Morgunblaðið - 06.12.1985, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER1985
Stríð
fyrir
ströndum
ísland í síðari
heimssty rj öldinni
eftir
Þór Whitehead
Önnur bókin í ritröð um
samskipti íslendinga við stórveldin
og hernaðargildi landsins í
heimsstyrjöldinni 1939 til 1945.
Hér er gerð grein fyrir aðdragand-
anum, 1933 til 1939 og verður
frásögnin því rækilegri sem nær
dregur styrjöldinni.
Samkvæmt íslenskri hefð á
sagnfræði að vera í senn til
fróðleiks og skemmtunar. Það
hefur Þór Whitehead, sagnfræð-
ingi, tekist í þessari athyglisverðu bók.
BOK
AUÐVITAÐ
ALMENNA BÓKAFÉLAGIÐ. AUSTGRSTRÆTl 18, SfMI 25544
Greiðshikorta-
viðskipti
Nú geta auglýsendur Morgunblaösins
greitt auglýsingar sínar
meö VISA og EUROCARD.
Jonni, Jón og ég
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Jón Á. Gissurarson:
Satt best að segja.
Endurminningar.
Setberg, 1985.
198 bis.
Endurminningabók þessi skiptist
í þrjá aðalkafla. í þeim fyrsta segir
frá bernsku- og unglingsárum
höfundar. Nefnist sá kafli Jonni. í
öðrum kafla greinir frá skólaárum,
sem hefjast í Flensborgarskóla og
enda með stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Reykjavík. Sá
kafli ber titilinn Jón. Loks er síð-
asti kaflinn með yfirskriftinni. Ég.
Hann tekur yfir háskólaár höfund-
ar í Þýskalandi og fyrstu starfsár
í Reykjavík. Bókinni lýkur þegar
höfundur er í þann veginn að hefja
kennslustörf, en eins og margir
vita varð kennsla og skólastjórn
ævistarf hans.
Endurminningabók þessi er á
ýmsa lund ólík því sem íslenskir
lesendur eiga að venjast. Þar er
fyrst til að taka að í fyrstu tveim
köflunum talar höfundur í þriðju
persónu um sjálfan sig, fyrst með
ælunafni, síðar með skírnarnafni.
síðasta kafla er svo frásögnin í
fyrstu persónu. Þá er það og ný-
lunda að enga ættfræði er hér að
finna. Sjaldnast er fólk nefnt fullu
nafni og föðurnafni fyrr en kemur
að kennurum og skólasystkinum.
Samt má geta þess fyrir forvitna
að enda þótt fólk sé ekki nefnt
nema Ella, Bogga eða Geiri, er oft
skýringar að finna í nafnaskrá í
bókarlok. Sumar persónur eru
raunar einungis hugsmíð höfund-
ar, og er þess þá getið í nafnaskrá
að svo sé. Næsta lítið er um ártöl
eða aðrar tímasetningar. T.a.m.
fann ég ekki fæðingardag og ár
höfundar. Vissulega er það ljóst
af frásögninni að höfundur er
fæddur og uppalinn í sveit á aust-
anverðu Suðurlandi, en nánar er
það ekki tilgreint. Bæjarnöfn eru
sjaldnast nefnd.
Bernskuheimilið, Drangshlíð
undir Eyjafjöllum, er einungis
Með léttum hrolli
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
íslenzkar hrollvekjur
Matthías Viðar Sæmundsson valdi
sögurnar
(Jtg. Bókaklúbbur AB1985.
Það er undarleg árátta okkar
að vilja nánast láta hræða úr
okkur líftóruna og kalla það svo
skemmtun. Þessi hvöt virðist furðu
algeng, að minnsta kosti ef miðað
er við vinsældir hryllingsmynda
og bóka hvers konar. Raunar fæ ég
ekki betur séð, en kvikmyndin hafi
að nokkru leyti tekið við því hlut-
verki bókmennta að sýna okkur
óttann í hnotskurn. En hryllings-
sagan blívur þó enn.
íslenzkir kvikmyndagerðar-
menn leita án efa í auknum mæli
á þessi mið, við höfum alténd góða
undirstöðu til að byggja á, þar sem
eru draugasögurnar í þjóðsögun-
um. En eins og Matthías Viðar
Sæmundsson bendir á í formála
þessarar bókar eru hreinar nú-
tímahrollvekjur furðu fáar í ís-
lenzkum bókmenntum. Greinar-
munurinn orðar hann þannig:
„í hryllingssögnum alþýðunnar
er gerður skýr greinarmunur á
hinu ytra og innra. Háskinn býr
að öllum jafnaði fyrir utan mann-
inn ... í (nútímahrollvekjum) falla
hins vegar hið ytra og innra oftast
saman; háskinn býr í manninum
sjálfum, ófreskjurnar eru hlutlæg
mynd hans eigin tilfinningalífs."
f þessari bók eru smásögur eftir
sautján höfunda og þrír þeirra
hafa verið svo iðnir við hrollvekju-
gerðina, að birtar eru tvær sögur
eftir þá. Þetta eru þeir Þórbergur
Þórðarson, Halldór Stefánsson og
Þórir Bergsson. Það er varla nein
tilviljun, því þeirra sögur eru að
mínum dómi einna skemmtilegast-
ar, alténd eru þær einna hnit-
miðaðastar sem hrollvekjur.
Annars eru sögurnar af ýmsu
tagi — allt frá Strigastakknum
eftir Guðmund Friðjónsson, sem
er eiginlega hreinræktuð drauga-
saga, eins og sagðar voru í baðstof-
unum blessuðu hér öldum saman,
og til Heimsóknar Thors Vil-
hjálmssonar, þar sem gerist ná-
lega ekki neitt, en höfundi tekst
þó að skjóta nokkrum ugg að les-
anda eða að minnsta kosti vafa.
Flestar sögurnar hafa eitthvað
til síns ágætis og valið er í bókina
af kostgæfni. Hér eru líka á ferð
flestir þekktustu rithöfundar þjóð-
arinnar á öldinni. En kannski eru
fæstar þeirra beinlínis til þess
fallnar að gera mann neitt að ráði
hræddan. Fyrir nokkrum árum
kom hér út úrval erlendra hroll-
vekja og voru þær sýnu uggvæn-
legri. En engu að síður er gaman
að glugga í þær og velta einnig
fyrir sér hversu ólík tök íslenzkra
höfunda eru og erlendra hvað þetta
efni varðar.
Frágangur bókarinnar er með
ágætum og formáli Matthíasar
Viðars gagnlegur og skorinorður.
Auglýsendur geta hringt inn auglýs-
ingar, gefið upp kortnúmer sitt og
verður þá reikningurinn sendur kort-
hafa frá VISA og EUROCARD.
Um leiö og þessi þjónusta er tekin upp
veitum viö þeim sem staögreiöa aug-
Iýsingar5%afslátt.
fHatgmiftlhifttft
Auglýsingadeild
Jólabasar Tjaldanesheimilisins
TJ ALDANESHEIMILIÐ heldur
basar í Lionshúsinu, Sigtúni 9,
laugardaginn 7. desember kl.
14.00—18.00. Mörgum gekk illa að
finna húsið síðast og er þeim bent
á að Lionshúsið er við sömu götu
og Vöruloftið, en í hinum enda
götunnar.
Á basarnum verða til sölu ýmsir
munir sem vistmenn Tjaldanes-
heimilisins hafa unnið, svo sem
teppi, tágakröfur og leirmunir.
(FrétUtilkynning)