Morgunblaðið - 06.12.1985, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER1985

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 40 kr.
eintakiö.
Ráðdeild
í ríkisrekstri
Ráðdeild í ríkisrekstri hlýtur
að vera markmið allra, 3em
greiða skatta og standa undir
kostnaði við rekstur ríkisins. Sú
stjórnskipun, sem hér er við lýði,
er sprottin af viðleitni borgar-
anna við að hafa hemil á óhóf-
legri skattheimtu og stjórna út-
gjöldum með fjárlögum. Því
miður sjást þess alltof mörg
dæmi í öllum lýðræðisríkjum,
að þingmenn hafa gleymt þess-
um rökum fyrir því að þjóðþing
voru stofnuð. Viðbrögðin við því
að kjörnir stjórnendur noti
almannafé til að slá sig til ridd-
ara eða stundi atkvæðakaup með
fé skattgreiðenda eru alls staðar
hin sömu: Gerð er krafa um
minni ríkisumsvif og meiri ráð-
deild í ríkisrekstri.
í nágrannalöndum okkar
njóta þeir stjórnmálamenn helst
trausts, sem geta sýnt fram á,
að þeir hafi ráð, er duga til að
draga úr ríkisútgjöldum. Slíkur
samdráttur kemur alltaf við
einhvern, en það bitnar á heild-
inni, ef ríkið eyðir um efni fram.
Og það er verið að velta skulda-
böggum yfir á herðar afkomend-
anna, ef umframeyðslan er fjár-
mögnuð með erlendum lánum.
Þessi grundvallarsjónarmið
skiljum við eins vel og aðrar
þjóðir. Á hinn bóginn er ljóst,
að erfitt er að hrinda þeim í
framkvæmd. í fámennu þjóð-
félagi eins og okkar standa
þrýstihópar líklega nær stjórn-
málamönnunum en víða annars
staðar, og hér á að koma í ljós
fyrr og með skýrara hætti en
annars staðar, ef með stjórn-
valdsaðgerðum er vegið með
ósanngirni að stöðu einstakl-
inga.
Samband ungra sjálfstæðis-
manna (SUS) hefur birt auglýs-
ingu í Morgunblaðinu, þar sem
það kynnir á fjórum blaðsíðum
tillögur, er miða að því að draga
úr ríkisumsvifum, koma á skýr-
ari verkaskiptingu milli ríkis og
sveitarfélaga og minnka
skattaálögur og auka þar með
kaupmátt launa. Markmiðin eru
háleit, um þau verður ekki deilt.
Hitt er meira álitamál, hvort sú
leið, sem mælt er með í tillögum
SUS er hin rétta að markmiðun-
um.
í stuttu máli skal hér sett
fram sú skoðun, að SUS-menn
hafi fallið í þá hættulegu gryfju
að hugsa of mikið um það, sem
litlu skiptir í ríkishítinni, þegar
þeir leita að því, sem á að falla
fyrir niðurskurðarhnífnum. Það
kemur til dæmis strax óorði á
tillögur af því tagi, sem hér er
um að ræða, þegar mönnum
finnst sérstaklega vegið að
menningar- og menntamálum.
Fyrir fjármálamenn í stjórn-
málum er óhyggilegt að staldra
fyrst við þennan málaflokk.
Meðal almennings eru mennta-
og listamenn yfirleitt mun meiri
mótendur almenningsálits en
fjármálamennirnir. Stjórnmála-
menn geta hvorki stuðlað að ráð-
deild í ríkisrekstri né tekið sér
annað fyrir hendur, nema þeir
njóti til þess stuðnings almenn-
ings. Þá er einnig óskynsamlegt
að halda þannig á málum, að
þeir, sem á landsbyggðinni búa
telji sérstaklega vegið að sér.
Hræðsla við niðurskurð af því
tagi ræður til að mynda miklu
um það, hve erfitt er að útrýma
misvægi milli atkvæða, eftir því
hvar kjósendur eru búsettir á
landinu.
Ástæða er til að velta því fyrir
sér, hvort það skili þeim árangri,
sem að er stefnt, að samtök í
stjórnmálaflokki birti opinber-
lega tillögur eins og þessar frá
SUS. Fjölmiðill getur auðvitað
ekki verið andvígur því, að al-
menningur fái greiðan aðgang
að öllu, sem stjórnmálamenn eru
að gera eða hugsa um að gera.
En stjórnmálaflokkur hlýtur að
velta því fyrir sér, hvernig best
sé að nálgast þau markmið, sem
hann hefur sett sér. Enginn fer
í grafgötur um það, að ungir
sjálfstæðismenn og Sjálfstæðis-
flokkurinn allur vill auka ráð-
deild í ríkisrekstri. Formaður
flokksins hefur axlað þá þungu
ábyrgð að stjórna fjármálum
ríkisins á erfiðum tímum. Er
birting auglýsingarinnar í Morg-
unblaðinu áminning til hans?
Eða er hún sett fram til að ögra
þingflokki sjálfstæðismanna?
Margt bendir til, að hún verði
helst til að skemmta andstæð-
ingum Sjálfstæðisflokksins.
Morgunblaðið er þeirrar skoð-
unar, að margt sé skynsamlegt
sagt í tillögum SUS. Hugmyndir
af því tagi, sem þama eru kynnt-
ar eiga mun meiri hljómgrunn
meðal almennings en forsjár-
hyggja talsmanna ríkishítarinn-
ar. Umræðurnar hér á landi snú-
ast til dæmis frekar um það
núna, hvenær og hvernig eigi að
breyta ríkisfyrirtækjum í einka-
fyrirtæki en hvort það eigi að
gera það. Sjálfsögðum hlutum,
sem ekki valda deilum, á að
hrinda í framkvæmd. Ný vinnu-
brögð við gerð fjárlaga og fram-
kvæmd þeirra, til dæmis með
því að draga úr miðstýringu fjár-
málaráðuneytisins, hljóta að
koma til sögunnar. Svo lengi
hefur verið talað um að endur-
skoða verkaskiptingu milli ríkis
og sveitarfélaga, að það er bein-
línis orðið leiðigjarnt að ræða
það mál án niðurstöðu ár eftir
ár. Þannig mætti áfram telja.
Stjórnmálamenn ná engu fram
án þess að njóta til þess fylgis.
Birting tillagna SUS dugar ekki
ein til að afla þeim fylgis. Nú
reynir á hvernig þeim verður
fylgt eftir.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
HELGI BJARNASON
Lítill hópur ber \
tekjuskattsbyrða
AÐ TILLÖGU Þorsteins Pálssonar fjármilaráöherra samþykkti ríkisstjórn-
in í síðustu viku að fresta lækkun tekjuskatts, eins og komið hefur fram.
Astsðan var sögð sú að álagning nýs vörugjaids, sem gefa átti ríkissjóði
tekjur í stað tekjuskattslækkunarinnar og tollalækkana samkvæmt nýrri
tollskrá, mun hafa í för með sér l-l'/i% hækkun framfærsluvísitölu. Þannig
var þessum áfanga í lækkun tekjuskatts, sem stefnt hefur verið að og flest-
ir eru sammála um, fórnað í bili til að verja kaupmátt launa. Á Innlendum
vettvangi í dag er fjallað um tekjuskattinn og fleira tengt þessari ákvörðun.
Fyrirheit um afnám
tekjuskatts af
almennum launatekjum
Kröfur um lækkun eða niðurfell-
ingu tekjuskatts hafa lengi heyrst
á stjórnmálavettvanginum, eink-
um frá Alþýðuflokki og Sjálfstæð-
isflokki. Þann 22. maí 1984 var
samþykkt svohljóðandi þings-
ályktunartillaga frá Alþingi, með
46 samhljóða atkvæðum: „Alþingi
ályktar að fela fjármálaráðherra
að leggja fyrir næsta Alþingi til-
lögu um afnám tekjuskatts af
almennum launatekjum og á hvern
hátt megi breyta skattheimtu að
öðru leyti og spara og hagræða í
ríkisrekstrinum til að ná þessu
markmiði án þess að minnka þjón-
ustuna." Þingsályktunin var soðin
upp úr tveimur þingsályktunartil-
lögum, annarri frá þingmönnum
Alþýðuflokksins og hinni frá 7
þingmönnum Sjálfstæðisflokks-
ins.
Sjálfstæðismennirnir rifjuðu
upp stefnu flokksins í rökstuðningi
með sinni tillögu, m.a. með því að
vitna í mjög skýra og glögga
stefnu, eins og þeir orða það, sem
Sjálfstæðisflokkurinn markaði
fyrir síðustu alþingiskosningar.
Eftirfarandi yfirlýsing var efst á
blaði af sextán atriðum sem talin
voru upp í þeim kafla kosninga-
stefnuskrárinnar sem fjallaði um
bætt lífskjör I landinu: „Tekju-
skattur á almennar launatekjur
verði afnuminn, jafnframt því sem
persónufrádráttur nýtist lág-
launafólki að fullu. Tekjum hjóna
verði skipt á milli þeirra fyrir
álagningu skatta." í samkomulagi
núverandi stjórnarflokka, sem
gert var við myndun ríkisstjórnar-
innar, voru ákvæði um afnám
tekjuskatts á almennum launa-
tekjum og jöfnun tekna hjóna við
skattlagningu. Landsfundur Sjálf-
stæðisflokksins, sem haldinn var
í nóvember 1983, samþykkti álykt-
un um að tekjuskattur af almenn-
um launatekjum verði afnuminn í
áföngum og á síðasta landsfundi
flokksins, sem haldinn var í apríl
sl., var enn hnykkt á stefnunni:
„Aðflutningsgjöld verði lækkuð og
haldið fast við fyrirliggjandi
áform um að fella niður tekjuskatt
af almennum launatekjum."
Á verkefnalista ríkisstjórnar-
innar, sem formenn stjórnarflokk-
anna gengu frá í byrjun september
1984, er tekjuskattslækkunin sett
á borð ríkisstjórnarinnar til fram-
kvæmda og er það ákvæði vafa-
laust frá formanni Sjálfstæðis-
flokksins komið. Það var þannig
orðað: „Tekjuskattur af almennum
launatekjum verði afnuminn í
þremur áföngum. Komi fyrsti
áfangi til framkvæmda þegar á
árinu 1985 með lækkun tekjuskatts
um kr. 6-700 milljónir. Við það er
miðað, að eftir siðasta áfanga verði
ekki greiddur tekjuskattur af tekj-
um miðað við kr. 21-22 þús. í ágúst
1984. Á móti lækkun tekjuskatts
komi skattlagning eyðslu." Þegar
skýrt var frá þessum áformum í
Morgunblaðinu á sínum tíma kom
það fram að fyrirhugað var að
lækka tekjuskattinn um 1.700
milljónir á þremur árum, miðað
við álagningu á árinu 1984 sem
samsvaraði um nær 4% af heildar-
tekjum einstaklinga á árinu.
Raunveruleg lækkun
viö síðustu álagningu
Fyrsti áfangi tekjuskattslækk-
unarinnar kom til framkvæmda
eins og til stóð við álagningu
skatta í sumar. Lækkaði tekju-
skatturinn um hátt í 600 milljónir.
Fer upphæðin að nokkru eftir
hvaða forsendur menn gefa sér við
útreikning hennar. Fjármálaráðu-
neytið metur hana á 600 milljónir
og Sigurbjörn Þorbjörnsson ríkis-
skattstjóri á 577,5 milljónir kr.
Sjálfsagt segjast margir ekki hafa
orðið varir við lækkun skatta
sinna. Menn hefðu þó að öllum
líkindum fundið fyrir því ef lækk-
unin hefði ekki komið til. Sam-
kvæmt útreikningum ríkisskatt-
stjóra komu 352 milljónir, sem
lækkun á öllum skattstiganum, en
þó hlutfallslega mest hjá þeim sem
eru í lægri þrepunum. Til viðbótar
þessu lækkaði tekjuskatturinn
síðan um 225 milljónir vegna
heimilda til millifærslu tekna að
vissu hámarki á milli hjóna fyrir
skattlagningu. Yfir 30 þúsund
gjaldendur nutu þessarar milli-
færslu, svo til eingöngu karlmenn.
Áhrif tekjuskattslækkunarinnar
sjást einnig greinilega á því að
þeim einstaklingum sem losnuðu
algerlega undan tekjuskattinum
fjölgaði um 4 þúsund í ár, eða um
5%, á sama tíma og framteljend-
um fjölgaði um 2 þúsund.
Reyndar varð ríkissjóður ekki
af öllum þessum tekjum því launa-
skrið skilaði honum 3-400 milljón-
um til baka í meiri tekjuskatti en
ráð var fyrir gert. Skattbyrði
beinna skatta einstaklinga á
greiðsluári lækkaði þó um 0,5 pró-
sentustig, úr 4,9 í 4,4% af heildar-
tekjum heimilanna í landinu.
Áður en lengra er haldið er rétt
að ítreka það að aldrei var ætlunin
að fella allan tekjuskatt einstakl-
inga niður. Þrátt fyrir afnám
tekjuskatts af almennum launa-
tekjum verður verulegur tekju-
skattur lagður á hærri tekjur, en
hann endurgreiddur tekjulægri
gjaldendum í formi ónýtts per-
sónuafsláttar til greiðslu eignar-
skatts, sjúkratryggingagjalds og
útsvars svo og barnabóta, þannig
að tekjur rikissjóðs af skattinum
falli niður. Það er síðan pólitísk
ákvörðun hvernigþessi millifærsla
fer fram, til dæmis hvað skattleys-
ismörkin verða há, hvað lagt er á
í Skattstofunni í Reykjavík.
hærri tekjur og hvernig endur-
greiðsla barnabóta og persónuaf-
sláttar fer fram.
Rúmir tveir millj-
aröar enn eftir
í fjárlagafrumvarpinu fyrir
næsta ár, sem nú liggur fyrir
Alþingi, er gert ráð fyrir að á
einstaklinga verði lagður tekju-
skattur að fjárhæð 3,8 milljarðar,
en tæpur helmingur þeirrar fjár-
hæðar verði endurgreiddur f formi
barnabóta og ónýtts persónuaf-
sláttar til greiðslu annarra gjalda,
þannig að tekjur ríkissjóðs af
honum (tekjuskattur nettó) nemi
1.975 milljónum kr. Er þarna gert
ráð fyrir að tekjuskatturinn lækki
á árinu um 400 milljónir kr. frá
því sem verið hefði að óbreyttu og
skattbyrði beinna skatta (á
greiðsluári) lækki um 0,6 pró-
sentustig, úr 4,4 f 3,8%. Sú lækkun
sem þarna var fyrirhuguð, en nú
hefur verið hætt við, er þó innan
við helmingur af þeim áfanga sem
nú hefði þurft að fara í tekju-
skattslækkuninni miðað við fyrri
yfirlýsingar. Til að ná þeim mark-
miðum sem að var stefnt, það er
brottfalli tekna rfkissjóðs af tekju-
skatti einstaklinga og niðurfell-
ingu tekjuskatts af almennum
launatekjum, virðast vera eftir
rúmlega 2 milljarðar.
Ekki var búið að ákveða hvernig
tekjuskatturinn yrði lækkaður um
þessar 400 milljónir kr. t fjármála-
ráðuneytinu voru, samkvæmt
upplýsingum Morgunblaðsins,
einkum hugmyndir um að nota
þessa fjárhæð til að auka mögu-
leika til tilflutnings tekna á milli
hjóna fyrir skattlagningu þó
áfram yrðu verulegar takmarkanir
á því og að hækka barnabætur
og/eða persónuafslátt umfram
verðbólgu. Almenn lækkun tekju-
skattsins kom einnig til greina, en
vegna þess hvað upphæðin var lftil
var talið að almenn lækkun myndi
skipta hvern og einn gjaldanda
litlu máli. Tvær fyrrnefndu leið-
irnar voru því taldar álitlegri því
með þeim hefði verið hægt að stýra
peningunum til ákveðinna hópa
sem talin væri þörf á að styrkja
og skipti það fólk verulegu máli.