Morgunblaðið - 20.07.1986, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JÚLl 1986
B 19
MERGJA
Hin síðari ár hafa íslendingar kynnst matarvenjum erlendra þjóða og þar með því græn-
meti, sem þær nota. Margt af því grænmeti er farið að rækta hérlendis, annað er flutt
inn. Skiljanlega eru heiti þessara grænmetistegunda oft framandi okkur, má þar nefna
Zucchini eða Courgettes, sem margir íslendingar hafa kynnst í sólarlandaferðum til Ítalíu
og Frakklands, en þær þjóðir voru lengi vel einu Evrópuþjóðirnar sem notuðu þetta græn-
meti. Við höfum líklega allflest séð þetta í verslunum hér og velt fyrir okkur, hvað þetta
væri. Það minnir svolítið á gúrku í útliti, en er ekki líkt henni að öðru leyti. Nokkrar tegund-
ir þessa grænmetis hafa fengist hér, með ýmsum lit og lögun, og það lögun sem minnir alls
ekki á gúrku. Eg talaði við ýmsa góða íslenskumenn, þar á meðal hjá Orðabók Háskólans,
en þeir voru jafn ráðþrota og ég. Einn minntist á að þetta væri kallað „Kúrbítur", sem er
þýðing á latneska heitinu Cucurbita, en grænmetið er af þeirri ætt'. En þetta var ekki svo
einfalt, fleiri en eitt afbirgði eru af Cucurbita, auk þess minnti þetta mig óþægilega á
naglbít eða nábít, og mér geðjaðist ekki að orðinu. Ég hugs-
aði stíft í nokkra daga, og datt þá í hug orðið „mergja“, sem
mér finnst ekki illa til fundið. Þetta er það sem í enskumæl-
andi löndum utan Bandaríkjanna er nefnt „Vegetable
Marrow“, en í Bandaríkjunum er það nefnt „Summer Squ-
ash“. Mergja lagar sig ágætlega að íslensku máli, er lipurt
í munni og auðvelt að tengja við það forskeyti, svo sem
gulmergja (Golden Summer Straightneck), grænmergja
(Zucchini), sveigmergja (Golden summer Crookneck) og
hörpudisksmergja (White bush Scallop).
En snúum okkur nú að því sem
Umsjón: KRISTÍN GESTSDÓTTIR
Teikningar: SIGURÐUR ÞORKELSSON
er mergur málsins, en það er
mergja. Þetta grænmeti var
þekkt í Þýskalandi árið 1552, og
sagt af amerískum uppruna.
Ræktun og notkun þess hefur því
verið þekkt i Evrópu á nýlendu-
tímanum og bæði Ameríkanar og
Evrópubúar hafa ræktað þetta,
sem er nákvæmlega hið sama og
þekkt var meðal indíána í
Ameríku fyrir daga Kólumbusar.
Mikillar nákvæmni þarf að gæta
við ræktun mergju. Hana þarf að
skera upp meðan hún er það ung
að húðin sé enn mjúk, en hún
þykknar og verður fljótlega gróf.
I heitu veðri verður að fara yfir
akrana daglega til að tína úr
þroskuðu mergjuna, en hún full-
þroskast á 4—6 dögum eftir
blómgun og 2—3 dögum síðar
getur hún verið orðin ofþroskuð.
Mergja er ekki ræktuð í Norður-
Evrópu, en hún þrífst vel í Suður-
Evrópu. Sú mergja sem nú fæst
í búðum er flutt inn frá Hollandi,
en þaðan er flutt inn mikið græn-
meti til íslands. Vonandi taka
íslendingar mergjunni vel. Hún
hefur fengist öðru hveiju undan-
farin ár, og ekki er ólíklegt að
farið verði að rækta hana hér.
Mergja er góð bæði soðin og
hrá, og óþarfi er að afhýða hana.
Hún minnir talsvert á avokado,
en er þó ekki eins feit, avokado
er með 17% fituinnihald, auk þess
er mergja mun ódýrari. Talsvert
af A- og C-vítamíni er i mergju
og hún er ekki mjög dýr.
Grænmergja fyllt
með kjöti
2 grænmergjur, u.þ.b. 350
hvor,
250 g magurt nautahakk,
V2 tsk. salt,
i/s tsk. kanill,
l/t tsk. negull,
‘/8 tsk. pipar,
V2 tsk. turmerik (gult, ódýrt
krydd), má sleppa
'/2 dl rúsínur,
V2 kg tómatar,
væn grein fersk steinselja,
'/2 tsk. oregano.
1. Skerið ofan af mergjunum,
þvoið þær. Holið þær síðan að
innan. Gætið þess að skera ekki
í gegnum húðina. Notið mjóan,
langan, beittan hníf. Ekki þarf
að ganga nærri húðinni. Það má
vera talsvert af grænmetiskjötinu
inni í mergjunni.
2. Setjið kjötið í skál, setjið
salt, kanil, negul, pipar og turm-
erik saman við. Hnoðið vel saman.
ngmergja
Giulmergja
g
Setjið síðan rúsínur út í.
3. Mótið tvær mjóar pylsur úr
kjötinu og stingið inn í mergjum-
ar.
4. Afhýðið tómatana með því
að láta þá liggja í sjóðandi vatni í
2 mínútur. Stingið síðan gaffli í
þá og flettið húðinni af. Skerið í
bita og setjið á eldfast, aflangt,
djúpt fat.
5. Stráið oregano yfir tómat-
ana. Setjið það sem þið tókuð
innan úr mergjunni saman við.
6. Leggið mergjumar ofan á
tómatana. Setjið lok eða álpappír
yfir fatið.
7. Hjtið bakaraofn í 180°C,
blástursofn í 160°C, setjið fatið í
miðjan ofninn og bakið í 60 mínút-
ur.
8. Takið fatið úr ofninum, aus-
ið tómatmaukinu yfir mergjurnar,
stráið klipptri steinselju yfir. Setj-
ið fatið í ofninn í 5—10 mínútur.
Berið síðan á borð.
Meðlæti: Soðin hrísgrjón.
Gulmergja meö
grænmeti
Handa 4
2 gulmergjur, u.þ.b. 400 g hvor,
1 stór blaðlaukur,
'/2 kg tómatar,
5 sneiðar beikon (má sleppa),
1 stór gulrót,
3 msk. matarolía,
1 hvítlauksgeiri,
*/2 tsk. salt,
l/t tsk. nýmalaður pipar,
2 msk. rjómaostur án bragðefna.
Þvoið mergjumar, takið stilk-
inn ofan af þeim. Skerið síðan í
2 sm þykkar sneiðar.
2. Hitið matarolíuna. Skerið
gulrætumar í þunnar sneiðar,
Hörpu disksmtfrg ja
þvoið blaðlaukinn vel og skerið í
þunnar sneiðar, skerið beikonið í
litla bita.
3. Setjið beikon, gulrætur og
blaðlauk út í olíuna og sjóðið við
hægan hita í 10 mínútur. Látið
ekki brúnast. Merjið hvítlaukinn
og setjið út í.
4. Látið tómatana liggja í sjóð-
andi vatni í 2 mínútur, stingið þá
gaffli í þá og flettið húðinni af.
Skerið í smábita.
5. Blandið laukmaukinu saman
við tómatana, setjið salt og pipar
saman við.
6. Smyijið eldfasta skál, raðið
mergjarsneiðum á botninn, siðan
mauki, þá aftur mergjarsneiður,
svo mauki og þannig koll af kolli.
7. Hitið bakarofninn í 180°C,
blástursofn 150°C, setjið lok á
fatið, setjið það neðárlega í ofninn
og bakið í 30 mínútur.
8. Takið skálina úr ofninum og
hrærið ijómaostinn út í með gaffli.
Berið síðan á borð.
Meðlæti: Gróft brauð.
Hö rpudisksmergj a
með fiskfarsi og-
blómkáli
Handa 6
2 hörpudisksmergjur, u.þ.b. 450
g hvor,
2 dl saltvatn á mergjumar,
300 g ýsuflök,
1 tsk. salt,
1 msk. kartöflumjöl,
>/8 tsk. pipar,
‘/8 tsk. rifín múskathneta eða til-
búið duft,
1 egg,
1 dl mjólk,
1 lítill blómkálshaus,
xl dl vatn á blómkálið,
' '/* tsk. salt,
30 g smjör.
1. Þvoið mergjumar, sjóðið í
litlu saltvatni í 10 mínútur. Skerið
síðan í sundur þversum, fjarlægið
steina.
2. Roðdragið fiskflakið, skerið
litla bita. Hrærið síðan í hræri-
vélarskál með salti þar til fiskur-
inn er kominn I mauk.
2. Setjið kartöflumjöl út í og
hrærið saman við ásamt pipar og
múskati.
3. Setjið eggið út í og hrærið
vel saman, setjið síðan mjólkina
smám saman út í og hrærið vel
á milli.
4. Skiptið blómkálinu í greinar
og sjóðið í vatninu í 5 mínútur.
I Setjið blómkálið varlega saman
' við fiskfarsið.
5. Skiptið fiskfarsinu jafnt á 2
hluta mergjanna, leggið hina hlut-
ana yfir. Setjið í eldfast mót,
setjið lok á mótið.
6. Hitið bakaraofnin í 190°C,
blástursofn í 160°C, Setjið síðan
mótið í miðjan ofninn og bakið í
40 mínútur.
7. Bræðið smjörið, hellið yfir
mergjurnar um leið og þið berið
þær fram.
Meðlæti: Brauð bakað með osti.
(Hægt er að setja það í ofninn
um leið og mergjurnar eru að
bakast.)
Mergjusalat
með rækjum
V2 græn- eða gulmergja,
150-200 g,
200 g rækjur,
2 tsk. sítrónusafi,
‘/8 tsk. nýmalaður pipar,
2 tómatar,
1 stór dós kotasæla.
1. Þíðið rækjumar.
2. Skerið mergjuna og tómat-
ana smátt, setjið í skál ásamt
rækjunni og kotasælunni.
3. Setjið sítrónusafa og pipar
yfir. Blandið saman með tveimur
göfflum.
Meðlæti: Ristað brauð eða kex.