Morgunblaðið - 31.12.1985, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31.DESEMBER 1985
STJÓRNMÁLAMENN SVARA
ÁRAMÓTASPURNINGUM
MorgunbladiÖ hefur eins og um síöustu áramót snúiö sér til forystumanna Alþýöubandalags, Alþýöuflokks, Bandalags jafn-
aðarmanna, Framsóknarflokks og Samtaka um kvennalista og lagt fyrir þá fímm áramótaspurningar. Þær birtast hér ásamt
með svörum forystumannanna.
1.
Telur þú líklegt, aö til harbra
kjaraátaka komi á næsta ári?
2.
Bankamálanefnd seyir, að yrípa
verði til tafarlausra ákvarðana
um breytinyar á skipulayi banka.
Hvaða leiðir telur frn heppiley-
astar í því efni?
3.
Efþú sœtir í nefnd til að athuya
yenyisskráninyu, hvaða tillöyur
myndir þú yera?
4.
Hver er afstaða þín til yeim-
vamarfrum kvæðis Bandarikja-
stjórnar? Telur þú það leið til
að draya úr yildi óynarjafn-
væyisins, sem byyyist á fælinyar-
mœtti kjamoi'kuvopna?
5.
Boðað hefur verið að yera þurfi
sérstakt átak til varðveizlu ís-
lenzkrar tunyu. Hverjar em
þínar tillöyur l því efni?
Steingrímur Hermannsson, forsætisráðherra, formaður
Framsóknarflokksins:
Frjáls gengisskráning er ófram-
kvæmanleg fyrir smáþjóð
1.
Um það hvort til harðra kjara-
átaka komi á næsta ári vil ég engu
spá. Von mín er að sjálfsögðu, að
svo verði ekki. Kaupmáttur ráð-
stöfunartekna heur aukist mjög á
þessu ári. Vegna þess litla hag-
vaxtar, sem spáð er, getur ekki
orðið nein umtalsverð kaupmátt-
araukning á árinu 1986. Hins vegar
á kaupmáttur ekki að þurfa að
lækka og ef til vill geta tekjur
jafnast nokkuð, ef tekst að draga
úr þenslu og launaskriði.
Von mín er, að málefnaleg
umræða um stöðu þjóðarbúsins
stuðli að því, að samkomulag náist
um viðráðanlega kjarasamninga.
Stjórnvöld munu verða reiðubúin
tii þess að taka þátt í slíkum við-
ræðum.
2.
Bankamálanefnd gerir tillögur
um fækkun ríkisbanka, annað-
hvort með sameiningu Búnaðar-
banka og Útvegsbanka, eða Iðnað-
arbanka, Verslunarbanka, spari-
sjóða og Útvegsbanka. í báðum
tilfellum er gert ráð fyrir tilfærslu
verkefna. Þessar tillögur eru nú
til meðferðar hjá stjórnvöldum og
koma báðar leiðir til greina. Þó tel
ég að margt þurfi enn að athuga
áður en ákveðið er hvor leiðin
verður farin. í því sambandi vil ég
sérstaklega nefna:
Ef síðari leiðin er farin og stofn-
aður öflugur einkabanki, er nauð-
synlegt, að sá banki taki þátt í
fjármögnun allra atvinnuvega,
einnig sjávarútvegsins. Ég tel því,
að Vestmannaeyjar og Siglufjörð-
ur ættu ekki að flytjast til Búnað-
arbanka eða Landsbanka. Sömu-
leiðis, ef Útvegsbankinn sameinast
einkabanka er óhjákvæmilegt að
gera upp mikla skuld hans við líf-
eyrissjóð starfsmanna. Ekki er
ljóst, hve sú skuld er mikil. Hún
skiptir að öllum líkindum hundr-
uðum milljóna. Loks tel ég vafa-
samt, að ríkið verði hluthafi í slík-
um einkabanka. Vek ég athygli á
því, að undanfarin ár hefur mark-
visst verið að því unnið að því að
draga ríkisvaldið út úr slíkri þátt-
töku.
Niðurstaða mín er því sú, að
auðveldara sé að sameina ríkis-
bankana. Tel ég, að í því sambandi
kæmi jafnvel til greina að sameina
þá alla þrjá.
Steingrímur Hermannsson
3.
Ég er þeirrar skoðunar, að geng-
isskráning verði að ákveðast af
Seðlabanka, eins og nú er, að höfðu
samráði við ríkisstjórn og með
tillits til stöðu útflutningsatvinnu-
veganna og jafnvægis í viðskipt-
um. Frjáls gengisskráning, eins og
um er talað, er að mínu viti ófram-
kvæmanleg fyrir smáþjóð.
4.
Mér virðist geimvarnaáætlun
Bandaríkjastjórnar orka mjög tví-
mælis. Allir sérfræðingar virðast
sammála um, að slíkar varnir gætu
aldrei stöðvað nema 80—90 af
hundraði flugskeyta í fyrstu árás,
og lítið sem ekkert í annarri. Það
sem eftir er væri feikinóg til þess
að eyða mestum hluta Bandaríkj-
anna. Mér sýnist að slikar varnir
mundu frekar auka en draga úr
spennu, ógnarjafnvægi eða fram-
leiðslu gjöreyðingarvopna.
5.
Helstu leiðina til þess að varð-
veita íslenska tungu tel ég vera
markvissa fræðslu í skólum og í
hljóðvarpi og sjónvarpi. Þá er
nauðsynlegt að leggja áherslu á
gott mál í fjölmiðlum og hvar sem
ritað eða mælt mál birtist á opin-
berum vettvangi.
Sigrfður Dúna Kristmundsdóttir,
þingmaður Samtaka um kvennalista:
Til snarpra kjaraátaka
kann að koma á næsta ári
í.
Mér sýnist að til snarpra kjara-
átaka kunni að koma á næsta ári.
Það marka ég m.a. af því að verka-
lýsðhreyfingin virðist gera sér
grein fyrir að „þeir kjarasamning-
ar sem gerðir verða á næstunni
geta skorið úr um það hvort hreyf-
ingin heldur tiltrú almennra fé-
lagsmanna" eins og segir í nýlepi
fréttabréfi Alþýðusambands ls-
lands. Verkalýðshreyfing sem þarf
að sanna tilverurétt sinn í kom-
andi samningum er væntanlega
tilbúin til harðra átaka. Atvinnu-
rekendur virðast fyrir sitt leyti
einnig tilbúnir til að láta sverfa
til stáls, þar sem þeir hafa hafnað
grundvallarkröfum verkalýðs-
hreyfingarinnar og telja lítið
svigrúm vera af sinni hálfu til
kjarabóta. Sama er uppi á teningn-
um hjá stjórnvöldum, sem eru
viðsemjendur opinberra starfs-
manna.
Allt bendir þetta í átt til átaka
á vinnumarkaðnum. Það gerir
einnig sívaxandi óánægju launa-
fólks, ekki síst kvenna, vegna
ósæmilega lágra launa, vegna þess
að afborganir af skuldunum
hækka meira en iaunin og vegna
dugleysis stjórnvalda við að halda
aftur af almennum verðlagshækk-
unum. Þar við bætist að fólk hefur
dofnað í trúnni á þá sem með
stjórn fjármála fara hér á landi í
kjölfar Hafskipsmálsins og það
mál sýndi fólki einnig glöggt
hversu ójafnt byrðarnar skiptast
álandsmenn.
Konur ganga þess ekki lengur
duldar að þær eru beittar misrétti
á vinnumarkaðnum og glöggt hef-
ur komið í ljós að undanförnu að
þær sætta sig ekki lengur við að
vera hálfdrættingar á við karla í
launum. Er skemmst að minnast
þeirrar samstöðu um bætt kjör
kvenna sem konur sýndu á kvenna-
daginn 24. október sl. Ég á því von
á því að konur muni knýja fast á
um ieiðréttingu sinna mála í
komandi kjarasamningum.
2.
Atburðarás siðustu vikna í mál-
efnum Útvegsbanka íslands er
ástæða þess að bankamálanefnd
segir að nú verði án tafar að taka
ákvarðanir um endurskipulagn-
ingu bankakerfisins. Það er rétt,
málefni Útvegsbankans þola enga
bið og sú ákvörðun sem tekin verð-
ur í málefnum þess banka mun
hafa áhrif á framtíðarskipulag
bankakerfisins.
Uppi eru einkum tvær hug-
myndir í þeim efnum. Annars
vegar að sameina Útvegsbankann
Búnaðarbankanum, hins vegar að
steypa saman Útvegsbankanum og
einkabönkum og efla samstarf á
milli Búnaðarbanka og Lands-
banka.
Að svo stöddu tel ég heldur
hæpið að steypa bönkunum saman
í tvær stórar einingar eins og síð-
ari hugmyndin felur í sér. Eg er
hrædd um að við það yrði báknið
aðeins illviðráðanlegra og fjar-
Iægðin milli hinna smærri við-
skiptamanna og bankastjórnar
enn meiri en nú er. Vænlegra sýn-
ist mér vera að fara þá leið að
sameina Útvegsbankann og Bún-
aðarbankann, ná þannig aukinni
hagræðingu í rekstri, sameiningu
útibúa og jafnari dreifingu útlána.
Síðan mætti athuga hugsanlegt
samstarf hins nýja banka og
Landsbankans á einu eða fleiri
sviðum með sérstöku tilliti til
þarfa íslenskra atvinnuvega og
samkeppnishæfni íslenskra banka
gagnvart erlendum bönkum.
Hitt er aftur ljóst af atburðum
í málefnum Útvegsbankans að
ákveða verður með lögum að bönk-
um sé .óheimilt að lána einum
viðskiptaaðila meira en ákveðið
hlutfall af eigin fé sínu, að setja
verður skýrari ákvæði um ábyrgð
stjórnenda bankanna og að banka-
eftirlitið verður að stórefla og gera
að sjálfstæðri stofnun. Jafnframt
er ljóst að breyta verður ákvæðum
í lögum um bankaleynd þannig að
þau standi ekki í vegi fyrir því að
unnt sé að gæta þeirrar almenn-
ingseignar sem ríkisbankarnir eru
og eiga að vera.
3.
Ef ég ætti sæti í nefnd til að
athuga gengisskráningu þá léti ég
athuga: í fyrsta lagi, hvers vegna
sú sveigjanlega gengisskráning,
sem hér hefur verið notuð undan-
farin 12 ár, hefur ekki skilað okkur
betri árangri en raun ber vitni. í
því sambandi vil ég láta athuga
sérstaklega hlut bankanna varð-
andi erlendar lántökur og framboð
á peningum innanlands. Ég hef
ástæðu til að ætla að bankarnir
hafi ekki veitt það aðhald í erlend-
um lántökum á undanförnum
árum, sem nauðsynlegt hefði verið
til að ná því markmiði sveigjan-
legrar gengisskráningar að jafna
verðbólguáhrif hérlendis og í við-
skiptalöndum okkar.
I öðru lagi Iéti ég athuga hvaða
forsendur þurfi að vera fyrir hendi
til þess að fastgengisstefna skili
árangri, þ.e. sú stefna sem hefur
það markmið að gera stöðugleika
í gjaldeyrismálum að kjölfestu
efnahagskerfisins. Sú stefna felur
í sér „frystingu" á svonefndum
kostnaðarbreytingum í efnahags-
lífinu og ef hún yrði notuð tel ég
frumskilyrði að stokka fyrst upp
launakerfið í landinu, launafólki
til hagsbóta.
í þriðja lagi léti ég athuga hvort
nægilegt svigrúm sé í gjaldeyris-
viðskiptum hérlendis til þess að
gengið geti ákvarðast af framboði
og eftirspurn á frjálsum markaði.
Spurningin í því efni er hvort ís-
lenski gjaldeyrismarkaðurinn sé
nógu stór til þess að á honum geti
myndast sæmilega stöðugt gengi
frá degi til dags, nema þá með
hlutdeild Seðlabankans. Það þýddi