mikla sjúkdómserfiðleika að
stríða, Anna L. Kristjánsdótt-
ir, eiginkona Agnars, Snorri
P. Snorrason læknir, en hann
sýktist af berklum er hann var
í læknanámi, Guðlaugur Frið-
þórsson sjómaður, sem synti
langan veg í ísköldum sjó er
Heimaey sökk við Vestmanna-
eyjar, og Ingi Steinn Gunnars-
son verkamaður, en hann
lamaðist upp að hálsi 23 ára
gamall eftir að hafa lent í bíl-
veltu.
Aðstandendur bókarinnar
sögðu að í upphafi hafi ætlunin
verið að selja bókina eingöngu
innan bókaklúbbsins, en þar
sem þeir hafi orðið varir við
mikinn áhuga á henni, hafi sú
ákvörðun verið tekin að selja
hana einnig í bókaverslunum.