Morgunblaðið - 07.12.1985, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. DESEMBER1985
35
Enn við sama
heygarðshomið
— eftir Þorgeir Ibsen
Kkki er það einleikið, hversu
ýmsir rekendur B8RB og aftaníoss-
ar þeirra eiga við erfiða heilsu aö
stríða um þessar mundir, vegna
úrsagnar kennara (KÍ) úr því
bandalagi. Rekendur samtaka
þessara róa að því öllum árum.
sem löngum áður, að halda KI
hvað sem tautar og raular og með
öllum tiltækum ráðum innan vé-
banda BSRB. Segja má því, að
þeir séu enn við sama heygarðs-
hornið og láti sér lítt segjast í því
að eyða tíma og kröftum í að
spyrna gegn broddunum, þótt það
sé borin von að öll þessi mikla
fyrirhöfn og kappgirni við að
ómerkja og koma í veg fyrir úr-
sögnina beri árangur. Það er svo
augljóst sem verða má að í þessu
efni eiga þeir ekki erindi sem
erfiði.
Kennarar eru bágræktir og
snarpur meirihluti þeirra kærir
sig ekkert um áframhaldandi
vistráðningu á sundurlyndu og
miðstýrðu heimili BSRB. Og
gömul saga er það og ný, að hús,
sem er sjálfu sér sundurþykkt,
fær ekki staðizt.
Verkföll — lítil eftir-
tekja
Á þessu blendna og fjölskrúð-
uga kærleiksheimili er ekki allt
sem sýnist. Þrátt fyrir stærð, bram-
bolt og mikil verkfallsumsvif hefur
eftirtekjan orðið rýr og bandalag
þetta sjaldan borið meira úr býtum
í kjarabaráttu en önnur launþega-
samtök, en oftar minna. Sést þaö
gleggst á því, ef nýleg dæmi eru
höfð í huga, að BSRB hefur lagt
meginstyrk sinn í það (ef styrk
skyldi kalla), allt sl. ár, að reyna
að vinna það upp, sem kjaradómur
hefur dæmt öðrum launþegum, en
ekki tekizt sems skyidi. Þetta tal-
ar sínu máli — og segir í raun
flest það sem segja þarf. — Og
þó, eftir nýfallinn kjaradóm er
5% munur á launum til kennara
eftir því hvort þeir eru í BHM eða
BSRB, hinum síðarnefndu í óhag.
Það þarf vart að taka það fram,
þar sem það er á allra vitorði, að
BHM hefur ekki verkfallsrétt,
sem BSRB hefur aftur á móti, þótt
sá réttur sé að vísu talsvert tak-
markaður. Þetta er sagt hér vegna
þess, að þeir höfuðpaurar BSRB,
sem kappkosta og leitast við af
alefli að hamla gegn því að KÍ
segi sig úr bandalaginu, halda því
mjög á loft að með úrsögninni séu
kennarar að afsala sér öflugu
kjarabaráttuvopni þar sem verk-
fallsréttur er. Margir láta sér títt
um þennan rétt og fjalla um hann
oft af miklu gáleysi. Á þennan
rétt ber að líta sem mikilsverð
lýðréttindi, sem aldrei skyldu
misnotuð. Verkföll ættu aldrei að
eiga sér stað nema í ýtrustu neyð.
Margir eru þeirrar skoðunar, að
fjármálaráðuneytið eigi bróður-
partinn í þeirri óbætanlegu sök
að verkfalli BSRB, sem skall á 4.
október 1984 og stóð í mánuð, var
hrundið af stað og fjölmargir líta
svo á að BSRB hafi látið þetta
sama ráðuneyti, sem stjórnað var
af seinheppnum ráðherra, egna
sig til þessa verkfalls. En hvað
sem annars mætti segja um þetta
ættu allir hlutaðeigendur að forð-
ast að ganga fagnandi til svo
örlagaríkra aðgerða sem verkfall
er. Allir samvizkusamir menn
hljóta að finna sárt til, ef grípa
þarf til þess neyðarúrræðis og
ganga til slíks hildarleiks með
tregðu í hjarta.
Kontóristi BSRB
kveður sér hljóðs
I Morgunblaðinu 28. nóvember
sl. á þessari opnu birtist lang-
hundur, sem nefnist „Allar skoð-
anir ber að endurmeta“ eftir
kontórista BSRB. Langhund þess-
um er ætlað það helga hlutverk
að leiða kennara frá villu síns
vegar og snúa þeim af braut
uppsagnar úr BSRB. En þarna.
reisir hann sér hurðarás um öxl
og mistekst hrapallega. í stað
þess að vera leiðarljós er grein
þessi lítið annað en mýrarljós,
sem er hið mesta villuljós eins
og allir vita. Og við hverju má
annars búast af grein, sem er jafn
fordóma- og hleypidómafull og
þessi er. Skal vikið síðar að því.
Hér er ekki ætlunin að gera
allri grein kontóristans viðhlít-
andi skil, svo sem vert væri, held-
ur drepa á nokkur atriði í seinni
hluta þessara furðuskrifa, þar
sem reiknað má með að formaður
KÍ þegi ekki þunnu hljóði um þau
atriði í fyrri hlutanum, þar sem
vikið er að honum sérstaklega og
KÍ og reikna má með að hann
svari. Skal nú að nokkru vikið að
þeim hluta greinarinnar sem ber
millifyrirsögnina: „Sameining
ekki í sjónmáli." Eins og þessi
yfirskrift gefur til kynna lætur
kontóristinn fastlega að því liggja
að sameining HÍK og KÍ sé ekki
í sjónmáli og vitnar í Kristján
Thorlacus, yngri, formann HlK,
máli sínu til stuðnings. Hendir
orð formannsins á lofti í tveim
blaðaviðtölum, sem við hann var
átt. En fer ekki eftir aðalfundar-
samþykkt HÍK þar sem segir
skorinort, að þing HÍK feli stjórn
sinni að vinna áfram að samein-
ingu kennara innan HKÍ og KÍ.
Um þetta mætti segja meira, en
Heimir Pálsson, menntaskóla-
kennari og formaður Bandalags
kennarafélaga, hefur tekið ómak-
ið af undirrituðum og gert skýrar
og skilmerkilegar athugasemdir
við ummæli kontóristans sem
standa þar eftir sem staðlausir
stafir. (Sjá grein Heimis: „Þekk-
ingu ber að endurmeta“ í Morgun-
blaðinu, í opnu, þann 4. desember
sl.) Grein sinni lýkur Heimir með
þessum orðum: „Innan bandalags
Kennarafélaga á samstarfsvett-
vangi KÍK er nú unnið að tillögum
um skipulag hins nýja kennarafé-
lags, sem enginn sem til þekkir er
í vafa um að verður að veruleika.
Þar er enginn bilbugur á mönnum
og við sjáum þegar hilla undir
stéttarfélag, sem sameinað geti
nærfellt alla íslenska kennara í
einn hóp launþega, hóp sem ætlar
sér hreint ekki að troða illsakir við
aðra launþegahópa en hefur þegar
nokkuð bitra reynslu af baráttuaö-
ferðum þeim sem nú tíðkast."
Hvað vill nú kontóristinn kalla
þetta. Mikill furðufugl má hann
vera, ef hann virðir ekki þær
staðreyndir sem við blasa, sem
eru i rauninni þær, að sameining
kennarafélaganna er svo sannar-
lega í sjónmáli. Og af því mun
verða, hvort sem honum og hans
nótum líkar betur eða verr. „í
kaflanum með millifyrirsögninni"
„Sameining ekki í sjónmáli" segir
kontóristinn m.a. þetta: Því miður
óttast ég margra ára eyðimerkur-
göngu fyrir launafólk með ríkj-
andi íhaldsöfl sem andstæðinga.
Hvernig ætla kennarar að berjast
fyrir bættum kjörum án samn-
ings- og verkfallsréttar, ef þeir
ganga úr BSRB?
Hér opinberar kontóristinn
sína pólitísku skoðun og gerist
fordómafullur. En með leyfi að
spyrja: Hver voru þau öfl, sem
stærstan þátt áttu í því á sinni
tíð að veita BSRB samnings- og
verkfallsrétt? Var einhver að tala
um íhaldsöflin í því sambandi?
Ekki voru þar að verki hinir svo-
kölluðu vinstrimenn, sem 13—14
sinnum krukkuðu í og skertu kaup
launþega síðast er þeir sátu að
völdum. Það hljóta því að hafa
verið hin illu og forkastanlegu
íhaldsöfl sem þarna áttu hlut að
máli.
Kontóristi BSRB gæti lært
ýmislegt af formanni sínum,
Kristjáni Thorlaciusi, sem enginn
vænir um að fara vísvitandi með
ósannindi. En blaðamaður NT á
við hann viðtal og spyr 22. október
sl. „Þú ert ekki hræddur um að
Þorsteinn fylgi enn harðari línu en
fráfarandi fjármálaráðherra?
Kristján svarar: „Mín reynsla er
sú, að ég hef átt í viðræðum við
marga ráðherra úr hinum ýmsu
flokkum, og það er ekki svo mikill
munur á afstöðu manna þegar þeir
eru komnir í fjármálaráðherra stól-
inn. Ég vil að óreyndu ekki spá
öðru en að það verði ekki síðra að
eiga við hann en aðra, sem hafa
setið í þessum stól.“
Spurningin er hvort kontórist-
inn ætti ekki að endurmeta allar
sínar skoðanir á mönnum og mál-
efnum og losa sig undan fargi
fordóma og hleypidóma. Tækist
honum það, yrði það honum mikill
léttir.
Verkfallsréttur —
verkfallsvopn
Verkfallsréttur og verkfalls-
vopn eru orð, sem kontóristinn
hefur sýnilega velþóknun á. Þau
virðast vera honum afar hugleik-
inn jafnvel hjartfólgin. Hann
segir á einum stað í grein sinni:
„Verkfallsvopnið er löglegt, þar er
ekki ósvipað farið og þegar við
beitum orðinu sem vopni. (Er nú
ekki ólíku saman að jafna, (inn-
skot Þ.I.).) Kennarar í KÍ eiga í
dag þess kost að berjast eftir lög-
legum leiðum fyrir bættum kjörum.
Formaður HKÍ (þ.e. Kristján
Thorlacius, yngri) segir þetta vopn
ekki sótt í hendur núverandi vald-
hafa“. Og síðar í greininni stend-
ur þetta: „BSRB stendur sterkt
með samnings- og verkfallsrétt,
auk ótal annarra hagstæðra skil-
yrða í kjarabaráttu. Leiðin inn í
BSRB fyrir hina ýmsu hópa opin-
berra starfsmanna er greið og þar
eru ekki þröng skilyrði eins og
innan BHM, sem síðan á ekki lög-
leg vopn né verjur í sinni kjarabar-
áttu, því miður.“
Og enn verður manni spurn:
Hvernig má það svo vera, þegar
haft er í huga, hversu vel BSRB
er vopnum búið, þar sem verk-
fallsrétturinn er, auk annarra
hagstæðra skilyrða í kjarabar-
áttu, að það á í basli með að vera
í kjörum með tærnar, þar sem
BHM hefur hælana og á þó hvorki
lögleg vopn né verjur í sinni
kjarabaráttu. Hvarflar það ekki
að kontóristanum að eitthvað
hljóti að hafa farið úrskeiðis í
kjarabaráttu BSRB, þrátt fyrir
hinn rómaða kjarabaráttuvopna-
búnað. Gæti hugsast að hann
væri orðinn eitthvað úreltur og úr
sér genginn? Hefði ekki, í stað
verkfalls, verið gæfusamlegra að
fara aðrar leiðir, t.d. leggja fast
að stjórnvöldum að þau lækkuðu
skatta og gerðu þá réttlátari og
gerðu þar á móti einhvern afger-
andi niðurskurð á ríkisbákninu.
Alþýðusamband íslands var ekki
fjarri því að vilja fara einhverjar
áþekkar leiðir, en BSRB mátti
Þorgeir Ibsen
„Hver voru þau öfl,
sem stærstan þátt áttu í
því á sinni tíð að veita
BSRB samnings- og
verkfallsrétt? Var
einhver að tala um
íhaldsöflin í því
sambandi? Ekki voru
þar að verki hinir
svokölluðu vinstrimenn,
sem 13—14 sinnum
krukkuðu í og skertu
kaup launþega síðast er
þeir sátu að völdum.
I»að hljóta því að hafa
verið hin illu og
forkastanlegu íhaldsöfl
sem þarna áttu hlut að
máli.“
ekki til slíks hugsa og ríkisstjórn-
in reikul í ráði, rög og vanbúin
að fara skattalækkunar- og niður-
skurðarleið. Fálmið og stefnu-
leysið í þessum málum bitnaði á
öllum almenningi og mest á þeim,
sem minnst máttu sín, eins og
jafnan áður.
Lævís áróður
Einn kafli í grein kontóristans
er undir millifyrirsögninni:
„Ómerkilegur rógur — lævís áróð-
ur.“ Þar kveður hún svo á strax
í upphafi kaflans, orðrétt: Kennar-
ar eiga samleið með póstmönnum,
símamönnum, símavörðum, fóstr-
um, sjúkraliðum, meinatæknum og
skrifstofufólki." Síðan segir kon-
tóristinn ísmeygilega og kann
greinilega talsvert fyrir sér í
„lævísum áróðri“: Það er ómerki-
legur rógur sem um kennara geng-
ur, að þeir telji sig yfír það hafna
sakir tiltekinnar menntunar að
berjast fyrir bættum kjörum í fé-
lagi við hina ýmsu starfshópa inn-
an BSRB.“ (Leturbr. Þ.I.) Ætlast
kannski títt nefndur kontóristi til
þess, að kennarastéttin hlaupi
upp til handa og fóta og hrópi
húrra fyrir honum og taki með
þökkum og undirgefni við þessu
ófyrirleitna og ruddalega smjaðri.
Hvað kemur honum til að gera
þetta? Er það vegna skorts á dóm-
greind? Er það skortur á sjálfs-
virðingu? Er það vegna vanmats
eða lítilsvirðingar á kennurum?
Er það til þess að þjóna lund
sinni? Hver veit það? Vegna hvers
lætur hann það út ganga, sem
hann veit að er „ómerkilegur róg-
ur“, svo að viðhöfð séu hans eigin
orð
Vandaðir skriffinnar fara ekki
svona að, en hins vegar er það
siður ritsóða að tyggja upp róg í
afsökunardúr, birta hann opin-
berlega og þykjast vera að þera
blak af hinum rægða, um að gera
að láta róginn ganga undir ein-
hverjum yfirdrepsskap — og ber-
ast sem víðast. Þeim stöilum Gróu
á Leiti, (Jóns Thoroddsens) og
Settu í Bollagörðum (Jóns
Trausta) var sú list lagin að láta
sögurnar um náungann (Gróusög-
urnar) komast á kreik undir yfir-
skyni guðhræðslunnar. Þær voru
að jafnaði yfir sig hneykslaðar á
hinu vonda umtali um fólk,
smjöttuðu á slúðrinu og sáu
dyggilega um að breiða það út sem
víðast.
í þessum dæmalausa kafla
segir kontóristinn á einum stað:
„Það eru engin landamæri til milli
vinnandi stétta.“ (Leturbr. Þ.I.)
Fullyrðing þessi er ekkert annað
en einber hræsni. Höfundur ætti
að vita, að verkalýðsrekendur eru
engir eftirbátar stjórnalda og
atvinnurekenda að vera í sífellu
að mismuna vinnandi fólki, sum-
part af óviðráðanlegum ástæðum
og sumpart af ráðnum hug, og
reisa milli þess múra og landa-
merki, í óeiginlegri merkingu
sagt. Lokaorð kaflans eru svo
þessi: „Það er lélegur hermaður
sem rennur af hólmi þegar félagar
hans standa hvað verst í skotgröf-
unum." Það andar köldu af þess-
um frýjunarorðum í garð kenn-
ara.
Finnst kontóristanum við hæfi
að senda kennurum þessar sneið-
ar og aðdróttanir, að þeir séu að
yfirgefa aðra félaga sína, þegar
verst gegnir. Gleymt er þá gleypt
er. Skyldi nú enginn af forsprökk-
um BSRB muna eða vilja muna,
hversu mikið kennarastéttin hef-
ur lagt á sig og fórnað miklu í
kjarabaráttunni, jafnvel meir en
margur annar.
Lokaorö
Það er ekki ný hugmynd, að
kennarar hyggist ganga úr BSRB
til þess að sameina kennarafélög-
in í landinu í eitt allsherjarfélag
eða bandalag. Ákvörðun KÍ var
tekin á þingi þess vorið 1984, en
sjálf hugmyndin á sér miklu
lengri aðdraganda og hefur iðu-
lega í gegnum tíðina verið að
skjóta upp kollinum. Það eru fleiri
en Heimir Pálsson og undirritað-
ur, sem gert hafa athugasemdir
við hina villukenndu grein kont-
órista BSRB. Þær Ólöf Sigurðar-
dóttir og Valgerður Eiríksdóttir
eiga grein i Morgunblaðinu 4.
desember sl. eins og Heimir, þar
sem þær svara og gera athuga-
semdir við ýmislegt villandi og
rangtúlkað um væntanlega úr-
sögn kennara úr BSRB og samein-
ingu þeirra í ein allsherjarkenn-
arasamtök. Þær segja á einum
stað í grein sinni: „Það er því
augljóst mil, að það er mikilvægt
baráttumál fyrir kennara, að sam-
eining eigi sér stað og að kennarar
skipi sér í öflug heildarsamtök.
Slfk samtök yrðu kennurum gífur-
leg lyftistöng í faglegri baráttu fyr-
ir betri skóla." Þetta er mergur-
inn málsins og gleöilegt að sjá
það svart á hvítu frá tveim ágæt-
um konum til hvers, öðrum þræði,
heildarsamtök kennara á að
stofna. Á hinn bóginn verða þessi
samtök sterkt tæki í kjarabaráttu
kennara, ekki mun af veita ef
gera á kennarastörf, sem eru
lykilstörf i þjóðfélaginu, lífvæn-
legri en þau hafa verið um langt
skeið. í landi þar sem er alvarleg-
ur kennaraskortur, svo alvarleg-
ur, að fast að því 700 kennara
með réttindi vantar í kennslustöð-
ur, er þjóðarnauðsyn að góð skip-
an komist á þessi mál hið fyrsta.
Höfundur er skólastjóri Lækjar-
skólans í Hafnarfirdi.