Morgunblaðið - 06.12.1985, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER1985
33
mnga
nna
Frestun vöru-
gjaldsins fagnaö
Fjár til tekjuskattslækkunar-
innar átti að afla með því að gera
breytingar á óbeinum sköttum,
þ.e. vörugjaldi og tollum. Slík
breyting hefði hins vegar leitt til
1-1 Vi % hækkunar framfærsluvísi-
tölu og frestaði stjórnin því öllu
dæminu. Miðað við það sem áður
hefur verið rifjað upp um stefnu
flokks og stjórnar hefur það varla
verið létt verk hjá Þorsteini Páls-
syni formanni Sjálfstæðisflokks-
ins að þurfa í embætti fjármála-
ráðherra að taka þessa ákvörðun
og kynna hana í þingflokki sínum,
ríkisstjórn og fyrir almenningi.
Vitað er að margir bundu vonir
við tekjuskattslækkunina, þetta
réttlætismál, sem margir telja
vera.
Þorsteinn vísaði til áhrifa hækk-
unar verðlags í kjölfar vörugjalds-
hækkunarinnar á kaupmátt launa
og næstu kjarasamninga og að
lækkun tekjuskattsins hefði mun
minni áhrif hjá launþegum en
hækkun vörugjaldsins. Lækkun
tekjuskattsins væri eftir sem áður
æskileg, en skynsamlegast að
fresta þessum ráðstöfunum við
núverandi aðstæður.
Viðbrögð forystumanna laun-
þega og vinnuveitenda voru já-
kvæð. Gunnar J. Friðriksson for-
maður VSÍ sagði að VSl hefði
haft áhyggjur af álagningu vöru-
gjaldsins og taldi að þessi ákvörð-
un gæti greitt fyrir samningum.
Ásmundur Stefánsson forseti ASl
fagnaði því að ríkisstjórnin „skuli
hafa tekið fortölum og hætt við
áform sín, enda væri alltaf skyn-
samlegt að hætta við að gera vit-
leysur". Hann vildi þó ekki sleppa
takinu af tekjuskattslækkuninni
• og taldi að í næstu samningum
myndi reyna á það hvort ríkis-
stjórnin væri tilbúin til að liðka
fyrir þeim með lækkun tekjuskatts
eða á annan hátt.
Vörugjaldiö hefði
hækkaö sumar vörur
en lækkaö aörar
Nýja vörugjaldið var fyrirhugað
að leggja á varanlegar neysluvörur
og einnig óvaranlegar neysluvörur,
aðrar en matvæli og fatnað.
Hvorki var búið að ákveða endan-
lega á hvaða stofn það legðist né
hvað það yrði hátt. Morgunblaðinu
er kunnugt um að helst var rætt
um að hafa það 30%. Jafnframt
átti að fella niður ýmsa tekju-
stofna, svo sem sérstakt vörugjald
(24 og 30%) sem menn telja afar
tilviljanakennt hvernig kemur á
vörur, vörugjald á sælgæti, gos-
drykki og fl. (7 og 17%), tollaf-
greiðslugjald, gjald af gas- og
brennsluolíu, byggingariðnaðar-
sjóðsgjald og rafmagnseftirlits-
gjald. Þá átti að samræma og
lækka tolla og eru fyrirliggjandi
drög að frumvarpi að nýjum tolla-
lögum.
Sé litið á áhrif þessarar breyt-
ingar á vöruverð kemur í ljós að
ýmsar vörur hefðu lækkað veru-
lega en aðrar hækkað. Sem dæmi
má nefna að eftirtaldar vöruteg-
undir hefðu lækkað: niðursoðnir
ávextir, marmelaði, rúsínur og
fleira (13-28%), krydd (30%), borð-
búnaður (23%), sjónvörp, mynd-
bönd og hljómflutningstæki (9-
10%), íþróttavörur, spil, hljóm-
plötur og ljósmyndafilmur. Sem
dæmi um vörur sem hefðu hækkað
má nefna: kaffi (19%), gosdrykkir
(11%), þvottaefni (27%), ýmis
heimilistæki svo sem þvottavélar
og isskápar (12-35%) og brauð
(30%). Búist var við að hækkanirn-
ar myndu vega mun meira en
lækkanirnar, og ríkissjóður fengi
780 milljónir í tekjur af nýja vöru-
gjaldinu og söluskattsáhrifum
þess, en breytingar á tollskrá voru
taldar lækka tekjur ríkissjóðs um
250 milljónir kr.
Mikið vantar á að
almennar iaunatekjur
veröi tekjuskattslausar
Sjálfsagt velta margir því fyrir
sér hvort þeir verði tekjuskatts-
lausir þegar/ef þeim markmiðum
verður náð að tekjuskattur verði
ekki lagður á almennar launatekj-
ur. Engin ein skilgreining er til á
því hverjar eru almennar launa-
tekjur. I áðurnefndu frumvarpi
sjálfstæðisþingmannanna er
stungið upp á að miðað verði við
meðaltekjur sjómanna, iðnaðar-
manna og verkamanna. Ekki er
vitað hvort formenn stjórnar-
flokkanna miðuðu við það eða eitt-
hvað annað þegar þeir settu mark-
ið við 21-22 þúsund kr. á mánuði
í ágúst í fyrra. Framreiknað sam-
svarar þetta tekjumark um 32 þús-
und kr. mánaðartekjum I dag eða
380 þúsund krónum á ári.
Við álagningu í ár (vegna tekna
1984) var tekjuskattur ekki lagður
á einhleyping með allt að 210 þús-
und í launatekjur (miðað við
fastan frádrátt), 236.250 kr. hjá
einstæðu foreldri og 367.177 hjá
hjónum, þar sem annað hjónanna
vinnur fyrir öllum tekjum heimil-
isins. I þessum dæmum er ekki
tekið tillit til barnabóta. Þetta eru
dæmi frá síðasta tekjuári, en ekki
er vitað hvernig útkoman verður
fyrir yfirstandandi ár. Ekki er
ólíklegt að meðalmánaðarlaun á
þessu ári geti verið allt að 23 þús-
und hjá einhleypingi, um það bil
26 þúsund hjá einstæðu foreldri
og allt að 41 þúsundi hjá hjónum
þar sem aðeins annað hjóna vinnur
úti, án þess að tekjuskattur verði
lagður á viðkomandi. Þar sem um
barnabætur er að ræða má hækka
tekjumörkin sem þeim nemur, en
þær fara eftir barnafjölda og aldri
barna eins og kunnugt er.
Með samanburði ofangreindra
talna kemur í ljós að skattleysis-
mörkin eru enn undir viðmiðunar-
tekjum stjórnarflokkanna sem
nemur 10 þúsund kr. á mánuði eða
120 þúsund kr. á ári. Ýmislegt
bendir til að munurinn sé enn
meiri því skilgreining á almennum
launatekjum í verkefnalista ríkis-
stjórnarinnar virðist vera í lægra
lagi. Tekjur verkamanna sam-
kvæmt upplýsingum Kjararann-
sóknanefndar eru til dæmis rúmar
37 þúsund krónur á mánuði að
meðaltali miðað við nóvember.
Iðnaðarmenn og karlar við skrif-
stofustörf eru með hærri laun,
48-50 þúsund, en aðrar viðmiðun-
arstéttir með lægri laun, þannig
að vegið meðaltal viðmiðunarstétt-
anna er tæpar 38 þúsund krónur.
Framreiknuð viðmiðun á verk-
efnaskránni er hins vegar í dag
32 þúsund krónur.
„Með ranglátustu
sköttum“
Fyrst og fremst hefur verið vís-
að til réttlætis við rökstuðning
tillagna um afnám tekjuskatts.
Ekki skal lagður á það dómur hér
en vitnað til röksemda þingmanna.
I greinargerð með þingsályktun-
artillögu sjálfstæðismannanna
sjö, þar sem Gunnar G. Schram
var fyrsti flutningsmaður, segir:
„Það er stefna Sjálfstæðisflokks-
ins að lækkun beinna skatta eigi
að vera forgangsverkefni á sviði
skattamála. Það gildir fyrst og
fremst um tekjuskattinn því að
flestir munu vera sammála um að
hann sé með ranglátustu sköttun-
um og leggist fyrst og fremst á
launamenn með miklum þunga.
Hins vegar er fjarri því að hann
sé með mikilvægustu tekjustofn-
um ríkisins þar sem hann er aðeins
10% af tekjum ríkissjóðs. Þá
tekjuminnkun, sem ríkissjóður
verður fyrir vegna afnáms tekju-
skattsins, má bæta upp að hluta
með sparnaði og hagræðingu í
rekstri ríkisins og hinna mörgu
ríkisstofnana."
í greinargerð með tillögu þing-
manna Alþýðuflokksins, sem
Kjartan Jóhannsson mælti fyrir,
segir m.a.: „Eins og kunnugt er er
tekjuskattur einstaklinga fyrst og
fremst skattur á launafólk. Hvar-
vetna í þjóðfélaginu blasir það við
að aðrir hópar, sem með einum eða
öðrum hætti, löglegum eða ólögleg-
um, hafa tækifæri til að ráða því
sjálfir hversu miklar tekjur þeir
telja fram til skatts, greiða lágan
eða jafnvel engan tekjuskatt þótt
þeir hafi greinilega yfir verulegum
fjármunum að ráða eins og sést á
lífsstíl þeirra. í leit að réttlæti
hafa framtalsreglur og skattalög
sífellt orðið flóknari. Opnast þá
gjarnan smugur { leiðinni sem
einungis hinir slyngu kunna að
notfæra sér. Það réttlæti, sem
þannig var að stefnt, snýst því upp
í argasta óréttlæti. Hið sama má
segja um tekjuskattinn sjálfan.
Honum var ætlað að jafna kjör en
reynslan sýnir að nú orðið felst
ekkert síður í honum hið mesta
óréttlæti þar sém launafólk ber
þungar byrðar fyrir aðra sem
sleppa.“
Tiltölulega fámennur
hópur greiöir veru-
legan tekjuskatt
1 ár var álagður tekjuskattur á
landsmenn (vegna tekna 1984)
samtals að 3.919 milijónir kr. Ráð-
stöfun hans var þannig að 543
milljónir gengu til greiðslu á út-
svari og öðrum sköttum og 1.073
milljónir voru endurgreiddar sem
barnabætur og barnabótaviðauki,
þannig að til innheimtu komu 2.303
milljónir kr. En hverjir eru það
sem greiða tekjuskattinn? Menn
hafa misjafnar skoðanir á því,
enda iiggja ekki fyrir opinberar
tölur um skiptingu eftir atvinnu
eðaöðru slíku.
Landsmenn eru sem kunnugt er
um 240 þúsund. Af þeim töldust
um 174 þúsund vera skattgreiðend-
ur (framteljendur) og var tekju-
skattur ekki lagður á meirihluta
þeirra, 96 þúsund manns, sam-
kvæmt upplýsingum ríkisskatt-
stjóraembættisins. Tekjuskatt
greiða því aðeins 78 þúsund manns.
Ljóst er að það er tiltölulega fá-
mennur hópur sem greiðir „veru-
legan" tekjuskatt. Ekki liggja fyrir
tölur um skiptingu gjaldenda eftir
skattgreiðslum, en ákveðna sögu
er hægt að sjá út úr skiptingu
gjaldenda eftir tekjuskattsstofni
(tekjur eftir að frádráttarliðir
hafa verið dregnir frá) og dreif-
ingu þeirra á skattstigann.
Innan við 20 þúsund manns
(11 Vfe % framteljenda) eru með
tekjuskattsstofn, sem fer upp í
efsta skattþrep tekjuskattsstigans
(þ.e. yfir 400 þúsund kr.), 3-4 þús-
und eru einhleypingar, 6-700 giftar
konur og 15-16 þúsund giftir karl-
ar. Tekjuskattur einhleypinga með
400 þúsund króna tekjuskattsstofn
var 67 þúsund kr. við álagninguna.
Dæmið er flóknara hjá hjónum
vegna möguleika á tilfærslu á
persónuafslætti á milli hjóna (allt
að 35 þúsund kr.) og tilfærslu í
skattstiganum vegna mismunandi
tekna hjóna (möguleiki á lækkun
tekjuskatts um allt að 11 þúsund
kr.). Verulegar tilfærslur eiga sér
stað á milli hjóna og er hópurinn
með yfir 67 þúsund kr. tekjuskatt
þvi mun minni en þessi 20 þúsund
gjaldendur sem ná upp í efsta þrep
stigans, eins og nefnt var hér að
ofan.
Þessi umræddi hópur „hátekju-
fólks“ greiðir meirihluta alls
tekjuskattsins í landinu, á það eru
samtals lagðir rúmlega 2,5 millj-
arðar, en frá dragast einhverjar
barnabætur en enginn ónýttur
persónuafsláttur. Með tekju-
skattsstofn á bilinu 200-400 þús-
und voru rúmlega 52 þúsund
framteljendur og var lagður tekju-
skattur samtals að upphæð 1,3
milljarðar á rúmlega 48 þúsund
þeirra en persónuafsláttur til
greiðslu útsvars o.fl. nam 37 millj- -1
ónum og þess nutu 3-4 þúsund
manns.
í neðsta skattþrepinu, þar sem
er fólk með innan við 200 þúsund
kr. tekjuskattsstofn, voru rúmlega
100 þúsund framteljendur. Tekju-
skattur samtals að fjárhæð 22
milljónir var lagður á tæplega 9
þúsund þeirra, en rúmlega 70 þús-
und voru með neikvæðan tekju-
skatt, það er að segja höfðu afgang
af persónuafslætti til að greiða
upp í önnur gjöld. Auk þess fær
þetta fólk barnabætur sínar
greiddar inn á önnur gjöld og
afganginn í peningum.
Reykvíkingar og Reyk-
nesingar greiöa 3A hluta
alls tekjuskattsins
Nokkur munur er á tekjuskatts-
greiðslum eftir kjördæmum, enda
tekjur misjafnar eftir atvinnu-
greinum. Rúmlega 61% framtelj-
enda eru búsettir í Reykjavíkur-
og Reykjaneskjördæmum og
greiða þeir rúmlega af öllum
tekjuskatti í landinu. I því dæmi
er þá búið að draga frá álögðum
tekjuskatti þann hluta persónuaf-
sláttar sem gengur til greiðslu
útsvars og annarra gjalda og
barnabætur. Hlutfallið er lægra
ef barnabæturnar eru teknar út úr
og fer niður í 69% af aðeins er litið
á álagðan tekjuskatt. Gjaldendur
í öllum hinum kjördæmunum
greiða því tæplega V\ af nettó-
tekjuskatti einstaklinga sem svo
er nefndur í fjárlagafrumvarpi.
Tekjuskattur einstaklinga
(nettó), eins og hann er í fjárlaga-
frumvarpinu, að viðbættum þeim
400 milljónum sem ákveðið hefur < |
verið að hætta við að fella niður,
er rúm 4% af öllum atvinnutekjum
í landinu. Ef tekjum ríkissjóðs af
tekjuskatti einstaklinga væri deilt
jafnt niður á alla framteljendur í
landinu þyrfti hver og einn að
greiða rúmar ellefu hundruð krón-
ur á mánuði allt árið. Á næsta ári
skilar tekjuskattur einstaklinga
væntanlega um 7% af heildartekj-
um rtkissjóðs og hefur lækkað um
3 prósentustig frá því sem var fyrir
tveimur árum.
Tekjuöflunarkerfið
aö springa?
Það hlýtur að vera matsatriði
hvort tekjuskattur einstaklinga sé
mikilvægur fyrir tekjuöflun ríkis-
sjóðs eða ekki, og menn hafa mis-
munandi skoðanir á því hvort/
hvar hægt er að skera niður út-
gjðld á móti honum. Niðurfelling
tekjuskattsins sem tekjustofns hjá
ríkissjóði og umræður um ranglæti
hans leiðir hugann að tekjuöflun-
arkerfi ríkisins í heild, hvort það
sé ekki sprungið. Dæmi: Söluskatt-
urinn, sem er mikilvægasti tekju-
liður ríkissjóðs, er talinn gloppótt-
ur en margir hafa verið hikandi í
stuðningi við virðisaukaskatt I
hans stað. Tollar eru afar mismun-
andi og flóknir, en nú hefur gildis-
töku nýrrar tollskrár verið slegið
á frest. Vörugjaldið er talið leggj-
ast tilviljanakennt á vörur og
skapa óeðlilegan mismun á milli
þeirra, en gildistöku nýs vöru-
gjalds hefur nú verið frestað.
Flestir virðast telja tekjuskattinn
ranglátan og vilja hann feigan, en
hægt gengur að fella hann niður.
Fleira mætti nefna, svo sem skatt-
lagningu áfengis og tóbaks sem
margir telja óhóflega.
Þó að fjármálaráðherra hafi
talið nauðsynlegt við núverandi
aðstæður að slá á frest áformum
um endurbætur á tekjuöflun ríkis-
sjóðs, virðist nauðsynlegt að láta
þær koma til framkvæmda fyrr
en seinna. En hvenær, fyrst menn
treystu sér ekki til þess nú? Eftir
næstu kjarasamninga? Yrði ekki
litið á það sem svik við launþega?
— Eru kjarasamningar ekki alltaf
framundan, þó misjafnlega stutt
sé í þá?
- HBj. >1
Biðröð við Gjaldheimtuna f Reykjavík sfðasta dag fyrir útreikning dráttarvaxta.