Morgunblaðið - 06.12.1985, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLADIÐ, FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER1985
Spástefna Stjórnunarfélags íslands
Verðvísitala innlendr-
ar framleiðslu í stað
framfærsluvísitölu
Þorvaldur Gylfason prófessor reif-
ar hugmynd að nýju kauptryggingarkerfi
ÞORVALDUR Gylfason, prófessor,
varpaði fram þeirri hugmynd á Spá-
stefnu Stjórnunarfélagsins að taka
hér upp kauptryggingarkerfi sem
væri í reynd verðvísitala innlendrar
framleiðslu fremur en vísitala er
mældi framfærsluna. Með þessu
taldi Þorvaldur að hugsanlega feng-
ist kauptryggingarkerfi sem gengi
ekki fram af raunverulegri greiðslu-
getu atvinnuveganna á hverjum
tíma.
í máli Þorvalds kom fram, að
hann taldi kauptryggingarkerfið
sjálft ekki af hinu vonda heldur
hefðu gallar þess verið fólgnir í
útfærslunni á því, þar sem þess
hefði aldrei verið nægilega gætt
að vísitalan mældi þann kaupmátt
sem fyrirtækin réðu við. Þorvaldur
kvað einsýnt að kauptryggingar-
málin yrðu mjög á dagskrá í
væntanlegum kjarasámningum og
sagði að ef vísitölubinding yrði þar
ofan á þyrfti annars vegar að gæta
þess að ekki yrði samið um meiri
kaupmátt en svo að hann yrði ekki
fyrirtækjunum um megn, svo að
ekki kæmi til vaxandi verðbólgu,
og hins vegar að verðbætur á laun
yrðu í formi þessarar verðvísitölu
innlendrar framleiðslu.
Björn Björnsson, hagfræðingur
Alþýðusambandsins, sagði á Spá-
stefnunni að á þessari hugmynd
Þorvalds væru margir tæknilegir
annmarkar. I fyrsta lagi væri
verðvísitala innlendrar fram-
leiðslu ekki til og ljóst væri að
samsetning hennar hlyti að verða
mjög flókin. Björn sagði hins vegar
að við gerð síðustu kjarasamninga
hefði verið samið um litla kaup-
hækkun og þá gengið út frá
ákveðnum forsendum í efnahags-
þróun, sem ríkisstjórnin hefði
ætlað að tryggja. Reynslan af
þessum samningum væri hins
vegar þannig að ljóst væri að hún
yrði ekki farin aftur í næstu
samningum. Kauptrygging hlyti
því að verða annað aðalmál næstu
samninga. Hitt málið væri hið
tvöfalda launakerfi sem upp væri
komið í landinu, þar sem taxta-
kaup hefði rýrnað um fjórðung
meðan ráðstöfunartekjur á mann
hefðu nokkurn veginn haldist.
Þetta tvöfalda launakerfi væri
skýringin á ójöfnuðinum sem ríkti
í þjóðfélaginu um þessar mundir
og leiðrétta þyrfti.
Verðbólgan 1986:
Steingrímur Hermannsson, forsætisráðherra, kynnir, elstu niðurstöður endurskoðaðrar þjóðhagsspár á Spástefnu
Stjórnunarfélagsins í gær.
20 % segir rfldsstjórnin
40 % segja fyrirtækin
• Vextir húsnæðismálalánanna neikvæðir um
10% ef skattafrádráttarheimildin er tekin með,
segir Þorvaldur Gylfason prófessor — Vandi hús-
byggjenda of lágt kaup en ekki of háir vextir
VERULEGUR munur er annars
vegar á endurskoðaðri þjóðhagsspá
ríkisstjórnarinnar um þróun verð-
lags og gengismála fyrir 1986 og
áætlunum fimm fyrirtækja, sem
Stjórnunarfélag íslands fékk til að
spá um þessi atriði. í endurskoðaðri
þjóðhagsspá er gert ráð fyrir að
verðbólga á næsta ári verði um 20%
og samsvarandi hækkun dollars
gagnvart krónu meðan fyrirtækin
gera ráð fyrir 30—40% verðbólgu á
næsta ári og um 25% hækkun doll-
ars á því ári miðað við íslensku
krónuna.
í upphaflegri þjóðhagsáætlun er
forsætisráðherra lagði fram á
Alþingi um miðjan október var
gert ráð fyrir um 10% verðbólgu
á næsta ári en á spástefnu Stjórn-
unarfélags íslands á Hótel Sögu í
gær sagði Steingrímur Hermanns-
son forsætisráðherra að einkum
tvennt hefði orðið til að raska því
markmiði ríkisstjórnarinnar —
annars vegar fall dollarans á al-
þjóðlegum gjaldeyrismörkuðum í
október sem hefði haft mjög óhag-
stæð áhrif á viðskiptakjör þjóðar-
innar og hinsvegar 3% launa-
Iðnaðarbankinn:
Umsókn um hækkun vaxta
á óverðtryggðum reikn-
ingum hafnað í þrígang
Fengum ekki stuöning annarra banka, segir Davíð Sch. Thorsteinsson
IÐNAÐARBANKINN hefur nú þrí-
vegis sótt um heimild til að fá að
hækka vexti af óverðtryggðum
reikningum og afurðalánum til iðn-
aðar en hefur ekki fengið til þess
stuðning frá öðrum viðskiptabönk-
um og verið synjað um hækkun í öll
skiptin.
Þetta kom fram hjá Davíð Sch.
Thorsteinssyni, formanni banka-
ráðs Iðnaðarbankans á Spástefnu
Stjórnunarfélagsins. Davíð gerði
þar að umtalsefni öngþveitið i
vaxtamálum, þar sem menn hefðu
í fyrsta lagi mjög neikvæða vexti
á sparisjóðsreikningum og af af-
urðalánum, en síðan verðtryggð
lán banka með 2—3% raunvöxtum,
5—7% vexti lífeyrissjóða og síðan
vexti hins frjálsa markaðar sem
ríkissjóður réði ferðinni á með
9—16% raunvöxtum. ítrekaði
Davíð nauðsyn þess að bankarnir
sjálfir fengju að ákvarða vextina.
Tryggvi Pálsson, hagfræðingur
Landsbankans, lagði út af þessum
vangaveltum Daviðs. Hann benti
á að afurðalán til sjávarútvegs
væru nú að fullu gengistryggð og
með raunvexti í reynd meðan af-
urðalán til landbúnaðar og iðnaðar
byggju við mjög neikvæða vexti,
sem væru þar af leiðandi í raun
niðurgreiddir. Spurði Tryggvi
Davíð hverju það sætti að iðn-
rekendur, sem jafnan hefðu barist
skelegglega fyrir því að atvinnu-
greinarnar byggju við jafnan rétt
á öllum sviðum, hefðu nú engin
orð um þessa mismunun, sem ættu
sér stað í vaxtamálum afurðalán-
anna.
Svaraði Davíð því þá til að hann
hefði ásamt bankastjórn Iðnaðar-
bankans nú í þrígang sótt um að
fá að hækka vexti óverðtryggðra
reikninga og þar með talda vexti
af afurðalánum til iðnaðarins í það
horf að þessi vextir yrðu jákvæðir.
Iðnaðarbankinn hefði leitað eftir
samstöðu innan bankakerfisins
um þessa hækkun vaxta en ekki
hlotið þar hljómgrunn og stuðning.
Umsókn Iðnaðarbankans hefði því
verið hafnað í öll skiptin. Að öðru
leyti kvaðst Davíð ekki geta svarað
fyrir iðnrekendur almennt.
hækkunin sem ákveðin var um
svipað leyti. Verðbólga í ár verður
því um 35% en gengi dollars gagn-
vart íslensku krónunni hefur hins
vegar hækkað um 17% á sama
tímabili.
í máli forsætisráðherra kom
fram að íslendingar væru nú
komnir á ystu mörk í erlendum
lántökum, þar sem heildarskuldir
þjóðarinnar væru orðnar 53% af
landsframleiðslu og vextir og af-
borganir á ári um 20% af gjaldeyr-
istekjum eða 5,8 milljarðar sem
ekki yrðu þá notaðir í annað.
Forsætisráðherra lét þannig að því
liggja að víglínan í efnahagsmála-
baráttu ríkisstjórnarinnar hefði
nú færst frá því sem var í upphafi
— úr baráttu við verðbólgu yfir I
að taka á skuldamálunum og auka
ekki erlendar skuldir þjóðarinnar
umfram afborganirnar. Áföll í
efnahagslífinu sem einkum stöf-
uðu af sveiflum í sjávarútvegi,
yrðu þess vegna ekki lengur brúað-
ar með erlendum lántökum og
gengisfellingum, og þýddi óhjá-
kvæmilega að baráttan við verð-
bólguna gæti ekki verið lengur það
forgangsmál sem hún var í byrjun
ferils þessarar ríkisstjórnar.
Á spástefnunni ræddu þeir Sig-
urður B. Stefánsson, hagfræðingur
Kaupþings, og Þorvaldur Gylfason
prófessor horfur á efnahagsþróun-
inni á næsta ári. í máli Sigurðar
B. Stefánssonar kom fram það álit
hans að ef íslendingar ætluðu að
halda í við hagvöxt vestrænna
iðnríkja, sem spáð væri, að yrði
um 3% að meðaltali seinni hluta
þessa áratugar í stað 2%, þá væri
óhjákvæmilegt að íslendingar
tækju upp áþekkt frjálsræði í fjár-
magns- og peningamálum og
beittu áþekkum hagrænum að-
gerðum, sem þar væru við lýði svo
vel hefðu gefist. Ella drægjust
íslendingar aftur úr.
í máli Þorvalds Gylfasonar kom
fram að ef lesið væri út úr tölum
í fjárlagafrumvarpi og lánsfjár-
áætlun kæmi í ljós að öll erlend
lántaka á vegum opinberra aðila á
næsta ári væri um 1,6 milljarður
umfram afborganir og vexti og því
ekki í samræmi við yfirlýst mark-
mið ríkisstjórnarinnar. Hann taldi
hins vegar að náðst hefði umtals-
verður árangur í vaxtamálum með
því að komnir væru á raunvextir,
sem myndu rífa upp innlendan
sparnað og sá aukni sparnaður
myndi síðan draga úr verðbólgu
og þörfinni fyrir erlent fjármagn.
Þorvaldur ræddi um vanda hús-
byggjenda í ljósi hárra vaxta.
Hann taldi hinsvegar hæpið að
kenna háum vöxtum um þennan
vanda, því að þegar þess væri
gætt að þessir vextir af húsnæðis-
lánum væru frádráttarbærir til
skatts þá mætti sýna fram á að
þessir vextir væru þegar allt kæmi
til alls neikvæðir um 10% og hús-
næðislápin því með þeim hagstæð-
ustu sem byðust á markaðnum.
Vandi húsbyggjenda væri því of
lágt kaup en ekki of háir vextir.
í hringborðsumræðum á eftir
framsöguerindum, þar sem þátt
tóku m.a. hagfræðingar aðila
vinnumarkaðarins og forsvars-
menn úr atvinnulífinu var ekki
unnt að greina mikla trú á að árið
1986 myndi verða ár neinna veru-
legra umskipta í efnahagslífinu.
Bankaráð Búnaðarbankans um vanda Útvegsbankans:
Þörf er á sameiginiegu
átaki ríkisvalds og banka
„ÞÓTT Búnaðarbanki íslands sé
traustur banki, sem rekinn hefur
verið áfallalaust frá öndverðu, tel-
ur bankaráðið, að það sé einfóld-
un á erfiðu vandamáli Útvegs-
bankans að hægt sé að sameina
hann Búnaðarbankanum, án þess
að annað og meira komi til.
Það er skoðun bankaráðsins,
að til þess að ráða fram úr þess-
um vanda þurfi sameiginlegt
átak ríkisvaldsins, sem ber fjár-
hagslega ábyrgð á Útvegsbank-
anum, og hinna ríkisbankanna,
þ.e. Seðlabanka, Landsbanka,
Búnaðarbanka og annarra inn-
lánsstofnana.
ótímabærar yfirlýsingar um
eitt eða annað á þessu stigi geta
skaðað einstaka banka hérlendis
og rýrt traust þeirra erlendis.
Bankaráðið leggur áherzlu á,
að mál þessi verði öll vandlega
athuguð, og lýsir sig reiðubúið
til að að eiga aðild að sameigin-
legri lausn þeirra."