Morgunblaðið - 17.01.1986, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR17. JANÚAR1986
„ þes5i \JOr rmc\\ub í Frönslcu ©yltin^-
unni."
0)981 Univrtol Prmu Syndicata
.. .Áster
... leikur um alla
lífstíð.
TM R«c. UA f«l M.—d rigfrts iwrad
• «M2 Lm togiln TkMt Syndkati
i , ■ ..... I
Við flytjum svo oft að það
er ódýrara fyrir okkur að
flytja með okkur vegg-
fóðrið?
Með
morgimkaffrnu
Þakkaðu fyrir að hafa
ekki borgað þig inn til að
sjá þessa keppni!
HÖGNI HREKKVtSI
í* ■ i\
Framlíf eða endurburður
'm
§1
Um endurholdgnn og
ihin fornu vísindi
Til VetvakandjL
Bókin „Á yatu nör eftir leikkon-
i frægu Shiriey MacLaine, sem
ft kom núna fyrir jólin hefur vakið
athygii og umtaJ
1 manna. Höfundurinn hreyfir
r nefnilega efni aem furöu sjaldan
Ir fært í tal — endurholdgunar-
lenninguna, þá kenningu aem segir
1 við höfum fæðst áður á þessa
'• og eigum eftir að gera það
( framtíðinni. 1 bókinni er
fjallad um þetta efni á peraónulegan
' t og tekst höfundinum vel upp
öll er frásögnin trúverðug og
t er þar merkilegt og forvitni-
Endurminningar leikkonunnar
i tyrri llf eru þó hvergi nær eins-
Margt fólk sem ég þekld
Ifur slíkar minningar þó þær séu
|til vill ekki cins skýrar og þær
i Shiriey greinir frá, enda hefur
| grcinilcga iagt mikla rækt við
“nþerupp.
i síðaKta áratug kom út all
rbók um þeási efni á Eng-
Shirley MacLaine, höfundur bók-
arinnar „Á ystu nöf
íslendinga. Þetta hefur víða.komið
fram, og sést m.a. á því hve bækur
um dulræn efni eru mikið lesnar
og hversu mikil umræða er milli
mannaum þesai máJ.
Eins og sjá má í þjóðsögunum
hafa íslendingar alltaf vitað að lífi
mannsins er ekki lokið við líkams-
dauðann og hér hefur yfírieitt ekk
verið deilt um þá staðreynd. Um
hitt hafa menn hins vegar
verið sammála; hvort endurfæðing
arkenningin væri rétt og hefui
furðu lítið verið skrifað um hana
hér — væri gaman að sjá meira um
þau mál á prenti.
Hina almennu vissu um framlífk
eigum við íslendingar eflaust þv
að þakka að hér hafa á hverri c
komið fram nokkrir merkir ein
staklingar sem hafa gaumgæf)
þessi máJ og frætt aðra um þess
efni, sem þegar allt kemur tií j
varðar manninn mestu að kunna
skil á. Nú óttast sumir að [
gömlu visindi gleymist í hávaða c
múgmennsku nútJmans, en ekl '
í Velvakanda 14. janúar er grein
„um endurholdgun og hin fomu
vísindi" og leggur höfundurinn, sem
því miður lætur ekki nafns síns
getið, út af nýútgefinni þýðingu á
bók eftir Shirley MacLaine, sem
telur sig vera endurboma. En það
orð „endurborinn“ er gamalt mjög
í íslensku máli, og er mun betur
hugsað og myndað en „endurholdg-
aður“. Munurinn er sá að með hinu
foma orði, „endurborinn" er sett
fram ákveðin hugsun - hvað sem
sannleiksgiidi þeirrar hugsunar líð-
ur - en „endurholdgun" er eitt
þeirra orða sem menn nota án þess
að leiða huga að merkingu þeirra.
Margt af því sem greinarhöfund-
urinn („Oddveija" kallar hann sig)
minnist á, er í sjálfu sér skemmti-
legt og athyglisvert, til dæmis þar
sem hann minnist á hinn mikia þjóð-
sagnaauð íslendinga, og hvemig
þar kemur víða fram sú trú, að lifað
sé áfram. Má með vissu segja að
þær hugmyndir em fomar orðnar,
og eiga rætur sínar á Norðurlöndum
löngu fyrir íslandsbyggð. Sbr. orð
eins og „framliðinn“, „framgeng-
inn“ og svo á hinn bóginn „aftur-
ganga“ um það að stefna í öfuga
átt við þá sem „líða fram“ til full-
komnara lífs. En hvort rétt sé að
segja, eins og greinarhöfundur, að
menn hafi vitað þetta hér, kann að
vera álitamál, og munu flestir
menntamenn, einnig þeir sem sann-
gjamir vilja vera, að nokkuð sé
hæft í því. En að telja þetta við-
fangsefni í sjálfu sér til trúarbragða
er önnur villan frá, og er það ekki
af öðm en hlýðni við vanann, sem
mönnum verður slíkt á.
„Oddavetji" segir að hér á landi
hafi aliur almenningur verið svo
ömggur í þeirri skoðun, að um
framlíf sé að ræða, að um það hafí
varla verið deilt. En svo segir hann:
„Um hitt hafa menn ekki verið
sammála, hvort endurfæðingar-
kenningin væri rétt, og hefur furðu
lítið verið skrifað um hana hér.“
Það er nú svo, að „lítið og mikið“
miðast ekki alltaf við fyrirferð. Einn
höfundur segir meira í stuttri _rit-
gerð en annar í tíu bókum. Árið
1928 skrifaði íslenskur höfundur
ritgerð sem nefnist „íslensk heims-
fræði og trúin á endurburð, rein-
camation". Þar er með glöggum
rökum sýnt fram á að sum sálfræði-
leg dæmi sem menn hafa talið
stuðning við endurburð, líkjast mjög
mikið öðmm dæmum sem ekki geta
verið það (vegna þess að þeir sem
hefðu átt að vera endurbomir,
samkvæmt samskonar dæmum,
vom fæddir áður en hinir fyrri dóu.)
Þessi samanburður er einn út af
fyrir sig alveg nægiiegur til að sjá
alvarlegan brest í rökfærslu endur-
burðarsinna. Ritgerðin sem ég
nefndi er í Ennýal (s.247 o.áfr.) og
höfundur dr. Helgi Pjeturss, sem
einnig víkur að þessu efni víðar í
ritum sínum. „Trúin á endurburð
er, eins og svo mörg önnur trú,
sprottin af misskilningi," segir
hann.
En þó að ég meti jafnan mest
það, sem Helgi Pjeturss leggur til
mála, veit ég af öðmm enn fastari
rökum gegn endurburðarkenning-
unni en ofangreindum. í bókinni
„Samtöl um íslenska heimspeki"
sem út kom 1940, í „Tunglsgeisl-
um“ (1953) og í „Lausn gátunnar“
(1984) setur Þorsteinn Jónsson
fram minningakenningu sína (eink-
um í Tunglsgeislum), en hún er
heimspekileg túlkun á erfðafræði
og líffræði. „Meðvitundin byggist
upp á sama hátt og lífið," segir
þessi höfundur, „og hvorttveggja
byggist upp af sögu sinni og minn-
ingum." Mannsævin er samkvæmt
þessum skilningi ekki annað en lítið
eitt breytt endurútgáfa á sögu, sem
alltaf er verið að taka upp að nýju.
En sú saga er áður skráð í erfðavís-
ana, samkvæmt þeirri sögu, sem
tegundin á að baki sér (kynminni),
þegar þannig er skilið, nefnilega
byggt á eiginlegri erfðafræði, er
augljóst, að endurburðarkenningin
er í mótsögn við þekkinguna. Hún
stenst ekki.
Ennfremur ber þess að geta, að
endurburðarkenningin er ókristileg.
Svo að ég segi fonia sögu, þá var
það eitt sinn er Ólafur konungur
digri reið í fyrsta sinn um Vestfold,
þá fögru byggð, að honum varð að
orði: „Hér vórum og hér fórum".
En síðar munu biskupar hans hafa
talað um fyrir honum, hvað þetta
varðar, réttilega að ég hygg. En
Ólafur konungur hefur líklega verið
í sambandi við Ólaf Geirstaðaálf
forföður sinn, sem þama hafði ríkt.
Og mun hafa farið að örla eitthvað
á minningum frá þeim tíma í huga
hans. Hefur hann þá haldið að hann
væri sjálfur þessi fyrri maður,
vegna þess að hann greini þama
ekki nógu vel á milli.
Og ef höfundur greinarinnar í
Velvakanda 14. jan. heldur, að hann
sé einn af hinum fomu Oddaveijum
endurborinn, þá gerði hann vel með
því að gera sér sem nákvæmasta
grein fyrir því, hvemig minningar
frá tímum þeirra birtast í huga
hans, og skýra síðan frá því. Að
þvf mundi verða meiri ávinningur
en að þessum engilsaxnesku
glanspíu-sögum um endurburð, sem
eru hver annarri líkar.
Þorsteinn Guðjónsson
Víkverji skrifar
Samkvæmt blaðafregnum kom
nýlega upp deila milli fram-
kvæmdastjóra og yfirlæknis sjúkra-
hússins á Siglufírði. Tildrögin voru
þau að framkvæmdastjórinn lagði
mann nokkurn inn á spítalann sem
læknirinn hafði áður úrskurðað að
þyrfti þar ekki á læknisaðstoð að
halda. Um útigangsmann mun hafa
verið að ræða og trúlega hafa báðir
aðilar nokkuð til síns máls í þessari
deilu.
Það sem eftir stendur í huga
Víkveija er spurningin um hvort
nægilega sé hugsað um það fólk
sem lent_ hefur á skjön við þjóð-
félagið. Ymsir hópar vinna mikið
og þarft verk að málefnum þessa
fólks og hafa þeir sérstaklega verið
áberandi á suðvesturhorni landsins.
Margir „kunningjar" af strætum
borgarinnar hafa horfið þaðan á
liðnum árum og eru nú orðnir nýtir
borgarar. Leigubílstjóri nokkur
sagði Víkveija á dögunum að
vandamálið væri þó alls ekki úr
sögunni. Ný kynslóð útigangs-
manna væri komin fram, manna
sem ungir hefðu ánetjast eiturlyfj-
um auk áfengisins og þeirra vanda-
mál væru enn erfiðari viðureignar
heldur en hinna.
XXX
*
Igamla daga fóru krakkar í hlut-
verk kappa úr íslendingasögun-
um, einn var Gunnar, annar Skarp-
héðinn og þannig fram eftir götun-
um. Þá var Hrói höttur vinsæll og
hans menn, Roy Rogers var nokkuð
notaður og slíkar hetjur.
I íjölskylduboði á dögunum varð
Víkveiji vitni að því að leikirnir
voru talsvert öðruvísi en áður og
fyrrnefndar hetjur voru ekki lengur
nefndar á nafn. Áramótaskaup
sjónvarpsins átti hug krakkanna og
sérstsaklega úttektin á framburðar-
kennslu sjónvarpsins. „Nú má ég
vera konan," sagði einn krakkinn
þegar Víkvetji kom á vettvang og
síðan var byijað. „Snjó ... eða
eitthvað lítið og ræfilslegt" og
áfram var haldið „fruussssaa...“
Tveir húseigendur sem nýlega
hafa lokið við að byggja í nýj-
asta hluta Fossvogshverfis, tóku sig
til í haust og hugðust snyrta í kring-
um sig. Fenginn var verktaki til að
ganga frá hellulögn í gangstíga og
verönd við húsin. Framan af miðaði
ágætlega þó komið væri haust og
farið að frysta að næturlagi. Að
því kom þó að ekki varð lengur
haldið áfram vegna tíðarfarsins og
sjálfhætt þó verkið væri ekki nema
um það bil hálfnað. Verktakinn
hafði sig því á braut með sitt hafur-
task en heldur væntanlega áfram
þar sem frá var horfið er vorar á
ný. Hluta af eigum sínum skildi
hann þó eftir, húseigendum til
mikillar gremju. Rækilega merktur
pallbíll verktakans hefur nú í
nokkra mánuði staðið á þröngum
bílastæðum er tilheyra þessu rað-
húsi og fleiri húsum í götunni. Bíll-
inn bíður trúlega vorsins þarna úr
því sem komið er og sömuleiðis
stæður af hellum, sem fjárfest var
í á liðnu hausti.