Morgunblaðið - 31.12.1985, Blaðsíða 36

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31.DESEMBER 1985
36
síst með þvi að draga úr spennu á
lánamarkaðnum.
Sem kunnugt er samþykkti Al-
þingi nú á dögunum fjárlög og
lánsfjáráætlun fyrir næsta ár.
Útkoman úr ríkisfjármálunum á
næsta ári ræðst auðvitað af því,
hvernig standast þær forsendur,
sem þar er gengið út frá, og er þar
með háð því, hvernig til tekst með
stjórn efnahagsmála almennt á
næsta ári. Um þetta efni vil ég
ekki flytja sérstakar hrakspár, en
leyni hins vegar ekki þeirri skoðun
minni, að jafnvel þótt forsendur
stæðust talsvert betur en reynsla
undanfarinna ára sýnir, virðist
mér þessi fjárlög ekki fela í sér
nægjanlegt fráhvarf frá þeirri út-
þenslustefnu, sem alltof lengi hef-
ur ríkt.
Miklar breytingar hafa orðið á
lánamarkaðnum hér á landi að
undanförnu með auknu frelsi lána-
stofnana til ákvörðunar um vexti
o.fl. og vaxandi lánsviðskiptum á
verðbréfamarkaði. Þessum breyt-
ingum hefur fylgt harðnandi
samkeppni um fjármagn og veru-
leg hækkun raunvaxta. Jákvæðir
raunvextir eru vissulega forsenda
þess að sparnaður þrífist og jafn-
framt að eðlilegar kröfur séu gerð-
ar til arðsemi fjárfestingar. Hins
vegar eru takmörk fyrir öllu, og
tel ég að vextir á hinum almenna
lána- og verðbréfamarkaði séu nú
í mjög mörgum tilvikum orðnir
óeðlilega háir og úr öllu samhengi
við afkomuskilyrði atvinnulífsins.
Það er því nauðsynlegt að stuðlað
verði að lækkun raunvaxta frá
því, sem nú er, þannig að atvinnu-
lífið geti staðið undir þeim. Jafn-
framt verður að draga úr hinni
óhóflegu ásókn hins opinbera í
lánsfé, sem stöðugt virðist aukast.
Flestum er ljóst, að byltingar-
kenndar breytingar hafa verið að
eiga sér stað á framleiðslutækni
og stjórnun meðal iðnvæddra
þjóða. Þessar nýju aðstæður gera
^ kröfur til endurmats og endurbóta
á menntun starfsfólks og stjórn-
enda í iðnaði jafnt hér á landi sem
annars staðar. Þessi staðreynd var
einmitt eitt af meginviðfangsefn-
um Iðnþings íslendinga, sem
Landssamband iðnaðarmanna hélt
í lok október sl., en þar voru menn
sammála um, að efling verkmennt-
unar og stjórnunarþekkingar í
iðnaði væri ein af meginforsendum
bættrar hagsældar. Mál þetta er
fjölþættara en svo, að þvi verði
gerð skil í stuttu máli, en ég leyfi
mér að taka út úr eitt atriði, sem
Landssamband iðnaðarmanna
hefur lengi haft á stefnuskrá sinni,
og það er, að hið allra fyrsta verði
komið á vandaðri fræðslu fyrir
j verðandi iðnmeistara, sem býr þá
undir það hlutverk, sem flestir
þeirra takast á hendur, þ.e. fjár-
málalega og tæknilega stjórn í iðn-
og verktakafyrirtækjum landsins.
Þótt ótrúlegt megi virðast, er staðt
reyndin nefnilega sú, að þennan
þátt vantar í fræðslukerfi þjóðar-
innar.
Ljóst er, að aðeins með aukinni
framleiðslu er hægt að halda hér
uppi þeim lífskjörum, sem við
gerum kröfur til. Möguleikarnlr
eru fyrir hendi í talsverðum mæli
í öllum framleiðsluatvinnuvegun-
um, en óneitanlega eru mjög
bundnar vonir við iðnaðinn í þessu
sambandi og það réttilega að mínu
mati. Sjálfsagt er að kanna vand-
lega stóriðjukosti og annan nýiðn-
að, en ég vara þó við þeirri hugsun,
að yfirleitt geti verið um einhverj-
ar töfralausnir að ræða. Árangur
í atvinnuuppbyggingu byggist
nánast undantekningarlaust á því,
að til staðar sé staðgóð þekking á
framleiðslu- og markaðssviðinu.
Því er nærtækast og ódýrast að
hlúa að og auka við þá þekkingu,
sem fyrir er í almennum iðnaði
landsmanna, og stuðla að því, að
hann geti aukið markaðshlutdeild
á innanlandsmarkaði, en þar er í
mörgum tilvikum verulegt verk að
vinna, og jafnframt að hasla sér
völl áerlendum mörkuðum.
Ein veigamesta forsenda árang-
urs í þessum efnum er efling vöru-
þróunar og markaðsstarfsemi í
íslenskum iðnaði. Nægir í þessu
sambandi að benda á, að í harðn-
andi samkeppni hvarvetna í heim-
inum vegnar þeim fyrirtækjum
yfirleitt best, sem vinna skipulega
að vöruþróun og markaðsmálum.
Ríkulegur stuðningur stjórnvalda
í öllum helstu iðnríkjum við vöru-
þróun iðnfyrirtækja er einnig til
marks um mikilvægi slíkrar starf-
semi. Fyrirtæki hér á landi eru
yfirleitt lítil og hafa ekki mikia
möguleika á því að leggja í kostn-
aðarsamar aðgerðir á þessum svið-
um, án utanaðkomandi aðstoðar,
auk þess sem mennta þarf hæft
fólk til áð stjórna slíku starfi.
Hins vegar hefur sýnt sig, að
mikill áhugi er í ísienskum iðn-
fyrirtækjum á að efla þennan
nauðsynlega þátt í starfsemi
þeirra, og þar er mikið um áhuga-
samt og dugmikið fólk, sem býr
yfir vænlegum framleiðsluhug-
myndum. Til þess að þetta afl fái
útrás, þarf bæði að styrkja fjárhag
vöruþróunar- og markaðsdeildar
Iðnlánasjóðs, þannig að hún geti
veitt áhættulán til álitlegra verk-
efna, en einnig þarf að gera ráð-
stafanir, sem stuðlað gætu al-
mennt að auknu framboði
áhættufjár, svo sem með því að
greiða fyrir viðskiptum með hluta-
bréf. Þá eru miklar vonir bundnar
við hið nýstofnaða Þróunarfélag,
sem vonandi á eftir að lyfta Gretti-
stökum í þessum efnum.
Ljóst er, að um þessar mundir
er við verulegan vanda að etja í
ýmsum greinum iðnaðar, sem
einkum stendur í sambandi við
þrengingar í efnahagslífi lands-
manna og erfiða stöðu sjávarút-
vegsins. í þessari stöðu tel ég
meginmáli skipta, að dregið verði
úr eyðsluútgjöldum hins opinbera,
en fjármagni þess í stað veitt í
arðbæra atvinnuuppbyggingu,
ekki síst í iðnaði, þar sem mikla
möguleika er að finna. Með þá von
í brjósti, að samstaða náist þegar
á næsta ári um slíka stefnumörk-
un, leyfi ég mér að vera hóflega
bjartsýnn, að framundan geti verið
verulegur vöxtur í atvinnulífi þjóð-
arinnar.
Að lokum vil ég færa félags-
mönnum Landssambands iðnaðar-
manna kveðju mína og óska þeim
og landsmönnum öllum velfarnað-
aránýjuári.
Jón Páll
Halldórsson, vara-
fiskimálastjóri:
Vaxandi
erfiðleikar
NÚ ER Ijóst, að heildarafli lands-
manna árið 1985 verður meiri en
nokkru sinni fyrr. Veldur loðnuafl-
inn þar að sjálfsögðu miklu, sem
nú er um 60% heildaraflans. Árs-
aflinn verður væntanlega um 1.660
þús. lestir, sem skiptist þannig, að
þorskaflinn verður um 320 þús.
lestir, annar botnfiskafli 260 þús.
lestir, síld 50 þús. lestir, rækja,
humar og skelfiskur 40 þús. lestir
og loðnuafli 990 þús. lestir.
Árið 1984 varð ársaflinn 1.525
þús. lestir og hafði aðeins einu
sinni áður orðið meiri. Það var árið
1979, þegar ársaflinn varð 1.640
þús. lestir. Litlar breytingar hafa
orðið á sóknarmynstri frá fyrra
ári. Þá var loðnuaflinn 865 þús.
lestir eða 57% heildaraflans. At-
hyglisverðast er, að þorskaflinn
hefir aukizt um 14% úr 281 þús.
lestum í 320 þús. lestir, en annar
botnfiskafli hefir dregist saman
um 9%, úr 287 þús. lestum í 260
þús. lestir. Síldarafli, rækja, hum-
ar og skelfiskur er nánast sá sami
og árið áður.
Á þessu ári voru aflakvótar á
öllum veiðum, nema rækjuveiðum
á djúpslóð. Þátttaka í þeim veiðum
hefir aukizt mikið seinustu árin,
og hefir rækjuafli meira en tvö-
faldast frá árinu 1982 og verðmæti
aflans miklu meira, þar sem hluti
þeirrar rækju, sem veidd er á djúp-
slóð, er miklu verðmeiri en inn-
fjarðarækjan. Kvótakerfi við
stjórnun botnfiskveiða, sem gildi
tók í ársbyrjun 1984, var framlengt
í byrjun þessa árs og hefir því gilt
í tvö ár. Mikill ágreiningur hefir
verið um þessa stjórnunarleið og
sitt sýnist hverjum, en Alþingi
hefir nú nýverið lögfest kvótakerf-
ið við stjórnun botnfiskveiða til
næstu tveggja ára.
Markaðsverð fyrir sjávarafurðir
var í flestum tilfellum hagstætt á
árinu. Verð á mjöli og lýsi var að
vísu lágt allt árið, en veruleg
hækkun varð á nokkrum öðrum
tegundum, s.s. saltfiski og ísvörð-
um fiski. Eftirspurn var einnig
eftir flestum okkar framleiðslu-
vörum, þannig að sjávarvörubirgð-
ir um þessi áramót verða nú minni
en um langtárabil.
Ýmsir jákvæðir hlutir hafa
gerzt innan sjávarútvegsins á
þessu ári, sem á margan hátt
marka þáttaskil. Má þar nefna
fjölgun frystiskipa og aukinn út-
flutning á isvörðum fiski, sem að
nokkru leyti hefir farið inn á nýja
markaði. Frystibúnaður var settur
í mörg skip á árinu og ljóst er, að
þeim skipum, sem frysta aflann
um borð, mun fjölga nokkuð á
næsta ári. Afkoma þessara skipa
hefir yfirleitt verið góð, svo og
tekjur skipshafnar. Þá hefir aukizt
verulega útflutningur á ferskum
fiski og má ætla, að þessi útflutn-
ingur verði um 70 þús. lestir á
árinu, þar af hafa 42 þús. lestir
verið fluttar út með fiskiskipum,
en 28 þús. í gámum. Þessi útflutn-
ingur kemur að nokkru leyti í stað
skreiðarverkunar, sem nú liggur
að mestu leyti niðri. Má í því
sambandi benda á, að árið 1980
fóru í 81 þús. lestir botnfiskaflans
til skreiðarverkunar og árið 1981
fóru 133 þús. lestir í þá verkun.
Ef rétt er á málum haldið, er
enginn vafi á, að hér er um æski-
lega þróun að ræða, sem hefir
haft jákvæð áhrif fyrir atvinnu-
greinina. Markaðsverð fyrir fersk-
an fisk hefir verið mjög hagstætt
allt þetta ár og gengisþróunin
hefir unnið með þessum útflutn-
ingi með hækkandi verði á Evr-
ópu-gjaldmiðlum. Þessi útflutn-
ingur hefir því fært sjómönnum
og útgerð umtalsverðan tekjuauka
og víða tekið við þeim afla, sem
áður fór að miklu leyti til skreiðar-
verkunar.
Þá ber einnig að nefna í þessu
sambandi, að fjöldi útgerðar- og
fiskvinnslufyrirtækja eru nú virk-
ir þátttakendur í uppbyggingu
fiskeldis, sem vonandi verður til
þess að skjóta traustari stoðum
undir þennan atvinnuveg á kom-
andi árum. Uppbygging á öðrum
sviðum hefir verið takmörkuð, m.a.
vegna takmarkana stjórnvalda á
nýbyggingu fiskiskipa og fjár-
hagslegra erfiðleika fiskvinnsl-
unnar.
Það hlýtur að vekja nokkra
athygli og veldur verulegum
áhyggjum, að á sama tíma og út-
gerðin skilar á land meiri afla en
nokkru sinni fyrr, markaðsverð
fyrir afurðir okkar er yfirleitt
hagstætt og birgðir litlar, skuli
flestar greinar sjávarútvegsins —
bæði veiða og vinnslu — eiga í
verulegum og vaxandi erfiðleikum.
Afkoma sjávarútvegsins í heild
hefir verið slæm á árinu, þó að
nokkrar undantekningar megi
finna, enda hlýtur afkoma milli
einstakra greina alltaf að verða
nokkuð mismunandi. Stór hluti
útgerðarinnar býr við erfið rekstr-
arskilyrði og samtök fiskvinnsl-
unnar ætla, að tap á frystingu sé
nú 8—9% og tap hefir verið á
söltun á þessu ári. Uppboð á fiski-
skipum og fiskvinnslustöðvum
hafa hvílt eins og skuggi yfir at-
vinnugreininni síðari hluta ársins
og atvinnulíf fjölda byggðarlaga
um allt land er í stórkostlegri
hættu af þessum sökum. Það er
því alveg ljóst, að um þessi áramót
stendur sjávarútvegurinn frammi
fyrir miklum vanda, sem ekki
verður komizt hjá að takast á við.
Áframhaldandi hallarekstur í
þessari atvinnugrein býður heim
margvíslegum hættum, ekki hvað
sízt í þeim byggðarlögum, sem
by8tUa afkomu sína alfarið á sjó-
sókn og fiskveiðum, og er ekki séð
nú, hvaða afleiðingar það kann að
hafa.
Brids
Arnór Ragnarsson
Bridsfélag
Akureyrar
Ólafur Lárusson og Jakob
Kristinsson sigruðu i jólamóti
BA og Sparisjóðs Glæsibæjar-
hrepps sem fram fór í Blóma-
skálanum Vín við Hrafnagil 29.
desember. Háðu þeir harða
keppni við Ólaf Ágústsson og
Pétur Guðjónsson sem leiddu
mótið lengst af. Alls tók 61 par
þátt í mótinu sem spilað var eftir
Mitchell-fyrirkomulagi. Voru
spilararnir víða af Norðurlandi
og 4 pör úr Reykjavík. Spilað var
í tveimur lotum og var sameigin-
legt borðhald á milli þeirra.
Lokastaðan:
Ólafur Lárusson —
Jakob Kristinsson 801
ólafur Ágústsson —
Pétur Guðjónsson 787
Stefán Vilhjálmsson —
Guðmundur V. Gunnlaugsson 746
Jóhann Andersen —
Pétur Antonsson 746
Grettir Frímannsson —
Hörður Blöndal 744
ÆvarÁrmannsson —
Sverrir Þórisson 726
GunnlaugurGuðmundsson —
Magnús Aðalbjörnsson 712
Gunnar Ásgeirsson —
Ingólfur Bragason 709
Rögnvaldurólafsson —
Jón V. Jónmundsson 692
Birgir Marinósson —
Garðar Aðalsteinsson 680
Meðalárangur 624.
Reiknimeistari var Vigfús
Pálsson og keppnisstjóri Albert
Sigurðsson. Veitt voru verðlaun
fyrir 5 efstu sætin en þau voru
gefin af Sparisjóði Glæsibæjar-
hrepps og Skjaldborg.
Akureyrarmót í tvímenningi
hefst þriðjudaginn 7. janúar.
Skráning er hafin hjá stjórn fé-
lagsins og lýkur kl. 20 laugardag-
inn 4. janúar. Spilaður verður
barometer. Spiiað er í Félags-
borg á þriðjudögum kl. 19.30.
Hjónaklúbburinn
Sveit Dóru Friðleifsdóttur sigraði
í hraðsveitakeppninni en með
henni spiluðu í sveitinni: Guðjón
Ottósson, Sigríður Ottósdóttir og
Ingólfur Böðvarsson.
Lokastaðan:
Dóra Friðleifsdóttir 2371
Valgerður Eiríksdóttir 2352
Svava Ásgeirsdóttir 2297
Steinunn Snorradóttir 2273
Hulda Hjálmarsdóttir 2263
Sigríður Ingibergsdóttir 2260
Ólöf Jónsdóttir 2243
Næsta keppni klúbbsins verður
þriggja kvölda tvímenningur sem
hefst 7. janúar. Félagar eru hvattir
til að mæta tímanlega en spila-
mennska hefst ekki seinna en
19.45.
MorKunblaðið/RAX
Fyrsta einvígið sem Samvinnuferðir/Landsýn hefir boðið til fór fram á laugardaginn. Þá mætti bridssveit
með borgarstjórann í Reykjavík, Davíð Oddsson, í fararbroddi. Spilaður var 32 spila leikur og gerði Davíð
sér lítið fyrir og sigraði Golíat með 89 punktum gegn 60. í sveit Davíðs spiluðu Jón Steinar Gunnlaugsson,
Þórarinn Sigþórsson og Þorlákur Jónsson. í Samvinnuferða/Landsýn-sveitinni eru Valur Sigurðsson, Aðal-
steinn Jörgensen, Jón Baldursson og Sigurður Sverrisson. Sveit frá ÍSAL með Ragnar Halldórsson í brnddi
fylkingar hefir óskað eftir að fá að spila næsta leik gegn Samvinnuferðum/Landsýn.