Morgunblaðið - 20.07.1986, Blaðsíða 2

2 B
MOBGUNBLAÐIÐ, SUNNUOAGUR 20. JÚLÍ 1986
Að eignast bam
fyrr — eða síðar
Það að verða móð-
ir er fyrir konu
eins og að gerast
meðlimur í leyni-
samtökum. Á
meðgöngutíman-
um er hún tekin
í samtökin til
reynslu, en verður ekki fullgildur
félagi nema með bamið í örmum
sér. Komist kona inn í samtökin er
hún þar með ævifélagi með öllum
skyldum og réttindum. Núorðið er
konu talsvert í sjálfsvald sett hvort
hún eignast barn og hvenær. En
nútíminn krefst jafnframt mikillar
elju og atorku af hálfu þeirra sem
vilja hasla sér völl í sinni starfs-
grein og í atvinnulífinu er staða
kvenna sífellt að styrkjast. Það er
því ekki undarlegt þó að konur séu
á báðum áttum og hiki við að krefj-
ast inngöngu í mæðrasamfélagið.
Þær velta þá bæði fyrir sér spum-
ingunni um hvort það skuli gert og
ekki síst hvenær. Hvenær er hent-
ugast að eignast barn eða böm í
Ijósi allra aðstæðna, innan heimilis
sem utan, íjárhagsaðstæðna, fjöl-
skyludaðstæðna, aðstæðna á
vinnumarkaði og þar fram eftir
götunum.
Færri börn og
barneignum seinkað
í niðurstöðum vangaveltna um
slíka hluti liggja líklega að stórum
hluta ástæður þeirrar þróunar sem
orðin er á vesturlöndum, þ.e. að æ
fleira fólk reynir ekki að eignast
böm fyrr en seint og um síðir.
Ekki einasta er þróunin í þá veru
að konur eignast börn sín seinna
en áður var, heldur og eignast þær
færri börn. Þetta sést m.a. á fæð-
ingarskýrslum hérlendis, því að þó
enn séu flestar fæðingar í aldurs-
hópi mæðra 20-24 ára hefur
fækkað jafnt og þétt í þeim hópi á
undanfömum ámm. Þar á móti
hefur fæðingum hjá konum á aldr-
inum 24-30 ára fjölgað og em þær
orðnar nánast jafnmargar hjá þess-
um tveimur aldursflokkum. Tals-
verðrar aukningar er einnig að
gæta hjá konum sem eignast böm
á aldrinum 30-35, en að sama skapi
fækkar í hópi 19 ára og yngri. Þá
fækkun telur Gunnlaugur Snædal,
kvensjúkdómalæknir á kvennadeild
Landspítalans, að megi rekja að
miklu leyti til aukins öryggis getn-
aðarvarna og aukinnar notkunar
þeirra á meðal fólks undir tvítugu.
Hann telur ennfremur að aukning
fæðinga hjá konum á aldrinum
24-30 og 30-35 megi að talsverðu
leyti rekja til aukinnar þátttöku
þeirra á vinnumarkaði og ekki síst
langskóianáms kvenna, enda er
ekki ólíklegt að svipuð þróun eigi
sér stað hér og erlendis. Þar heyr-
ast víða þau viðhorf að barneignir
hindri konur í starfi og starfsframa
eða, sé málinu snúið við, að starfíð
hindri konur í að sinna bömum á
þann hátt sem þær hefðu kosið sér.
En það kemur meira til en nám
og starf kvenna. Sé rætt um Island
sérstaklega minnast margir á hús-
næðismálin og telja þau oft setja
ungu fólki úrslitakosti varðandi
bameignir. Flestum ber saman um
að fólk vilji eignast og ala upp sín
böm í öruggu umhverfi og grund-
völlurinn fyrir því sé að eiga sér
tryggt heimili. Leiguhúsnæði er því
ekki efst á listanum, verði mögu-
lega komist hjá því og þó að komið
sé í eigið húsnæði þarf að gera
aðstæður þar innandyra sem ákjós-
anlegastar, eignast þau hreinlætis-
tæki sem nauðsynieg em og
ýmislegt fleira. Þessháttar aðstæð-
ur kosta peninga og vilji fólk geyma
bameignir þar til þær em fyrir
hendi, sem og það að búið sé að
komast yfir stærsta fjárhagshjall-
ann og hægt að eiga góðan tíma
með afkvæminu, er ekki ólíklegt
að barneignum seinki. Einfaldlega
af þeirri ástæðu að fæstir hafa
komið sér fyrir á þennan hátt fyrr
en um og eftir þrítugt.
Það að fólk skipuleggi barneignir
t.a.m. með þetta í huga er ekki
með öllu nýtt af nálinni, það kom
m.a. fram í viðtölum í Morgun-
blaðinu fyrir þremur ámm þar sem
fjallað var um mæður á síðara fæð-
ingarskeiði. Þar sagði ein kona,
nýbúin að eignast sitt annað barn
37 ára gömul, m.a.: „Við áttum
eitt bam fyrir og drógum það vilj-
andi að eiga fleiri börn því að við
vomm að byggja og brölta og bíða
eftir betri tíð.“
Áhrif aukinnar
skilnaðartíðni
Ljóst er þó að erfiðleikar af ein-
um eða öðmm toga þurfa ekki að
koma til hjá einstaklingum sem
kjósa að seinka bameignum. Tíðar-
andinn hefur breyst og þjóðfélagið
ýtir ekki á eftir ungu fólki nú með
að giftast og eignast böm. A.m.k.
ekki á sama hátt og áður, og þykir
vart tiltökumál nú að halda upp á
þrítugsafmælið ógiftur og bamlaus.
Þá hefur aukin skilnaðartíðni sjálf-
sagt sín áhrif í einhveijum tilfella,
ef marka má orð 27 ára konu úr
hjúkmnarstétt, en lögskilnaðir á
árinu 1984 vom 441 talsins á móti
246 árið 1970. Konan, sem er ólof-
uð og barnlaus, segir m.a.: „Það
em alltof mörg hjónabönd vin-
kvenna minna búin að enda með
skilnaði til þess að ég hugsi mig
ekki tvisvar um, sérstaklega varð-
andi barneignir. Þegar þar að
kemur vil ég eignast mín börn í
varanlegu sambandi og hlýt því að
láta reyna á það samband vel og
lengi áður en börnin koma til. Eg
hef engan áhuga á hlutverki ein-
stæðrar móður." í þessu sambandi
Breytingar á hlutfallslegum fjölda fœðinga eftir
aldursflokkum mæðra. Þessi tafla birtist í grein í
Læknablaðinu 1983 og var unnin af læknunum Gunnlaugi
Snædal, Gunnari Biering, Helga Sigvaldasyni og Jónasi
Ragnarssyni. Taflan náði til ársins 1980, en Gunnlaugur
Snædal hefur nú bætt við hana hlutfallslegri þróun þessara
mála til ársins 1985.
r9unbla6ifl/B:
BlamiEirik,
má geta þess að einstæðar mæður
á íslandi voru 1. desember 1985
skv. Hagstofunni 6.274 með eitt
bam eða fleiri, 15 ára og yngri.
Árið 1980 voru í þessum hópi 5.412
og árið 1970 4.224.
Vægi móðurhlut
verksins minna
Þá má ekki gleyma því að ungum
konum stendur núna ýmislegt til
boða sem ömmum þeirra eða mæðr-
um datt varla í hug og er þá átt
við möguleika í námi og starfi. Sú
kynslóð kvenna sem nú stendur á
milli tvitugs og þrítugs ætlar sér í
mörgum tilvikum að sinna ýmsu
öðru í lífinu en húsmóðurstörfum
og barneignum. „Það er ekki það
að móðurtilfinningin sé minni nú
en áður, en vægi móðurhlutverksins
hefur breyst gagnvarts öðru sem
konur geta tekið sér fyrir hendur,“
segir Svava Stefánsdóttir, félags-
ráðgjafi á kvennadeild Landspítal-
ans. í því sambandi koma til þau
fjölmörgu hlutverk önnur sem kon-
um standa til boða jafnframt
móðurhlutverkinu, en það eru ein-
mitt konur sem ætla að láta reyna
á sig í atvinnulífinu og hasla sér
þar völl í kjölfar framhaldsmennt-
unar eða starfsmenntunar sem við
ætlum að gefa nánari gætur.
Viðhorf framakvenna til
móðurhlutverksins
í bandaríska tímaritinu „Work-
ing woman“ var nýlega gerð
könnun á meðal útivinnandi kvenna
sem eru að hasla sér völl í atvinnu-
lífinu eða búnar að slíku og voru
þær spurðar álits á móðurhlutverk-
inu. Spurningarnar sem 4.900
konur svöruðu voru á borð við hvort
þær langaði að eignast börn eðá
hefði langað það, hvort þær hefðu
áhyggjur af því að slá slíku of lengi
á frest, m.a. með hliðsjón af því
að vera komnar úr barneign af
líffræðilegum ástæðum, eða hvort
þær væru reiðubúnar til að taka
barneignir fram yfir starf sitt eða
jafnvel að gefa starfsframan upp á
bátinn til að eignast börn.
Mörg af svörum þátttakendanná
lýstu talsverðri togstreytu og efá,
enda um að ræða einhvetja stærstþ
ákvörðun sem nokkur einstaklingur
getur tekið, þ.e. að búa til annah
einstakling og bera á honuró
ábyrgð. Hins vegar kom fram að
þær sem höfðu seint og um síðir
eignast böm, eða eftir 35 ára aldur
og það eftir langa og vandlega íhugv
un, voru flestar fegnar þeirri
ákvörðun, eða um 85% aðspurðral
Þrír Qórðu hlutar kvennanna í
könnuninni eru barnlausar og af
þeim kváðust um 40% aldrei hafa
ráðgert að eignast börn. Þar á
móti kváðust aðeins 21% mæðranna
í könnuninni ekki hafa verið búnar
að fastráða barneignir þegar að
þeim kom.
Þá var nokkur hópur sem kvað
sig alfarið á móti barneignum og
voru þar tvær ástæður oftast til*
greindar. Ýmist almenn andúð á
börnum og/eða öllu því sem þeim
viðkemur og þá ekki síst þungun-
inni sjálfri, eða þá að þessar konur
kváðust fullkomlega sáttar við sína
barnlausu hagi og ekki kæra sig
um breytingar.
FJÖLDI FÆÐINGA (%) EFTIR ALDRI MÆÐRA 1930-85
20-24
7,6

\

— 8
25,0
24,6
1931 - 35
Heimild: LÆKNABLAÐIÐ 1983
|—\4,1

\ ort a
n
—•^14 2
BRÁÐABIRGÐATÖLUR
1951 - 55
1961 - 65
1971 -75
1985
Morgunblaðiá/ GÚI