Morgunblaðið - 21.01.1986, Side 12

Morgunblaðið - 21.01.1986, Side 12
12 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR 21. JANÚAR1986 Mao oddviti og fáein- ir aðrir Kínverjar Bókmenntir Guðmundur Heiðar Frímanns- son Mao oddviti og fáeinir aðrir Kin- veijar. Ragnar Baldursson: Kína. Mál og menning, 1985. Kínaveldi er eitt af merkilegustu ríkjum veraldar og kemur margt til. Mannfjöldinn einn er ótrúlegur, menningin framandleg og sambýlis- hættir og viðhorf manna hver til annars nokkuð á annan veg en við eigum að venjast á Vesturlöndum. Auk þessa hafa margvíslegar sam- félagstilraunir Kínverja á síðustu áratugum vakið hrifningu margra Vesturlandabúa. íslendingur, sem leggur á sig að semja bók um þessa þjóð, eftir að hafa dvalist í landinu um nokkurra ára skeið, getur því frá mörgu sagt, sem forvitnilegt ætti að þykja. Ragnar Baldursson, sem dvalizt hefur í Kína og Japan, sendi frá sér bók nú á haustdögum, sem nefnist Kína, er á fjórða hundr- að blaðsiður að stærð og segir frá sögu Kínaveldis frá 1839 og fram á okkar dag. SelfosHÍ, 15. janúar. BÚNAÐARSAMBAND Suður- lands efnir til fræðslufunda á sambandssvæði sinu síðari hluta janúarmánaðar. Á fundum þess- um verður rætt um tilraunamál, fóðuröflun, efnagreiningar, sagt frá uppbyggingunni á Stóra- Ármóti og fyrirhuguðum fram- kvæmdum þar á þessu ári. Þá verða sýndar kvikmyndir frá landbúnaðarsýningunum 1958 og 1978. Á fundunum munu kven- félagskonur á hveijum stað annast kaffisölu fyrir fundar- gesti. Búnaðarsamband Suðurlands stendur fyrir byggingu tilraunabús að Stóra-Armóti í Hraungerðis- hreppi. Fyrirhugað er að í framtíð- inni verði þar starfrækt tilraunabú í öllum búgreinum. Uppbygging á þessum stað hófst 1980 með bygg- ingu hlöðu og nú hefur verið byggt §ós fyrir 75 nautgripi og er það tilbúið fyrir innréttingar. Stefnt er að því að flytja í íjósið síðsumars á þessu ári, frá Laugardælum þar sem tilraunabúskapur er rekinn. Framkvæmdir að Stóra-Armóti hafa verið fjármagnaðar með fram- lagi frá ríkinu og fjáröflun búnaðar- sambandsins heima í héraði. Fram- lag ríkisins í ár er ein milljón króna en til samanburðar má nefna að 1984 var framlag ríkisins 1,2 millj- ónir. „Þessi milljón er bara dropi í hafíð," sagði Snorri Þorvaldsson formaður Stóra-Armótsnefndar. Hann sagði það öruggt að fara þyrfti af stað með einhverja fláröfl- un. Fyrir tveimur árum var sam- þykkt á Búnaðarsambandsfundi á Kirkjubæjarklaustri að bændur leggðu 3 '/2eyri af hveijum mjólkur- lítra til byggingarinnar. Miðað var við innlegg 1985 og fram á 1986. Þeir sem ekki hafa mjólkurfram- leiðslu hafa margir lagt fram bein flárframlög. „Við gerum kröfur til okkar sjálfra," sagði Stefán Jason- arson formaður Búnaðarsambands Suðurlands. „Héraðsbúar hafa víða brugðist vel við og frá sumum bún- aðarfélögum hafa komið mjmdarleg framlög. Við vonum að flárveitinga- valdið og héraðsbúar hjálpi okkur Bókinni er skipt í þijá hluta. Ifyrsti hlutinn greinir frá endalok- um keisaraveldisins og nær yfír tímabilið frá 1839 til 1919. Greint er frá uppbyggingu samfélags á tímabilinu og helztu sögulegu at- burðum eins og ópíumstríðinu og Taipeng-uppreisninni og hvemig smám saman grefur undan valdi keisaraættarinnar. Annar hlutinn segir frá tímabilinu 1919 til 1949. Á þessum tíma má heita að ekki sé eitt samfellt ríki á því landsvæði, sem telst til Kína. Keisarinn fellur 1919 og kommúnistar koma til valda 1949. Á þessu árabili heyja kommúnistar grimmilega valdabar- áttu við þjóðemissinna, Guomind- ang, sem á endanum hrekjast til Taiwan undir forystu Chiang Kai Shek. Kannski er þekktasti at- burðurinn frá þessum ámm Gangan mikla, þegar kommúnistar urðu að ganga 10.000 km eftir vel heppnaða herferð þjóðemissinna á hendur þeim. Eftir gönguna gerðu þeir sér bækistöð í Yanan í norðurhluta Kína og héldu henni þar unz yfír lauk og þeir höfðu tekið völdin. Síðasti hlutinn segir frá mörgu markverðu á tímabilinu 1949 til Morgunblaðið/SigJóiu. Gunnar Guðmundsson tilrauna- og bústjóri með giasakálfinum fræga i Laugardælum. að ná því marki að byggja myndar- lega á Stóra-Armóti." Gunnar Guðmundsson tilrauna- og bústjóri á Laugardælum sagði í samtali að núna væm í gangi til- raunir á búinu með mismunandi leysanleg prótein í fóðri mjólkurkúa og áhrif þeirra á afurðir og heilsufar kúnna mæld. Af öðmm tilraunum sem em í gangi á vegum Laugadælabúsins má nefna mælingu á grænfóðuráti mjólkurkúa. Sú tilraun hófst 1985 og fer fram á nokkmm bæjum sem valdir em. Fyrr í vetur fæddist á Laugar- dælabúinu kálfur sem var afrakstur tilraunar með flutning á fijóvguðu eggi milli kúa. Kálfurinn er hinn sprækasti og dafnar vel enda af góðu kyni. Víst er talið að framhald verði á slíkum flutningum. Þriðjudaginn 21. janúar verður fundur í félagsheimilinu Hvoli kl. 21.00 og mjðvikudaginn 22. janúar verður fundur í Borg í Grímsnesi kl. 14.00 og þann sama dag í Þjórs- árveri kl. 21.00. Sig Jóns. 1985. Það ætti flest að vera mönn- um kunnugt eins og Stóra stökkið og Menningarbyltingin. Nú á síð- ustu ámm hefur orðið umtalsverð stefnubreyting í efnahagsmálum í Kína, sem margir fylgjast með af athygli. Nokkuð er sagt af henni í þessari bók. Til að gera langa sögu stutta, þá veldur þessi bók vemlegum vonbrigðum. Ástæðan er fyrst og fremst sú, að hún er skrifuð eins- og höfundur hennar væri opinber sagnaritari Kínverska kommúnista- flokksins. Hann er gagniýnislaus á heimildir sínar og upplýsingar. Það er til dæmis ekki sjáanlegt af text- anum að hann hafí kynnt sér við- horf þjóðemissinna til valdabarát- tunnar sem átti sér stað á milli þeirra og kommúnista. Rita Chiang Kai Sheks er ekki getið í heimildar- skrá. Þessi veikleiki bókarinnar verður æ meir áberandi eftir því, sem á hana líður. Á einum stað (bls. 297) segir frá aðdraganda valdatöku Hua Guofeng og átökum milli hans og Fjórmenningaklíkunn- ar svokölluðu. „Hua Guofeng var í góðri aðstöðu til að meta þann stuðning sem áframhaldandi Menn- ingarbylting og pólitísk ókyrrð hefði meðal almennings þar sem hann var æðsti yfírmaður öryggismála í Kína. Óánægja ákveðinna þjóðfé- lagshópa var mjög mikil. Það var líklegt að ef ekki yrði gert upp við helstu öfgar vinstristefnu undan- farinna ára á afgerandi hátt mætti búast við uppreisn." Á næstu blað- síðu er talað um upplýsingar, sem Hua Guofeng hafi haft um „afstöðu almennings". Það er augljóst mál, að yfírmaður lejmilögreglunnar í alræðisríki eins og í Kína nútímans, reynir að afla sér upplýsingar um skoðanir almennings. En mér er ekki kunnugt um nokkum mann, sem heldur því fram að slíkir herrar fari eftir þeim skoðunum. Víðar í bókinni er sagt, að „alþýðan", sú skrýtna skepna, styðji þennan eða hinn, sérstaklega náttúrulega Mao, oddvita. En mér er spurn: Hvemig vita menn það? Hvemig telur höf- undur bókar um Kína sig umkominn að staðhæfa eitt eða neitt um stuðn- ing almennings í Kína við leiðtoga kommúnistaflokksins? Hafa íbúar Mao Tse-Tung Kínaveldis haft einhver sérstök tök á því að láta í ljósi skoðanir sínar á valdhöfum? Mér er ekki kunnugt um það. Það er raunar mjög sér- kennilegt, að í þessari bók er engin greinargerð fyrir stjómkerfí Kína- veldis, hvorki uppbyggingu ríkisins né kommúnistaflokksins. Það hefði á ýmsan hátt verið hjálplegt að sjá, hvemig stjómkerfíð er formlega upp byggt, þótt það segi sjálfsagt nákvæmlega enga sögu af því, hvar raunverulega völd liggja frekar en í mörgum öðrum alræðisríkjum. Til að varpa frekara ljósi á þetta sérkennilega gagnrýnisleysi höf- undar þessarar bókar er rétt að vitna í annað dæmi. Á bls. 232 segir aðeins frá „þúsund blóma" stefnu Mao. „Mao fjallaði oft um mikilvægi fjöldastefnu. Hann efað- ist um réttmæti gagnrýnislausrar eftiröpunar á Sovétrflcjunum. Hann gagrýndi Sovétríkin m.a. fyrir ein- hliða áherslu á þungaiðnað og vildi að jafnvægis yrði gætt við þróun kínverks efnahagslífs. í menningar- málum rejmdi Mao að virkja sköp- unarkraft menntamanna með því að setja fram vigorðið um að hundr- að stefnur eða hugmyndir skyldu keppa og hundrað blóm dafna en þegar hluti menntamanna snérist gegn sósíalismanum var þeim gert að boða kommúniskar hugmyndir." Þetta þýðir á mæltu máli að menntamenn hafí verið kúgaðir til að vera sammála oddvitanum. Fjöl- brejrtnin og frelsið fólst í því að fá að hafa sömu skoðanir og Mao eða að hafa þær skoðanir, sem hann hafði velþóknun á. í rauninni voru hundrað blómin bara eitt. Það, sem er ótrúlegt, er að bókarhöfundi fínnst ekkert athugavert við þetta. Lesendur bókarinnar mættu gjaman bera saman gagnrýnislausa umfjöllun um Menningarbylting- una, þar sem það er tekið eins og sjálfsagður hlutur, að fyrir Mao hafí vakað einhver lýðræðisleg markmið. Það er sagt að fyrir honum hafí vakað jafn réttur manna „og raunverulegt alþýðulýð- ræði óháð skrifræði". (Bls. 273.) Menningarbyltingin fólst í því að ungu fólki, svokölluðum „rauðum varðliðum" var sigað á embættis- mannakerfi flokksins, skóla og kennara. Ýmist lömdu þeir þá til að iðrast synda sinna eða til að láta í ljósi sjálfsgagnrýni, eins og það heitir á máli rétttrúaðra. Eða lömdu þá til dauðs. Niðurstaðan af þessari byltingu var sú, að heil kjmslóð Kínveija hlaut litla sem enga menntun og súpa þeir seyðið af því enn þann dag í dag. Nærtæk- asta skýringin á Menningarbylting- unni hefur mér alltaf fundizt vera valdabarátta á milli Mao og Liu Shaoqui. Hún styðst að vísu ekki við óskaplega mikið af upplýsingum eða ítarlegar rannsóknir. En mér sýnist hún koma betur heim og saman við staðreyndir en sú skýr- ing, sem borin er á borð í bókinni. En kannski hugnast mér þessi skýring betur af því að ég trúi því líka, að Mao hafi verið álíka sam- vizkulaus þorpari og Jósef Stalín. í gömlum útgáfum af Heimsmeta- bók Guiness (nýjustu útgáfuna hef ég ekki undir höndum) er Mao tal- inn eiga metið í fjöldamorðum, einhveijir tugir milljóna. Hvort sem treysta má þeim upplýsingum eða ekki, þá er hvergi í þessari bók fjallað um þá ógnarstjóm, sem kommúnistar í Kína hafa beitt. Nýjasta dæmið er af Hong Kong, sem þeir hafa nú skuldbundið sig til að halda óbrejAtri næstu fímm- tíu ár eftir að borgin kemst undir þeirra stjóm. Nýjustu atburðir í þeim slóðum benda ekki til að íbúar Hong Kong hlakki beinlínis að komast undir stjóm kommúnista. Enda vita þeir mæta vel af fátækt- inni, kúguninni og miskunnarlausri ógninni, sem býr hinum megin landamæranna. Ekkert af þeirri dulúð og fram- andleika kínverskrar menningar kemst til skila í þessari bók, sem ég hef fundið af litlum kynnum við hana. Þrátt fyrir þá galla, sem hér hafa verið nefndir, er þessi bók fremur lipurlega skrifuð. En það hefði mátt útbúa hana ríkulegar af mjmdum og rétt er að ráðleggja lesendum að reyna ekki að nota kortið, sem er aftast í bókinni. Schubert-tónleikar Tónlist Jón Ásgeirsson Alfred Einstein segir í bók sinni um Schubert að „af öllum Vínar- snillingunum, allt frá Fux til Brahms, var Schubert sá eini sem var fæddur Vínarbúi." Foreldrar hans voru þó ekki frá Vín og allt eins mætti telja hann tékkneskan, því faðir hans var bóndasonur frá Moravíu og móðir háns lásasmiðs- dóttir frá Slésíu. Þegar talað er um fyrirbærið „vínartónlist" og þá sterku og sérkennilegu hefð sem tengist henni, ber að hafa í huga, að Schubert átti meiri þátt í að skapa þessa hefð en hann sótti til hennar. Auk þess má rekja mjög sterk áhrif frá þýskum bók- menntum og mörg verka hans, utan óperunnar, verða ekki með neinu móti talin einkennandi fyrir það sem kallað er vínartónlist. Fyrir daga Schuberts hafði „Landlerinn" og „Menúettinn" verið mest mótandi um þróun danstónlistar og á átjándu öldinni er valsinn smám saman að blómstra. Þessari þróun tengjast menn eins og Haydn og sérstak- lega Mozart, en það er Schubert sem gefur þessari tónlist þann lit, einkenni og kraft, sem nægði til að standa undir þeirri hefð, sem nú kallast vínartónlist. Það sem sérstaklega er talið að hafí valdið þama straumhvörfum er lagauðgi Schuberts, sem nær hnittileika alþýðulagsins án þess að fóma kunnáttunni, eins og síðar krist- allaðist hjá snillingi laglínunnar, Jóhanni Strauss, „valskónginum". Því hefur verið haldið fram að tónlistarsmekkur aðalsins og al- þýðunnar hafí átt mjög litla samleið á þessum tíma og al- þýðutónlistarmenn verið mjög illa kunnandi. Sá glæðsileiki sem birt- ist í svo nefndri vínartónlist er glæsilíf yfírstéttarinnar og það er ekki fyrr en með vaxandi gengi borgarstéttarinnar, að þessi tón- list verður almenningseign að nokkm leiti og þá aðallega í borg- unum. Um aldamótin síðustu tekur að halla undan vinsældum vínartónlistar, því upp kemur ný danstónlist, sem bæði var ódýrari í flutningi og hæfði betur nýjum samkvæmisvenjum fólks. Enn á hún sterk ítök í fólki og það er rétt, að hún hafði mikil áhrif á þróun tónlistar í nærri tvö hundr- uð ár. Schubert átti sem sagt mikinn þátt í að skapa það sem kallast „vínartónlist". Nokkuð af þessari tónlist kemur mjog sterkt fram í þeim lögum sem flutt hafa verið á nokkmm tónleikum af Önnu Málfriði Sigurðardóttur og Martin Berkofsky. Sl. laugardag fluttu þau tvo af stóm mörsunum op. 40, seinni karakter marsinn op.121, bama marsana og flóra „Landler" dansa. Auk þess fluttu þau þijú verk, sem em af annarri gráðu en fyrmefndu verkin, sann- kölluð „sinfónísk" verk, en það vom Tilbrigðin op. 10, Rondó op. 138 og AUegro op. 144, sem kall- að hefur verið „Lebensstiirme". Mörg þessara verka em mjög erfið í flutningi og frábær tónlist. í Allegro op. 144 mátti heyra að leikur þeirra var ekki í jaftivægi. Eftir hlé fluttu þau „bama mars- ana“ og „§óra lándler" dansa svo fallega, að þessi litlu stykki urðu að unaðslegri tónlist. Margt var frábærlega gert í þessari erfíðu efnisskrá en ekki fullkomlega með þeirri nákvæmni, sem var á síð- ustu tónleikum, rétt eins og eitt- hvað bjátaði á, er orsakaði þetta jafnvægisleysi. Næstu tónleikar verða 15. mars, en þessari merki- legu tónleikaröð verður haldið fram til vors og em síðustu og sjöttu tónleikamir ráðgerðir 24. maí. Búnaðarsamband Suðurlands: Bændafundir um til- raunamál og uppbygg- ingu á Stóra Armóti

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.