Morgunblaðið - 10.07.1986, Blaðsíða 42

MORGUNBLAÍHÐ, FIMMTUDAGUR 10. JÚLÍ 1986
42
LOFTSTÝRIBÚNAÐUR
* Loftstrokka
* Loftstýriloka
Tengibúnað
Alltsamkvæmt ŒSstöðlum
Veitum tækniráðgjöf og þjónustu
Allar nánari upplýsingar gefur
LANDSSMIÐJAN HF.
SÖLVHÓLSGÖTU 13-101 REYKJAVÍK • ÁRMÚLA23 • 108 REYKJAVÍK
SÍMI (91) 20680 ■ TELEX 2207 GWORKS ■ PÓSTHÓLF 1388
Alltaf á föstudögum
Háskóli íslands
Er hann að líða undir lok
sem fræðasetur?
Herrafatatíska
Snyrting
Matur —
Rætt við Óttar Guðmundsson lækni.
Föstudagsblaðið ergott forskot á helgina
NÝTT SÍMANÚMER
69-11-00
Auglýsingar 22480 • Afgreiðsla 83033
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ASGEIR SVERRISSON
Þeir Gorbachev og Jaruzelski telja ólgutímabilið á enda.
Þing pólskra kommúnista:
Vænta má aukinna
áhrifa Sovétmanna
ÞINGI pólska kommúnistaflokksins lauk í síðustu viku og var
Jaruzelski, hershöfðingi, endurkjörinn aðalritarí flokksins. Þetta
var fyrsta þing pólskra kommúnista frá því í júlímánuði árið
1980. A þeim sex árum sem liðin eru hafa miklar breytingar átt
sér stað í Póllandi. Þá barðist „Samstaða", hin óháða hreyfing
pólskra verkamanna, fyrir tilverurétti sínum og átti í baráttu við
stjórnkerfi sem heimilar ekki frjálsum einstaklingum að mynda
með sér samtök. Loks var starsemi „Samstöðu" bönnuð er herlög
voru sett 13. desember 1981. í Póllandi andar köldu í garð Sovét-
manna, ekki síst vegna setningar herlaga, þvi engum blandast
hugur um að skipun þar að lútandi kom frá herraþjóðinni i
austri. Þá er almenningur í Póllandi bitur í garð Sovétmanna og
pólskra stjórnvalda vegna þess hve takmarkaðar upplýsingar
voru veittar um eðli og umfang slyssins í kjarnorkuverínu í
Cheraobyl.
Gorbachev, leiðtogi Sovétríkj-
anna, sat þingið og flutti
ávarp. Almennt er talið að með
komu hans til Póllands hafi stjóm-
völd í Sovétríkjunum viljað freista
þess að lægja öldur óánægju með-
al ráðamanna í Póllandi vegna
viðbragða Sovétstjómarinnar við
Chemobyl-slysinu. Vafalaust hef-
ur Gorbachev einnig viljað sýna
almenningi í Póllandi og ríkis-
stjómum Vesturlanda að Sovét-
menn hyggist styðja Jamzelski
með ráðum og dáð.
Boðskap þennan mátti greina
í orðum Gorbachevs þegar hann
ávarpaði þingheim á mánudag í
síðustu viku. Sagði hann að pólsk-
ir verkamenn hefðu ekki snúið
baki við hugmyndafræði sósíal-
ismans á „erfiðleikaámnum" —
þ.e. 1980-1981 þegar „Samstaða"
fékk að starfa — heldur hefðu
mótmæli þeirra beinst gegn „af-
skræmingu sósíalismans." Þetta
tímabil ólgu og erfiðleika sagði
Gorbachev nú á enda mnnið sök-
um „skeleggrar framgöngu"
Jamzelskis og réttsýni flokks-
manna og föðurlandsvina.
Nánari samvinna
Gorbachev kvaðst teija að
vænta mætti frekari „framfara"
í Póilandi með enn nánari sam-
vinnu Pólveija og Sovétmanna.
Hann varaði landsmenn, og um
leið önnur ríki austan Jámtjalds-
ins, við að treysta á „peninga-
markaði auðvaldsríkja" og átti þá
við viðhorf stjómvalda í Póllandi
á áttunda áratugnum þegar mikl-
ar fjárhæðir voru teknar að láni
á Vesturlöndum til tæknivæðing-
ar landsins. Nú er svo komið að
Pólveijar em Sovétmönnum háðir
um flest allt sem lýtur að iðn-
framleiðslu og hvers kyns tækni-
þekkingu.
Þessa sjást víða merki í Pól-
landi. Samgöngur em lélegar og
varahlutir í vélar em ófáanlegir.
Fjölmargir Pólveijar fá gjaldeyri
frá ættingjum sínum á Vestur-
löndum. I Póllandi er nánast allt
falt ef greitt er í Bandaríkjadölum
en þeim sem hafa ekki erlendan
gjaldeyri undir höndum em flestar
bjargir bannaðar.
En Gorbachev telur sig hafa
fundið lausn á vanda Pólveija. í
ávarpi sínu boðaði hann aukna
samvinnu Sovétmanna og Pól-
veija á sviði efnahagsmála og
tæknivísinda.
Mörgum pólskum mennta-
mönnum hryllir við tilhugsuninni
um slíkt samstarf. Eins og málum
er nú komið geta þeir ekki keypt
erlend tímarit sökum þess að
stjórrivöld geta ekki séð af gjald-
eyri til þeirra kaupa. Því eru
margir Pólveijar uggandi vegna
heimsóknar Gorbachevs. Að
þeirra mati boðar koma hans
herta baráttu gegn hvers konar
neðanjarðarstarfsemi og enn auk-
in áhrif Sovétmanna á sviði
efnahagsmála.
Samskipti ríkis og kirkju
í ræðu Jaruzelskis, leiðtoga
pólska kommúnistaflokksins, kom
fram að hann hafði meðtekið
skilaboðin frá Sovétmönnum.
Hann ræddi í heilar fjórar klukku-
stundir um stöðugleika og
áframhaldandi þróun sósíalismans
í Póllandi auk þess sem hann
hvatti til „sósíalískra umbreyt-
inga“. Jaruzelski vék einnig að
rómversk-katólsku kirkjunni en
95% Pólveija tilheyra henni a.m.k.
að nafninu til. Athygli vakti að
hann fullyrti að katólskir menn
og fylgismenn marxismans gætu
átt friðsamlega sambúð auk þess
sem hann boðaði bætt samskipti
stjómvalda í Varsjá og Vatikans-
ins.
A máli þeirra Gorbachevs og
Jaruzelskis mátti skilja að þeir
telja enga ógn stafa lengur af
„Samstöðu“ en vinsamleg um-
mæli í garð kirkjunnar manna
vekja athygli ekki síst í ljósi þess
að kirkjan hefur síðustu árin leit-
ast við að halda hugmyndum
Samstöðumanna á loft og tekist
það með ágætum. Aðeins fáeinum
klukkustundum eftir að Jaruzelski
hafði lokið máli sínu söfnuðust
um 7.000 manns saman við kirkju
heilags Stanislaws í Varsjá en þar
liggur grafínn séra Jerzy Popiel-
uszko, sem pólskir öryggisverðir
myrtu árið 1984. Margir báru
fána „Samstöðu" og á marga
þeirra höfðu verið letruð slagorð
sem verkamenn hrópuðu á stræt-
um Poznan fyrir 30 árum þegar
þeir kröfðust „brauðs, trúfrelsis
og fijálsræðis". Nú, 30 árum
síðar, eru kröfur landsmanna
greinilega hinar sömu.
Frá því að starfsemi „Sam-
stöðu" var bönnuð hefur katólska
kirkjan í Póllandi tekið réttinda-
baráttu almennings upp á sína
arma. Alls kyns starfsemi, sem
stjómvöldum er lítt að skapi,
þrífst í skjóli kirkjunnar. Hún
annast útgáfu blaða, bóka og
myndbanda auk þess sem fólki
gefst tækifæri til að koma saman
án þess að þurfa að lifa í stöðug-
um ótta.
Hvað sem öllum' orðaflaumi
líður veit Jaruzelski að stöðugleiki
í Póllandi verður einungis tryggð-
ur með stuðningi katólsku kirkj-
unnar. Fylgismenn kirkjunnar eru
einfaldlega mun fleiri en stuðn-
ingsmenn flokksins. Og einmitt
sökum þessa hefur Jaruzelski leitt
hjá sér starfsemi kirkjunnar
manna þrátt fyrir andmæli
harðlínumanna í röðum kommún-
ista.
Sættir kommúnista og katólsku
kirkjunnar eru þó engan veginn í
sjónmáli. Þrátt fyrir réttarhöldin
“yfir morðingjum Jerzy Popiel-
uszkos hefur bilið milli þeirra sem
játast katólsku kirkjunni og hinna
sem halda tryggð við trúarbrögð
Marx farið vaxandi.
Heimildir:The Observer, The
Economist.)