Morgunblaðið - 29.01.1986, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. JANÚAR 1986
29
Utandagskrárumræður á Alþingi um viðhorf í stjórnmálum:
,, Lífskj arasamningur er
athyglisverð hugmynd“
— sagði Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra
— Hart deilt á ríkissljórnina fyrir skattaálögur og sundurlyndi
ÞINGMENN stjórnarandstöðunnar gagnrýndu ríkisstjórnina harð-
lcga fyrir sundurlyndi og óstjórn í almennum stjórnmálaumræðum
utan dagskrár í sameinuðu þingi i gær. Það voru Svavar Gestsson,
Jóhanna Sigurðardóttir, Guðmundur Einarsson, Guðrún Agnars-
dóttir, Sigríður Dúna Kristmundsdóttir og Kristín Kvaran, sem töluðu
af hálfu stjórnarandstæðinga, en fyrir svörum urðu Steingrímur
Hermannsson, forsætisráðherra, og Friðrik Sophusson, varaformað-
ur Sjálfstæðisflokksins.
Svavar Gestsson (Abl.-Rvk.) fjall-
aði í ræðu sinni um Þróunarfélagið,
skattahækkanir, ágreining ráð-
herra um kjötinnflutning vamar-
liðsins og Lánasjóð námsmanna.
Hann óskaði eftir því að forsætis-
ráðherra upplýsti hvaða afskipti
ráðherrar Sjálfstæðisflokksins
hefðu haft af ráðningu fram-
kvæmdastjóra Þrounarfélagsins.
„Hafa þeir lýst yfír andstöðu við
ráðninguna?" spurði hann.
Svavar gagnrýndi skattahækk-
anir Þorsteins Pálssonar og „hringl
hans með vörugjaldið". Hann hefði
ekki staðið við þau fyrirheit, sem
hann hefði gefíð, er hann sóttist
eftir að komast í ríkisstjómina.
Þorsteinn hefði enn fremur ekkert
gert til að taka á þeim vanda, sem
nú blasir við vegna halla ríkissjóðs.
Þingmaðurinn veik síðan að deilu
Alberts Guðmundssonar, iðnaðar-
ráðherra, og Geirs Hallgrímssonar,
fráfarandi utanríkisráðherra, um
innflutning varnarliðsins á hráu
kjöti. Rifjaði hann m.a. upp ummæli
Geirs um landráðabrigsl Alberts og
kvað það einsdæmi að ráðherrar
viðhefðu slík orð. Svavar spurði
Sveitastjórnar-
kosning'ar:
*
Ovissa um
kjördaginn
VIÐ umræður utan dagskrár í
sameinuðu þingi í gær kom fram,
að samkomulag hefur tekist milli
stjómarflokkanna um helstu
ágreiningsatriði í fmmvarpi til
laga um sveitarstjórnir, sem ligg-
ur fyrir þinginu. Verða breyting-
artiílögur stjómarliða við fmm-
varpið kynntar innan skamms.
Gert er ráð fyrir því, að frum-
varpið fái afgreiðslu á þinginu, en
dragist það eru allir þingflokkar
sammáia um að samþykkja sérstak-
lega ákvæði um lækkun kosninga-
aldurs í 18 ár. Skoðanir eru hins
vegar skiptar um það ákvæði í
frumvarpinu, að framvegis verði
kosið annan laugardag í júní, og
hvort það ákvæði eigi að gilda á
þessu ári, ef það verður samþykkt.
Frá því atriði á eftir að ganga.
hvers vegna Albert Guðmundsson
væri hættur við að flytja frumvarp
til laga um að stöða kjötinnflutning-
inn. Það væri engjn afsökun að
málið heyrði ekki undir hans ráðu-
neyti, hann væri alþingismaður og
málið varðaði hann sem slíkan.
Svavar Gestsson sagðist ekki
ætla að hafa mörg orð um málefni
Lánasjóðs námsmanna vegna sér-
stakra umræðna um þau á fímmtu-
dag. Hins vegar deildi hann mjög
á menntamálaráðherra, sem hann
kvað hafa gengið á bak orða sinna
á þingi og fyrir þingnefnd á síðasta
ári. Ráðherra hefði þá lofað að
koma ekki aftan að námsmönnum
á miðjum vetri, en hann hefði síðan
svikið það með því að breyta reglu-
gerð Lánasjóðsins.
Þingmaðurinn fjallaði loks um
skipun Geirs Hallgrímssonar í
embætti Seðlabankastjóra. Taldi
hann að skipunin yrði ekki til þess
að styrkja bankann, sem með þessu
væri orðin pólitísk stofnun. „Fram-
vegis er ekki ástæða til þess að
taka meira mark á Seðlabankanum,
en pólitískum samþykktum, sem
fram koma frá Sjálfstæðisflokknum
þá og þá,“ sagði hann. Taldi Svavar
nauðsynlegt að skipta um alla
bankastjóra Seðlabankans til að
skapa traust á honum á ný.
Leikið á f iðiu, meðan
Róm brennur
Jóhanna sagði, að nota mætti
ýmsa aðra mælikvarða á hag og
velferð almennings en hagskýrslur
stjómvalda. Það segði t.d. sína sögu
um ástandið hér á landi, að 16.
hver Reykvíkingur hefði þurft að
leita til Félagsmálastofnunar borg-
arinnar á síðasta ári. í þessum hópi
væru um 20% einstæðra foreldra
og áttundi hver ellilífeyrisþegi í
borginni. „Staðreyndin er sú, að
framfærsla verður stöðugt erfiðari
þrátt fyrir verðbólguhjöðnun,"
sagði þingmaðurinn.
Jóhanna sagði að það skipti ekki
máli hvaða einstaklingar skipuðu
ráðherraembætti í ríkisstjóminni.
„Þeir leika allir á fiðlu á meðan
Róm brennur," sagði hún. í stað
þess að taka á úrlausnarefnunum,
sem fyrir lægju, kvað hún ráðherr-
ana eyða tíma sínum í innbyrðis
deilur.
Guðmundur Einarsson
(BJ.-Rn.) taldi að skýra mætti
„uppákomur" undanfarinna daga
Steingrímur Hermannsson
með öðm en ósamlyndi á stjómar-
heimilinu. Rekja mætti þær til
miðstýringar, hagsmunavalds og
flokksræðis, sem viðgengist hér á
llandi. Miðstýringuna mtti rekja
aftur til stríðsáranna og grunntónn
hennar væri sá, að fólk hefði ekki
vit til að sjá um sín mál. „Til að
stjóma þarf stofnanir," sagði þing-
maðurinn og fór nokkmm orðum
um ýmsar þær valdastofnanir, sem
stjómmálamenn hefðu komið á fót:
Framleiðsluráð, Búnaðarfélagið,
Seðlabankann, sjóðakerfið o.fl.
Hann fjallaði síðan um það hvemig
þessum stofnunum væri stjómað í
anda flokksræðis.
Guðmundur sagði að átökin í rík-
isstjórninni að undanfömu væm
átök flokksræðis og fámennisvalds.
„Það er spuming um hentistefnu
hveiju sinni, hvemig þessi ágrein-
ingur birtist," sagði hann.
*
„Osmekklegnr óþarfi“
Guðrún Agnarsdóttir
(KI.-Rvk.) benti á, að sá halli á
rekstri ríkissjóðs, sem stjómarand-
stæðingar hefðu séð fyrir og bent
á, væri nú kominn fram í dagsljós-
ið. Hann næmi tveimur og hálfum
milljarði króna. Á sama tíma bæmst
fréttir um háan rekstrarkostnað
ráðherrabíla og fríðindi við bíla-
kaup. „Þetta er ósmekklegur óþarfi
og undrast ég að ráðherrar skuli
geti varið slíkt fyrir samvisku
sinni,“ sagði þingmaðurinn.
Guðrún sagði að klaufalega hefði
verið staðið að nýjum álögum ríkis-
stjómarinnar. Spurði hún hvers
vegna fjármálaráðherra hefði ekki
kynnt sér betur stöðu ferðamála er
hann ákvað að hækka flugvallar-
skatt úr 250 kr. í 750 kr. Hún taldi
að vömgjald á kökur og sætabrauð
kæmi sér sérstaklega illa fyrir úti-
vinnandi konur, sem hefðu lítinn
tíma til að sinna bakstri.
Þingmaðurinn nefndi síðan að
olíuverð færi lækkandi, eins og
fulltrúi Kvennalista hefði vakið
athygli á við umræður um íjárlög,
og þegar það færi saman við met-
afla og hagstæð ytri skilyrði, hlyti
að vera unnt að bæta kjör manna.
Sigríður Dúna Kristmunds-
dóttir (KI.-Rvk.) beindi þremur
fyrirspumum til forsætisráðherra
og fj'ármálaráðherra (sem var fjar-
verandi vegna veikinda). Hún
spurði í fyrsta lagi hvemig ríkis-
stjórnin ætlaði sér að taka á vand-
anum, sem skapaðist vegna fjár-
lagahallans, í öðm lagi hvemig á
því stæði að efnahagur þjóðarinnar
tæki engum framfömm þrátt fyrir
metafla, og í þriðja lagi hvemig
ríkisstjómin hygðist halda á kjara-
samningum við opinbera starfs-
menn.
Kristín Kvaran (Rvk.) , sem
sagt hefur sig úr þingflokki Banda-
lags jafnaðarmanna og er utan
þingflokka, lýsti þeirri skoðun sinni
að brýnna væri að fjalla rækilega
um einstök mál er lægju fyrir þing-
inu en að efna til almennrar stjóm-
málaumræðu, enda hefði það verið
gert áður á þessu þingi.
Alit lögfræðinganna
ekki bindandi
Steingrímur Hermannsson,
forsætisráðherra, svaraði ýmsu
því er fram kom í ræðum þing-
mannanna. Hann sagði að það væri
rétt að laun í fiskvinnslu væm lág.
Á hitt bæri að líta að samkvæmt
skýrslu Kjararannsóknamefndar
væm laun á hvert kg hærri hér á
landi en í nágrannalöndunum.
Afköst væm m.ö.o. minni hér og
þetta væri ein af skýringunum á
því að Islendingar byggju ekki við
jafn góð lífskjör og ýmsar aðrar
þjóðir. Þetta væri þó ekki verkafólk-
inu sjálfu að kenna, heldur því
skipulagi í fiskvinnslu að þar er
mikið um óvana starfsmenn og
afleysingarfólk, en færra af föstu
starfsfólki. Fiskvinnsluhús hér á
landi væm líka alltof Iítil miðað við
það sem tíðkast erlendis.
Forsætisráðherra veik síðan að
fyrirspumum Sigríðar Dúnu Krist-
mundsdóttur. Hann sagði að
greiðsluhalla ríkissjóðs á síðasta ári
yrði mætt með því að breyta honum
í lán og það greitt sem slíkt. Ekki
kæmi til greina að taka erlent lán
eða auka skattaálögur til að ná
endum saman. Hann taldi að binda
mætti vonir við að rekstur ríkissjóðs
á þessu ári yrði hallalaus.
Steingrímur sagði að hagur
manna hefði almennt batnað á síð-
asta ári. Kaupmáttur ráðstöfunar-
tekna hefði þá hækkað um 6%, sem
væri líklega nokkuð meira en at-
vinnhvegimir gætu ráðið við. Hann
„ÉG VARÐ hissa þegar ég frétti
um ákæruna. Ég hélt ekki að það
sem okkur er gefið að sök væri
svona brotlegt,“ sagði Hjalti
Pálsson framkvæmdastjóri versl-
unardeildar SÍS, og einn hinna
ákærðu í „kaffibaunamálinu"
svokallaða.
Hjalti var staddur á Akureyri
þegar ríkissaksóknari gaf út frétta-
tilkynningu um ákæru á 5 starfs-
menn SÍS vegna „kaffibaunamáls-
kvað viðræður fjármálaráðherra og
fulltrúa BRSB hafnar, en taldi ekki
við hæfi að ræða framgang þeirra
að svo stöddu. „Opinberir starfs-
menn hafa lagt áherslu á varðveislu
lífskjara," sagði forsætisráðherra.
„Það gæti leitt til lífskjarasamn-
ings, sem ég tel mjög athyglisverða
hugmynd er fram kom á síðasta
ári.“
Steingrímur sagði, að ráðning
framkvæmdastjóra Þróunarfélags-
ins og kosning stjómarformanns
félagsins hefði ekki borið á góma
í ríkisstjóminni. Hann sagði jafn-
framt að engar athugasemdir hefðu
komið til sín vegna ráðningar fram-
kvæmdastjórans.
Forsætisráðherra veik síðan að
„kjötmálinu“ svonefnda. „Þegar ég
ákvað að biðja þijá lögfræðinga að
skila áliti var það ekki bindandi -
fyrir ríkisstjómina" sagði hann.
Steingrímur kvað álitið hins vegar
vel unnið og það hefði sannfært sig
um lögmæti kjötinnflutningsins.
Hitt væri svo annað mál, að íslend-
ingar gætu útvegað vamarliðinu
jafngott kjöt og þeir fengju. Lýsti
hann þeirri von sinni, að samningar
tækjust við vamarliðið um stórauk-
in kaup á íslenskum kjötvömm.
Hagur launþega
verði tryggður
Friðrik Sophusson vakti athygli
á því, að þegar menn væra að bera
saman fiskafla nú um stundir og
fyrr á áram, mætti ekki gleymast
að ríkur þáttur í velferð hér á landi
á fyrri aflaáram hefði verið erlend
lán. Þau hefðu staðið undir lífskjör-
um manna að veralegu leyti.
Friðrik lagði á það áherslu, að í
komandi kjarasamningum yrði
hagur launþega raunveralega
tryggður án þess að verðbólgan
færi á ný af stað. Hann veik síðan
að málum Þróunarfélagsins og
sagði að Sjálfstæðisflokkurinn hefði
frá upphafi vilja að ríkissjóður yrði
þar í minnihluta. „Við viljum ekki
nýja útgáfu af Framkvæmdastofn-
un,“ sagði hann. Hann sagði að um
það hefðu engir samningar verið
gerðir milli stjómarflokkanna að
Davíð Scheving Thorsteinson yrði
stjómarformaður. Það kjör væri
ákvörðun stjómar félagsins. Friðrik
sagðist telja óeðlilegt að forsætis-
ráðherra reyndi að hafa áhrif á
stjómarmenn Þróunarfélagsins.
Það lýsti best hugarfari framsókn-
armanna.
Friðrik sagði að nú væri áætlað
að tekjur ríkissjóðs af vöragjaldi á
sætabrauð og kökur næmu 50 millj-
ónum króna. Það væri talsvert lægri
upphæð, en gert hefði verið ráð
fýrir. Líta mætti á þetta vöragjald,
sem tilraun til að spoma við sykur-
neyslu, eins og víða væri gert er-
lendis. Þá sagði Friðrik að hækkun
flugvallarskatts væri til samræmis
við verðlagsbreytingar. Skatturinn
næmi nú svipaðri upphæð að raun-
gildi og þegar hann var kom fyrst
til sögunnar.
Að ræðu Friðriks lokinni tók
Svavar Gestsson á ný til máls og
svaraði nokkrum atriðum í mál-
flutningi hans og Steingríms Her-
mannssonar. Að því búnu var þing-
fundi slitið.
ins“. Þegar Morgunblaðið leitaði
viðbragða Hjalta kvaðst hann ekki -
hafa haft tækifæri til að kynna sér
málið nægjanlega vel, enda hefði
honum ekki verið. birt nein kæra.
Hann sagði þó ljóst að enginn þeirra
hefði tekið sér peninga og taldi að
ekki hefði verið um bókhaldsfals
að ræða. Hann sagðist ekki geta
séð að þeir hefðu getað farið öðra-
vísi með kaffibaunaafslátt Brasilíu-
manna en gert var.
Skammstafanir í stjórnmálafréttum
í stjórnmálafréttum Morgunblaðsins eru
þessar skammstafanir notaðar.
Fyrir flokka: Fyrir kjördæmi:
A.: Alþýðuflokkur Rvk.: Reykjavík
Abl.: Alþýðubandalag VI.: Vesturland
Bj.: Bandalagjafnaðarmanna Vf.: Vestfirðir
F.: Framsóknarflokkur Nv.: Norðurland vestra
Kl.: Kvennalisti Ne.: Norðurland eystra
Kf.: Kvennaframboð Al.: Austurland
S.: Sjálfstæðisflokkur Sl.: Suðurland
Rn.: Reykjanes
„ Varð hissa
á ákærunni“
— segir Hjalti Pálsson framkvæmda-
stjóri hjá SÍS um „kaf fibaunamálið “